Okeyka, Apong

KUNA da apong, uni ti patay ti mairaed nga uni ti salaksak. No amirisen, no kasta a maabbatanen dagiti karayan ken waig gapu iti tikag, daytoy a billit nga agsidsida iti ikan, agsapulen iti taraon a maisabali iti sidsidaenna, makadanon kadagiti bangbangkag ken kadagiti pagtaengan. Yarikiakna no kuan ti bisinna. Maibilang ngarud a dagiti salaksak, mensahero ti El Niño a mangipalay met iti nakaro a tikag a puon ti panagrigat ti kaaduan.

* * * Kuna da apong a saantayo koma nga agkaskasipngetan iti ruar— nangruna no agmaymaysatayo. Amangan no darupendatayo no kua dagiti panniki.

Dagiti panniki, nga isuda laeng ti pudpudno nga agtayab a mammal, mabalin nga isuda dagiti di unay maaw-awatan a nabiag. Naimantsa ngamin kadagitoy dagiti nakabutbuteng nga istoria, kas iti istoria maipanggep ken ni Dracula, ti bampira nga agsepsep iti dara ti sibibiag a tao. Dagiti pelikula, cartoon, ken istoria a para ubbing, nangipintada iti dakes a ladawan dagiti panniki, ket naipato ngarud a kabusor ida ti sangkatawan.

Kinapudnona, saan a makadangran dagiti panniki, malaksid kadagiti tallo nga species a maawagan iti vampire bat a dara dagiti ayup ti pagbiagda. Pitopulo a porsiento iti sangaribu nga species ti panniki, agsidsida wenno mangmangan kadagiti insekto. Adda maysa a kita ti panniki a makasida iti sangaribu a lamok iti maysa nga oras. Dagiti daddadakkel nga species, agkaanda iti prutas (maawaganda iti fruit bat). Dagiti insectivorous a panniki, tiliwenda dagiti agtatayab nga insekto iti kasipngetan a madlawda babaen ti echolocation (natural radar)— nga isu met ti pangipatuan ti tao nga isuda ti naatakar no mairana a mayasidegda kadagitoy panniki a makumikom nga agtiltiliw kadagiti agtatayab nga insekto.

Dagiti panniki ti biolohikal nga ahente ti nakaparsuaan kadagiti agdadael nga insekto. Isuda ti ag-pollinate kadagiti mula nga agsampaga laeng iti rabii, ken nalaingda nga agiwaras iti bukel ti adu a mula. Babaen ti panangiwayatda kadagitoy nga akem, napateg dagiti panniki iti pannakamantener ti ekolohikal a balanse dagiti narasi nga ecosystem a kas iti desierto ken kapanagan. Dagiti lugitda a naurnong iti adu a tawen kadagiti umokda ti katalgedan ken kasayaatan nga organiko a ganagan. Ngarud, salaknibantayo koma dagiti panniki; napateg ida a pagayam ti tao.

* * * No kapades ti panagsabong ti bagbag, adda matay. Dayta man ti kuna da apong. Adda dagiti istoria nga idi un-unana a panawen nga adda dagiti tribu nga agputol iti ulo no kasta nga agsabong dagiti bagbag. Ditayo ammo no kasano ti kinapudnona dagiti kakasta nga istoria. Ngem iti biang dagiti Aztec ken Mayan, sakbay a nagbalinda a Kristiano, kadawyan nga ar-aramidenda ti panangisakripisio iti biag ti tao kadagiti didiosenda.

Maysa a panangilawlawag no apay a kuna da apong nga adda matay no agsabongen ti bagbag ket ti isasangbay ti nakaro a tikag a gapu man met laengen iti El Niño, maysa a kasasaad a mangipaay iti nakaro a rigat ken patay. Ad-adda a maapektaran no kua dagiti agnaed kadagiti nangangato a lugar (bambantay), ket mapilitanda a mapan iti baba tapno agbirokda iti makan ken pagnaedan, a no kua, pakaigapuan ti riribuk.

* * * No adda “sabong” dagiti kuko ti ima, kuna da apong nga adda matay nga asideg a kabagian.

Kinapudnona, ti puraw iti kuko ket senial ti malnutrision, ad-adda a panagkurang iti kalsium. Kayatna a sawen, narasi dagiti tulang. No saan a maatur daytoy a kasasaad ket agbanag iti narukop a salun-at, mabalin a mangitunda met daytoy ken ni patay.—O

thought that terrorist was killed. Find him!” “It’s a river, sir....” “I don’t care even if it’s a river or an ocean. Find the body, or find any parts of his body! Awan bibiangko no kasano nga aramidem! Saannak nga aw-awagan agingga nga awan ti maipakitam a ladawan a pammaneknek a natayen dayta a terorista, maawatam?” Ket sakbay a nakauni ti kasarsaritana, imbaban ti deputy ti telepono. Agrasrasaw a nanglukat iti aludan ti lamisaanna. Nangiruar iti tabakona. Inammalanna sa sinindianna. Simmusop iti nakaat-atiddog sa impugawna ti asuk a nabunnong iti barukongna.

Immanges iti nakaun-uneg ta saan latta a mabaw-asan ti riknana. Saanda a nakita ti bangkay ni Ashmir Khalid. Kayatna a sawen, nakalasat manen daytoy. Sinusopna manen iti tabakona. Nagsasaruno. Agingga iti sibibiag daydiay a terorista, adda latta peggad nga umar-arubayan kenkuana. Adu unay ti ammo ni Ashmir a palimed ti ahensia. Mabalin daydiay ti mapan iti prensa ket ibunannagna dagiti adu a nalimed nga operasion ti ahensia. Sigurado, isu ti pagdas-alan ti amin.

Nasken a matay, inridisna manen iti panunotna. Isu met nga agkiriring manen ti encrypted a landline. Pinidutna. “Hello?” insungbatna. “What’s going on, sir?” Nakaparparbeng ti timek. Ngem ammona a ni John Villa. “Ania ti kayatmo a sawen? Saanka a maawatan,” kinunana. “My mission has been compromised, sir.” “What?” “We were stopped at the Baghdad International Airport, sir.” Ket nagistoria ni John. “Ket dagiti naibaon nga umay mangala kadakayo?” “Nataydan... isuda a dua.” Saan manen a napengdan ti deputy ti nagrasaw. “Someone is trying to sabotage the mission, sir,” kinuna manen ni John. “Gaddemmet,” nakuna laengen ti deputy. “Who knows about this mission, sir?” “Siak... ken ti direktor, awanen sabali.” “Ket kasano ngarud a naammuan dagiti adda iti Iraq a dumtengkami ditoy?” Nagpanunot ti deputy. “Dagiti gagayyem ti direktor, sir....” pagammuan la ta kinuna manen ni John. “Don’t even go that far, John. I trust the director. He’s got so much to lose.” Sa nagpanunot ti deputy. Nalagipna ni Agent Trevor, ti head ti security detail-na. “So what now, sir? Scrub the mission?” sinaludsod ni John. Immanges iti nauneg ti lakay. Kinagatna ti tabakona. Sa simmusop. “You have the better judgement, John. Sika ti mangisayangkat iti mision. No namnamaem a saanmon a maisayangkat a saan a maigasanggasat ti biagmo, palubosanka a mangaramid iti ania man a desisionmo.” Nauneg nga anges ti nangngeg ti deputy. “The mission is of the highest priority. We need to extract Mr. Atkins sakbay a maipalgakna ti amin a palimed ti ahensia iti Middle East. Nalabit a naipalgakna pay ketdin ket isu ti nakaammuanda iti isasangpetmo iti Iraq. No ania man ti desisionmo, raemek.” “Addakamin ditoy, sir,” insungbat ni John. “Ituloymi ti mision....” Nabang-aran ti lakay. Simmusop manen iti tabakona. “That’s a bold move, John. Thank you. Namnamaem, paimbestigarko ti inreportmo kaniak.”

DINANOG ni Col. Ahmed Hussien ti lamisaan. Ngem iti baet ti pigsa ti kanalbuog a naparnuay ken iti panagrasawrasaw ni koronel, saan a nagkir-in ni Hassan iti nagtakderanna. Dagiti laeng bukel ti matana ti aggargaraw. “Ania ti problema, koronel?” sinaludsod ni Hassan. “Dagiti animal a naibaon a mangtiliw ken ni John Villa, napaayda.”