Ayatem Met ‘Ta Utekmo
Ti utekmo ket sika. Taripatuem ngarud a kas iti panangtaripatom iti bagim.
SAAN a gapu ta dimo makitkita ti panagtrabaho ‘ta utekmo ket dimo metten ik-ikkan iti importansia a kas koma kadagiti sakam a mangiturong kenka iti papanam (isu a sapatosam iti nangina) wenno dagiti matam a pagbasam, wenno mangkita no nadaeg met laeng ti aglawlaw ken dadduma pay (isu nga ikkam iti anteohosna, wenno ag- shades-ka).
Wen, aya, kunam, ta ita met laeng a maamirismo. Ania Daytoy a Misterio?
Ti utek ket maysa a misterio nga agingga ita ket agtultuloy pay laeng ti pannakaadalna tapno ad-adda a maawatantayo daytoy a paset ti bagitayo. Segun kadagiti neuroscientist wenno sientista a mangad-adal iti utek ken central nervous system ti bagi, marigatanda a mangadal iti utek ta delikado unay ket saan a pulos mabalin a pageksperimentuan. Agpatingga laeng dagiti eksperimento kadagiti ayup a kas kadagiti bao ken hamster. Saan met a mabalin ti utek ti natay a tao nga adalen no kasano ti panangkurrina ta no natayen daytoy natay metten ti utekna a sentro ti amin nga aramid ken kababalin. Daytoy a paset ti bagi ti maudi a matay. No ipakaammo ti doktor a ti pasiente ket brain dead, sigurado a natayen ti tao ket awanen ti maaramid tapno biagen pay.
Kuna ni Dr. David Eagleman, maysa a neuroscientist, iti artikulona iti Discover Magazine, a kadagiti amin a banag iti sibubukel a lubong, ti utek ti tao ti kakomplikaduan. No kasano ti kaadu ti bituen iti tangatang wenno Milky Way, kasta met ti kaadu dagiti neurons wenno espesial a selula ti utek a sabasabali dagiti akemda. Agtallo a libra ti kadagsen ti utek. No maidasig iti sibubukel a bagi, agdua a porsiento laeng ti kadakkelna ngem agar-aramat iti 20 a porsiento nga oksiheno ket ti sabali a 80 porsiento, pagbibingayan ti sibubukel a bagi. Ti oksiheno wenno oxygen ket isu ti paset ti angin nga angsen ti tao ken dadduma pay a nabiag. Carbon dioxide ti rummuar nga angin nga aggapu iti tao ken ayup nga agserbi met kadagiti mula. Ag-40 agingga’t 50 met dagiti agduduma a proseso nga ar-aramiden ti utek nga aggigiddan ken saan a pulos nga agsardeng. Padasem dayta iti kompiutermo no kabaelanna.
Segun ken ni Jeanette Norden, Ph.D., manipud iti Vanderbilt University, amin a mapaspasamak iti uneg ti bagi ken kasta met iti aglawlaw a kas iti pannakisarsarita, panangisuro, pannakipaglangay, pannakiapa, pannakiseks, panagliday ken amin nga aramid ket kontrolado ti utek. Gapu iti utek, makapinta ti tao kadagiti ladawan, makasurat kadagiti libro, artikulo, makaaramid kadagiti nasiken a pangngeddeng ken amin a kinalaing; makaaramid kadagiti teoria a pasingkedan ti panagsukisok, makabangon kadagiti impraestruktura ken makapanunot met kadagiti alisto a