Pagaayat ti Anakmo ti Paltog?
ADDA kadi annakyo a pagaayatda ti paltog ken bomba? Siputanyo ta daytoy ket pagilasinan, nasapa a senial, a mabalin nga inton tumataengda, agbalinda a biolente. Ket mabalin a bayat ti kinaagtutuboda. Kitaen dagitoy a kaso: • Maysa a 17 anios ti nangpapatay iti ama ken inana ken pinaltoganna babaen ti riple ti dua a kaklaseanna (Oktubre 1997 idiay Mississippi).
• Maysa a 15 anios ti nangpaltog ken nangpapatay iti dua nga estudiante, nangdangran iti 18 a sabsabali pay, kadagiti nagannak kenkuana, ken nangarmar iti kutsilio iti mangtiliw kenkuana a polis.
• Maysa a 14 anios ti nangpapatay iti tallo a babbai babaen ti 22 semi-automatic a paltog (Disiembre 1997 idiay Kentucky).
Makapaaliaw a dagiti naguubbing a tattao ket makaaramidda kadagiti nakaam-ames a krimen.
Mabalin a mayaw-awan dagiti agtutubo nga agturong iti di umno a dana. Ngem kasano nga ilawlawagtayo a dagiti ubbing pay laeng ket mainanaigdan kadagiti biolente a krimen? Apaglabesda laeng nga ubbing. Adtoy ti kaso ti 11 anios ken 13 anios a nangraut iti eskuelada a nangpapatayanda iti lima katao babaen ti abbaba a paltog ken riple (Marso 1998 idiay Arkansas).
* * * Paliiwenyo dagiti annakyo nga ubbing, ken uray dagiti sabsabali nga ubbing, no araramidenda dagiti sumaganad a makapasidduker a pagilasinan: • Mangparparigat kadagiti ayup. • Naynay nga agbadbado iti nangisit. • Panangibagbaga iti: “Kayatko ti mangpabettak iti granada.” “Siak ti mangirugi iti Maikatlo a Gubat iti Sangalubongan.” “Makapatayak iti tao.”
* * * Ania ti mabalintayo nga aramiden a kas nagannak, mannursuro, ken lider ti komunidad? • Pagtalinaeden a solido ti pamilia. Agbiag iti sidong ti kappia ken panagkaykaysa. • Iparit dagiti ay-ayam a paltog ken mainaig iti gubat, karaman dagiti biolente nga ayayam iti kompiuter. • Tarabayen ida kadagiti programa iti TV, sine, kompiuter ken agraman iti magasin. • Kitaen dagiti gagayyem dagiti annakyo. Bantayan dagiti annakyo tapno saanda a maibarkada kadagiti biolente a grupo. • Makisarsarita kadagiti annakyo. Pagtalinaeden ti nawaya a komunikasion. • Mangipaay iti umdas ken dekalidad a tiempo a kas iti pannakipartisipar kadagiti aktibidad iti eskuela dagiti annakyo. • Agbalin a wadan (ehemplo, modelo) ti nasayaat a panagdakkel. • Saanyo ida a patinuynoyan. • Yasideg ida iti Nakaparsuaan. • Agpabalakad kadagiti eksperto iti panangpadakkel iti annak.
* * * Dagiti makaigapu iti kinabiolente dagiti agtutubo: • Nakapuy a panangpadakkel kadagitoy. • Droga. • Kinakurapay. • Kinaawan-namnama. • Nakurapay nga aglawlaw. • Panagkurkurang iti edukasion ken training. • Adda iti dara wenno hene (gene). Kuna ni Judge WR Cunningham nga autor ti Poor Parenting: Why It Hurts, “Adda maparnuay a giwang no saan nga aramiden dagiti nagannak dagiti akem ken pagrebbenganda. Masapul a mapunnuan dayta a giwang.”—O