Maaari na tayong magsimula ngayon; ipagpatuloy ng susunod

DALAWANG linggo na ang nakararaan, sinabi ni Speaker Gloria Macapagal Arroyo na wala nang sapat na oras ang Constituent Assembly para makabuo ng bagong burador ng konstitusyon, bago ang pagtatapos ng kasalukuyang 17th Congress sa Hunyo ng susunod na taon. Umasa si Pangulong Duterte na magagawang maaprubahan ng Kongreso, na magpupulong bilang isang Constituent Assembly, ang isang bagong Charter na nakaangkla sa pederal na sistema ng pamahalaan sa mga susunod na buwan at maratipika sa isang plebesito na idaraos kasabay ng halalan sa Mayo 2019.

Sinabi ni Speaker Arroyo na umaasa siyang maisulong ang hakbang ng proseso hanggang sa kaya sa loob ng kanyang termino bilang speaker ng Kamara. “I hope those who follow after will pick up from where we left off in this Congress,” aniya. Nitong nakaraang Huwebes, sinabi rin ni Senate President Vicente Sotto III na anumang higit na aksiyon kaugnay ng Charter change ay pinakamaayos na magagawa matapos ang halalan sa Mayo.

Samakatuwid, walang sapat na panahon para sa kasalukuyang Kongreso na asikasuhin ang bagong Konstitusyon sa loob ng susunod na walo hanggang siyam na buwan. Magiging isa itong mabilisang proyekto—ang bagong konstitusyon—na dapat na isagawa kasama ng karampatang deliberasyon. Dahil ang konstitusyon ay hindi lamang nagbibigay kahulugan sa istruktura ng ating pamahalaan; magpapahayag ito ng ating layunin at hangarin, ang diwa para sa isang bansa. Ito ang huhulma sa ating kinabukasan bilang bansa sa mga parating na dekada.

Marami nang problema ang lumutang hinggil sa panukalang charter change, partikular sa guguguling salapi para sa pagpapalit sa pederal na sistema. Ngunit maraming mas mahalagang isyu at prinsipyo ang nakapalood dito—ang pangunahing karapatang pantao, lipunan, cultural at politikal na isyu, dayuhang pamumuhunan, pambansang teritoryo, at ugnayang panlabas ay ilan lamang.

Hindi tama na madaliin ang diskusyon at pagtataya sa isang napakahalagang usapin para lamang umabot sa pataganang panahon na idinikit sa halalan sa Mayo. Isang burador ang nabuo na ng Consultative Committee na binuo mismo ni Pangulong Duterte, ngunit marami sa probisyon nito ang kinukuwestiyon kabilang ang para sa mga lokal na pamahalaan na lumalaas na nawalan ng malaki kapangyarihan at pondo sa nakalipas na mga taon.

Maraming senador ang patuloy na tumututol sa pagbabago ng Konstitusyon. Maraming pampublikong sektor ang nangangamba na baka magresulta ang federalismo sa pagkakawatakwatak ng bansa sa 18 rehiyon na magkakagalit sa isa’t isa. Natatakot naman ang mga economic managers ng administrasyon na magdulot ang panukalang porma ng gobyerno ng “wreak havoc” sa paglago ng ekonomiya at lumikha ng isang “fiscal nightmare.”

Dapat tayong magpatuloy ng may tamang pag-iingat na nakaugnay sa limitasyon na idinidikta ng kasalukuyang sitwasyon. Sinabi ni Speaker Arroyo na sisimulan na niya ngayon ang proseso at aasikasuhin hanggang sa makakaya nito, sa isang proseso ng pagkatuto para sa mga tao at sa mga kaugnay na opisyal.

Tiyak na hindi ito matatapos sa loob ng ilang buwang nalalabi ng kasalukuyang Kongreso, ngunit ito ang inaasahan niya—gayundin tayo—na ang susunod na mga mananalo sa eleksiyon sa Mayo 2019 at ang bubuo sa 18th Congress ay maipagpapatuloy kung ano man ang nasimulan at magdadala ng bagong panahon para sa Pilipinas sa ilalim ng bagong Konstitusyon.