Naganar Met a Pamastrekan ti Kanutkanot
Iti 2,500 a metro kuadrado a pagmulaan iti kanutkanot, makaapitka iti agbalor iti P260,000 iti uneg ti 45 agingga’t 60 nga aldaw.
MABALIN a maaddaan dagiti mangngalap iti nawadwad a nayon a pamastrekan no agmulada iti kanutkanot kadagiti ababaw a paset dagiti katangriban. Ti kanutkanot (eucheuma iti Ingles) ti maysa kadagiti kasusustansiaan a ruot ti baybay nga adu ti pakaaramatanna kadagiti nadumaduma nga industria— kas iti taraon, agas, ken inumen (beverages).
Idi Disiembre itay napan a tawen, rinugian ti Mariano Marcos State University-College of Aquatic Sciences and Applied Technology (MMSU-CASAT) iti Currimao, Ilocos Norte babaen ti pannakikammayet ti MMSU Extension Directorate ken ti Bureau of Fisheries and Aquatic Resources (BFAR) nga inyam-ammo ken impakita kadagiti lumugar iti Badoc, Ilocos Norte, babaen ti maysa a demonstration project, no kasano ti mangipasdek iti pagmulaan iti kanutkanot kadagiti ababaw a paset ti katangriban.
Segun ken ni Prof. Edna Pascua ti MMSU-CASAT ken mangimaton iti proyekto a napintas a pagtaraknan iti kanutkanot dagiti ababaw a paset ti katangriban babaen ti wagas nga awawagan dagiti taga-BFAR iti “lantay.” Isu daytoy ti panagaramat iti kuadro a kawayan nga agrukod iti agarup 5 x 8 a metro ken agserbi a pagmulaan iti kanutkanot. Iti Ingles, maawagan daytoy iti culture frame.
Magalutan ti culture frame kadagiti kasla pagisalapayan a naylon a tali a pakaigalutan dagiti babassit a sanga ti kanutkanot sa maipatapaw ti kuadro iti katangriban. Tapno saan a mayanud ti culture frame no umadalem ken pumigsa ti dalluyon, mayangkla daytoy iti katangriban.
Kalpasan laeng ti 40 agingga’t 60 nga aldaw, agbalinton ti maysa a 10 a gramo a sanga ti kanutkanot a naimula a 100 a gramo. Iti agdama, umab-abot iti P40 agingga iti P50 ti bayad ti maysa a kilo a kanutkanot. Iti tunggal maysa a culture frame, makaapit iti agarup 10 a kilo a kanutkanot nga agbalor iti saan a nakurkurang ngem P400. No adda 10 a culture frame a minulaam iti kanutkanot, nalawag a saan a mababbaba ngem P4,000 ti paglakuam.
Ti pagpintasan daytoy a proyekto ket isu ti kaawan unay ti adu a magasto malaksid iti sangkabassit a puonan nga igatang iti pangrugian a patubo (propagules) ken kadagiti maaramat a kawayan ken naylon a paggalut. Bayat ti panaglabas ti aldaw, alisto laeng a maabrot ti inggatang kadagiti materiales ta mabayag a maaramatda ta narigat dagitoy a madadael gapu ta nayuperda iti baybay.
Makagatang iti propagules kadagiti kaasitgan nga opisina ti Bureau of Fisheries and Aquatic Resources (BFAR). Wenno saan, mabalinyo ti agpatulong iti MMSU-CASAT. Umdasen ti sumagmamano a kilo a patubo a pangrugian ta agarup 10 a gramo laeng a sanga ti igalut nga imula kadagiti naiparteng a naylon iti kuadro.
Gagangay a makasarak kadagiti atap ken natibo a puli ti kanutkanot kadagiti nadalus ken nalinak a danum iti katangriban nga addaan iti umdas a kaadalem ken temperatura.
Kadagiti agindeg iti igid ti baybay, gagangay a kilnatenda lattan ti kanutkanot sa aramidenda nga ensalada wenno ilaokda iti sinigang ken inabraw. Mabalin pay nga ipaburek iti mabayag iti danum tapno agbalin a gulaman a paglaok kadagiti nadumaduma a makan.
Ngem kuna dagiti taga-MMSU CASAT nga ad-adu pay ti mabalin a pakausaran ti kanutkanot iti industria ti taraon, medisina, cosmetics, ken dagiti nadumaduma nga inumen (beverages).
Kuna ni Prof. Pascua a gapu iti umad-adun a pakausaran ti kanutkanot ken iti napintas a resulta ti inwayatda a demonstration project, kayatda nga allukoyen dagiti mangngalap iti probinsia tapno tumulongda a mangpadur-as iti industria ti kanutkanot. Kunana nga adda latta dagiti ahensia ken negosiante nga aggatang kadagiti presko ken naibilag a kanutkanot.
Malagip a nangrugi a naipakita ti kinaganar ti panagmula iti kanutkanot iti Kailokuan idi tartaraudi ti dekada ‘80 idi impasdek ti BFAR-Pangasinan ti nalawa a pagmulaan iti kanutkanot iti Brgy. Osmena iti ili ti Dasol. Naggapu iti probinsia ti Batangas dagiti napintas ti klasena a kanutkanot nga immulada idi sadiay nga isu met ti klase ti kanutkanot nga immula dagiti taga-MMSU-CASAT iti demonstration project iti Badoc.
Kuna dagiti taga-BFAR nga adda met ketdi masarakan a kakastoy ti klasena a kanutkanot kadagiti sumagmamano a paset ti katangriban iti Ilocos Norte. Ngem kunada a gapu ta napaadun dagitoy a klase ti ruot ti baybay (dagiti naggapu iti Batangas), saanen a narigat ti agsapul kadagiti pangrugian a patubo.
Segun iti rekord ti BFAR, makagasto ti mangngalap iti agarup P10,000 para iti 2,500 a metro kuadrado a paset ti baybay a pagmulaanna iti kanutkanot. Mausar daytoy nga igatang iti naylon a tali, patubo, ken kadagiti maaramat a kawayan ken dadduma a materiales.