No Kasta, Kayatmo Met ti Agnegosio? Rene B. Ragunton

Manipud kadagiti nagballigian ken nakapaayanna, adtoy ti pito a tips manipud iti maysa a negosiante.

DIMI maibaga a nalaing wenno autoridadkami iti negosio. Kinaagpaysona, saan a nagballigi amin dagiti negosio a binangonmi. Padasenmi laeng nga ibinglay dagiti padasmi kadagiti nagballigi a negosiomi— ken kadagiti saan. Bareng makatulong dagitoy kadakayo nga agpangpanggep met a mangaramid iti bukodna a pamastrekan.

1. Masapul nga ammom wenno kabesadom ti ipundarmo a negosio.

Kas pagarigan nalaingka nga agdait iti pantalon wenno bado, masapul a tailoring shop ti ipundarmo a negosio, saan ketdi a barbershop wenno restauran. No ti negosiom ket laklakaem ken pagaayatmo nga aramiden, napimpintas ta nalaglag-an ken naragragsakka a mangaramid. Iti padasmi, nagtrabahokami nga immuna iti maysa a travel agency sakbay a napanunotmi nga impatakder ti travel agency-mi, ti Economy Tours and Travel. Nag-travel agent-kami sakbay a nagpaaykami a tesorero ti Aquarius Travel and Tours. Nalag-an nga aramidenmin daytoy ta ammo ken dati nga ar-aramidenmin. Adu metten ti kustomermi idi napanunotmi a rinugian ti Economy Tours. Ket makunami a nagballigikami iti nasao a negosio.

Idi met ginatangmi ti Nature Square Bistro, adu ti kamalimi. Pinatimi ti rason ti akinkukua no apay nga ilakona ken nakitami met idi nga adu ti kustomerna, napintas ti lokasionna ta adda iti Greenbelt, sentro ti Makati Business District. Videoke bar ti bistro. Ti problema, bambantayan gayam ti Ayala Corporation. Maiparit ti kaadda ti GRO nga isu met ti napigsa a pamastrekan ti bistro. Adda ngamin iti sango ti simbaan ti Greenbelt. Right business at the wrong location.

2. Masapul a napintas met ti lokasion.

Masapul met a pilien ti lugar a pangipatakderan iti negosio. Kaaduan kadagiti negosio, addada iti pagaaduan ti tao. Napimpintas no iti asideg iti plasa, asideg iti tiendaan ken munisipio nga isu ti pappapanan dagiti tattao. Mabalin met kadagiti nagkurosan wenno nagsangaan aglalo no commodities wenno produkto ti negosio. Malaksid no gasolinaan ti negosiom ta masapul nga adda koma iti adayo ti kabalbalayan. Ket no ti negosiom ket kas iti bistro a kas iti ginatangmi idi nga addaan kadagiti GRO, masapul a saan a nabangon iti sango ti simbaan.

Iti padasmi iti travel agency, napintas ti lokasion ti Economy Tours ta adda iti Hotel Aurelio iti Padre Faura Street a sentro ti Ermita, Manila ken sango laeng ti US Embassy. Kaaduanna kadagiti pasaheromi nga ag-abroad ket dagitay mapanen agnaed iti Estados Unidos.

Adda met binangonmi a resort— ti Ecohills Resort. Adu ti nagkuna a saan nga umisu ti puestona. Asideg koma iti baybay, adu ti nagkuna. Maysa a nakurapay a barangay idi ti Lareglareg, Malasiqui, Pangasinan. Adayo iti ili ken lasonglasong ti kalsada. Adu ti nagkuna nga agmauyong ti akinkukua, a dina ngata ammo ti pangigastuanna iti kuartana. Amangan no kuarta ni Apo Marcos, kunada pay.

Ti kinaagpaysona, awan planomi a mangaramid a resort idi gatangenmi ti 17-ektaria a plantasion ti mangga iti Lareglareg idi 1992 babaen ti tulong ti komparimi a ni nag-BM Ernie Bravo ti maikatlo a distrito ti Panagasinan. Planomi laeng idi nga aramiden a pagbakbakasionanmi a sangapamilia.

Umuna nga inaramidmi ti maysa a vacation house ken bassit a pavillion a panganan, pagiinuman ken pagay-ayaman iti biliar, baraha wenno madiong. Insarunomi ti swimming pool

a paglalangoyan dagiti annakmi ken gagayyemda. Idi kuan, adu metten dagiti gagayyemmi a pumaspasiar iti baro a pundarmi. Sangsangkamaysada a nangibaga a napintas ti lugar, adayo iti polusion, napariir, nasadiwa ti angin ken puro berde ti aglawlaw. Napintas kano a resort. Ket nadurogankami ta tagipintasenmi met ti lugar. Pinadasmi ngarud ti immutang iti banko ket inikkandakami iti 3 a milion a pisos a pangituloymi. Ecohills Resort ti impanaganmi ta innalami iti nagan ti Economy Tours. Inrehistromi iti DTI. Manipud iti nautangmi, ninayonanmi ‘diay maysa a swimming pool isu a nagbalin a lima. Nangaramidkami pay iti tennis court ta pagaayat nga ay-ayam dagiti ubbingmi ti tennis. Adda pay dua a dan-aw a pinaaramidmi a kinargaanmi iti nasurok a sangaribu nga itik. Malaksid iti panagitlogda, kaay-ayo met dagiti bisita a buyaen ti panaglangoyda. Nagbangonkami pay iti cottages ken adda pay naka-aircon a kapilia.

Ngem narigat gayam a negosio ti resort. Aglalo no dagiti laeng swimming pool ti kangrunaan a paggapuan ti mapastrek. Seasonal. Napigsa iti kalgaw ngem makasangitka iti matutudo. Awatenmi nga agbabawikami iti panangaramidmi a resort iti naisangrat a pagbakbakasionanmi koma laeng. Okey laeng koma no saan nga utang ti pannakapasayaatna. Naimbag ketdi ta adda gayyemmi a nangtulong kadakami ket binayadanna ti utangmi sakbay nga inawid ti banko ti resort ket nagbalin a partnermi. No gumatangka iti solar a pangipatakderam iti negosio, kuna ti maysa a nalaing a realtor a masapul nga adda tallo a banag a dimo liplipatan: lokasion, lokasion, lokasion. No napintas ti lokasionna, nadaras ti yaasenso ti negosio, napardas a ngumato ti balorna, ket dakkel ti maganansiam no mapanunotmonto nga ilako.

3. Nasaysaat no awan kakompetisionmo.

Uray napintas ti lokasionmo no adda metten kapareho ti negosiom, agpanunotka. Ngamin, mabingay dagiti kustomeryo. Dimo met mabalin nga ipangina ti serbisiom wenno lakom no nalaklaka idiay bangir ta sigurado a “lalangawin ka,” a kas kunada. Saysayaatem laengen ti serbisio ti negosiom ken nalaingka a makikadua kadagiti taom.

4. Sakbay a rugiam, addan naan-anay a puonam.

Sakbay nga ipatakdermo ti negosiom, masapul nga addan nakasagana a puonam. Narigat ti close-open a negosio gapu iti kurang a puonan. Kunanto ti kustomer, “Dikan mapmapan idiay ta amangan no agserranto manen.” Mapukawmo ngarud dagiti valued customer-mo. Ket no inkapilitan a kasapulam ti financier, pangngaasim ta dimo padpadasen ti bumulod iti Bombay wenno ‘tay agpapautang iti 5/6 ta agbalinka no kuan nga adipen dagitoy. Isudan ti isapsapulam. Umasidegka ketdi kadagiti banko ken dadduma pay nga agpapautang iti nababa nga interes. Ngem napimpintas no awan pampanunotem nga utang. No mabalbalin, dika bumulbulod wenno agpabpabulod kadagiti nasinged a gagayyemmo ta mabalin nga iti kamaudiananna, agsinakayto. No kabaelamon ti tumulong, pautangam ketdi ida iti bassit laeng ta uray no didakanto mabayadan, dinto agsakit ti nakemmo. Kasla tulongmo lattan kadagiti gagayyemmo.

Iti Economy Tours and Travel, kasapulanmi ti dakkel a kantidad idi rinugianmi ti money changer a serbisiomi. Pinadasmi ti umutang iti banko ngem adu ti sapulenda a collateral a kas iti titulo ti daga wenno rehistro ti lugan. Agpada nga awan pay idi kadakami dagitoy. Naimbag ta adda am-ammomi a nagtalek a nagpautang kadakami. Dimi dinadael dayta a panagtalek ket nagangayanna, isudan ti nagdamdamag no mano pay ti masapulmi. Adda pay kaarrubami a kayatna met nga ipabulod ti nawadwad a retirement pay-na kadakami. Saan ketdi a 5/6. Nangatngato bassit ngem iti banko.

Napintas a negosio ti doliar aglalo idi 1981-1985. ‘Tay kunada a transition period. Nariribuk idi ti pagilian ta kayat dagiti militante ken nadumaduma a grupo a pababaen ni Apo Marcos iti puesto. Immadu met dagiti naggatang iti tiket. Adu dagiti pumanaw. Agsublidanto kano inton malpas ti riribuk. Isu nga idi tawen 1982, nakagatangkamin iti baro a Toyota Liftback ken Mitsubishi Van. Iti sumaruno a tawen, nakagatangmin iti tallo-tikuartona a townhouse idiay Singalong. Idi 1984, inrugimi ti ETTI Literary Contest iti tulong ti Bannawag. Nagpaut daytoy iti 6 a tawen. Iti panagkunami, kapigsa ti Economy Tours kadagidi a panawen.

5. Dimo naynayonan ti negosiom no awan matalekmo a kaduam.

Adda dagiti ag-branch out wenno agaramid iti dua wenno tallo nga opisinada isu pay a pangpadakkelda iti naganda. Napadasanmi met dayta. No nakitayo koma ti calling card-mi idi, naisurat ti: Economy Tours and Travel, Inc., Ecohills Resort, Nature Square Bistro, Megapower International. Ket dakami ti President/General Manager dagita.

Ti Economy Tours ti agpaspastrek; dagiti dadduma, napia la a masubbot ti gastos; no saan, problema.

Narigat a mabantayan amin dagitoy ta saankami met a Superman. Ngem, ne, adda pagpangasmi a Group of Companies. Ken nanayonan ti panagtalek dagiti tattao kadakami.

Malagipmi ngamin nga idi rugrugi pay laeng ti Economy Tours, saan a pumanaw idi dagiti pasaheromi (kustomermi) no dida mayawid ti binayadanda a plane ticket. Taltallo pay laeng idi ti empleado ti Economy Tours. Ken awan pay aircon ti opisinami. Iti panangipagarupda ngata idi, no sublianda iti kabigatanna ti tiketda iti opisina, nakaserran ti opisinami ket intaraymin ti kuartada. Ngarud, napateg a maalam ti panagtalek dagiti tattao.

Narigat met ti negosio a “remote control” wenno daytay awanka a mismo iti yan ti negosiom ket agbabaonka laeng. No small wenno medium scale pay laeng ti negosiom, napimpintas met laeng no sika a mismo ti mangimaton. Kanayon a sika ti mangasikaso kadagiti kustomeryo. ‘Tay “personalized service” a kunada.

Ket no kasapulam ti kasosio wenno partner, pangngaasim ta saanka a mangala iti sugador. Narigat ti partner a napeklan a sugador. Maisugalna amin pati puonanyo. Naimbag pay ti mangnginum ta dina maibus ti puonanyo.

6. Masapul met a napakumbaba, napudno, ken mapagtalkanka kadagiti kustomer ken empleadom.

No adda inkarim, masapul a tungpalem. No ania nga oras ti imbagam a kaaddam iti miting, masapul a sumangpetka iti oras nga imbagam uray nasapsapa pay. Dimo pagur-urayen dagiti kamitingmo aglalo no kostumermo. Dagiti dadduma, no bimmaknangdan, agbaliw metten ti ugalida. Daydayawendaka no saan a pagbalbaliwen ti kaadu ti kuartam dagiti napipintas a galadmo.

7. Nasayaat unay no makipasetka met kadagiti aramid a mainaig iti relihion, ken kadagiti aramid a sibiko ken sosial iti lugaryo.

Kasapulam amin dagitoy tapno manayonan dagiti gagayyem ken contact-mo. Makatulongda iti negosiom. Dimo koma met liplipatan ti tumulong nangruna kadagiti marigrigat. Ad-adunto a parabur ti isubli kenka ti Dios. Agbalinka koma a nasayaat a pagwadam dagiti empleadom, ti pamiliam, ken ti ilim.

Good luck!—O