Panangimaton iti Pagtaengan
ADU dagiti pagpilian a taraon a maikabil iti pagbalonan dagiti ubbing a mapan agbasa. Nupay kasta, adda met rigrigat no dadduma ti panagpili iti isagana a taraon a para kadagiti ubbing.
No adda prutas nga ipabalon, pilien dagiti kappuros, nalaka laeng a kanen ken makabsog. Napigket ken adu ti asukar nga imet ti naipamaga a prutas isu a sagpaminsan laeng ti panangipabalon kadagitoy. Malaksid iti daytoy, kumpet pay ti asukar dagiti nasamit a nadulse a prutas iti ngipen dagiti ubbing a pakaigapuan ti panagbukbok ti ngipenda.
Padasen a pabalonan dagiti ubbing iti nagalip a nateng a kas iti karot wenno pipino. Mabalin a mangikabil iti pagsawsawan iti nairut ken naisina a pagikabilan.
No pabalonan dagiti ubbing iti gatas, bungonen ti botelia a nakaikabilanna iti lupot ken nasken a nairut ti kalubna. Saan a pabalonan dagiti ubbing iti inumen nga adu ti asukarna.
Pagaayat dagiti ubbing ti saggabassit a keso wenno kankanen a naisagana iti pagtaengan. Liklikan ti mangipabalon kadagiti nasasam-it a palaman wenno dagiti pamedped a naapgad ken namanteka.
Mauma met dagiti ubbing iti maymaysa a klase a tinapay ken isu met laeng nga isu a palamanna. Pagdudumaen dagiti ikabil a palaman. Uray dagiti tinapay nga ipabalon, rumbeng laeng a pagdudumaen.
Kas iti nasapsapa a nadakamat, masapul a simple ken nalaka laeng nga isagana ti ipabalon a taraon. Rumbeng pay a makaawis pay laeng kalpasan ti sumagmamano nga oras a nakadulin ti taraon iti pagbalonan.
Mabalin nga isagana dagiti dadduma a taraon iti rabii a kas kadagiti sandwiches wenno kadagiti bakante nga oras sa idulin iti freezer. Iruarto lattan no kasapulan.
Mabalin nga i-freeze dagiti taraon a maipabalon a kas iti tinapay, naluto a karne, keso, ken naprito nga itlog.
Aramiden ti adu a panagannad tapno natalged pay laeng dagiti taraon iti oras ti pangngaldaw. Rumbeng laeng a maipauneg daiti taraon a kas iti karne ken dairy products iti uneg ti uppat nga oras.
Saan nga ikabil ti taraon iti pagbalonan no napudot pay laeng. Nasaysayaat no urayen a lumamiis sakbay sa ikabil iti lunch box.
No agduadua, isagana ti taraon iti rabii, idulin iti repriheradora sa ideretsonto lattan nga ikabil iti pagbalonan iti sumaruno nga agsapa.
Ti danum ken gatas ti kasasayaatan nga ipabalon kadagiti ubbing. Nangato ti imet dagiti sigud a naibotelia a mainum nga asukar ket saan a kasapulan dagiti ubbing dagitoy. Nalaka laeng a makabsog dagitoy ken dadaelenda ti ganas dagiti ubbing a mangan malaksid iti peggad nga ipaayda iti ngipen dagiti ubbing.—O inlibbi met ni Danielito Casaperos. Impasayagna ti bolpenna sa nagkiremkirem iti agkakamakam.
“Makapabaed ti saanna a pannakaammo no kaano nga agusar iti letra O daytoy. Awan sa iti bokabulariona ti letra O,” ingkuyep met ni Reyon Aragoncillo. “Nasaysayaat la koman a napan lattan nagkomkompra iti ilakona ta dina met ammo ti lengguahena!”
“Nakisang ti nagyan ti utekna nga Ilokano daytoy a mannaniw!” indillaw met ni Joeniquito Barangay. “Ibalakadko nga agsursuro nga agbasa iti Banawang ta amangan bareng mapagsisilponanton a naimbag ti agsirkosirko nga Ilokanona! Daytoy a daniw ti nalabit kunaek a pangrugian ti ipapatay ti panagdaniw iti Ilokano!” inggibusna.
Nagngariet a kunam no irubbuatnan ti makipengnget ni Dr. Calangacang. Naginnasa dagiti pustisona. Ngem naalay-ayan daytoy idi sinublat ni Sencio ti mikropono. Nabayag a kinuyepan ni Sencio ti manuskrito sa no namin-ano a nagpang-es sakbay a nagsao.
“Itay agdengdengngegak kadagiti naisasao dagiti kakaduak itay, inan-anagko dagiti kinunada ket pudno unay a daytoy a daniw aramid ti maysa a mapagsisilpona ti agistoria ngem saanna nga ammo ti agdaniw iti labes ti panagsarsarindaniwna. Iti ababa a pannao, ipagarup daytoy a nangsurat iti daytoy a maysa a mannaniw ngem ti kinaagpaysona, maysa a mannarita.
“Ngem apay koma no kayat latta daytoy a mannaniw ti agdaniw iti laksid a saan met a makasurat iti daniw a kas iti panagsurat da Danielito ken Reyon? A ti kayatna ket kakastoy a daniw? Ket mabalin met a kastoy lattan ti tipo ti panagdaniwna ta mabalinna met nga ipablaak daytoy iti librona no kayatna ket dayta a libro mabalin pay nga ikanayonna nga ilako kadagiti pagsursuronanna a paglakuan ken pagsuperbisoranna! Mabalin pay ketdi a daytoy maikadua a daniwna, agbalin a giya dagiti mamaestra iti panagaramidda iti lesson plan! Ket adda pay rimana, a!
“Ngem no kas bilang ta paipablaakna iti Banawang, ladingitek a kunaen a ripripgasek daytoy sa ibaberko iti pagbasuraan ta umuna unay, saan a pulos nga ammo daytoy a mannaniw ti agaramat iti umno a balikas nga Ilokano. Awan pay a pulos ti arte dagiti balikas ta panay met a letra U ti makitkita a kasla ketdin awan ti letra O iti Ilokano.” Imbasnot ni Sencio ti manuskrito iti lamisaan ket napagaw-atanna ti mikropono a nagtaligay ngem inaguantaan a sinippaw ti maysa kadagiti fellow. “Maysa pay, madlaw a saan nga agbasbasa iti magasintayo daytoy a mannaniw ta mapanna ketdin isinsina dagiti pangsandi. Nakurang ti panagbasbasana. Ngem ambisioso. Nupay uy-uyotak dagiti addaan iti talento tapno agsurat, saantayo koma nga us-usaren ti panagsuratan a kas sarukodtayo tapno makapagbaniagatayo! Laglagipentayo a dakkel a kantidad ti pirak ti busbusbosen ti UMMIL tapno masanaykayo kas mannurat. No ti laeng panggepyo ket sumrek iti Pasnaan tapno makapagkamengkayo iti UMMIL ket iti kasta, makadanonkayto sadiay Hawaii, nasaysayaat a punnuenyo lattan ti kurungkurongyo iti tagilako ta dayta latta koman ti pakakumikomanyo!”
“Ay, ay, sika, Sencio! Awan a bain! Siak pay nga ikitmo ti ikaskastam!” Nagmarikadkad ni Dr. Calangacang. “Awan a panangresrespetom iti nangpapaadal kenka, loko!” “Aguraykayo man, anti, dakayo kadi, aya, ti dakdakamatek?” “Ne, ania ketdin loko ket daniwkon dagita irurrurumenmo? Awan pay ti panagprenom a mangtirtiris iti dayta nagrigrigatak nga insursurat, karaho? Iramramanmo pay ti ambisionko a mapan sadiay Hawaii! Napanan ti modom, loko?”
“Anti Quiter, agtalnakayo!” inyanawa ni Sencio. “Immaykayo iti daytoy a Pasnaan. Diak la impagarup a nagintuturedkayo a dimmasar iti daytoy a pasken. Amin a masaomi ditoy, kalinteganmi a kas panelista. Rumbeng a dumngegkayo ta dakami dagiti mannursuroyo! Ditoy, saan a dakayo ti mannursuro, anti! Dakami,
anti!”
Nalikba ti bibig ni Dr. Calangacang. Naginnasa dagiti sangina. Pagam-ammuan, timmakder ket nagturong iti yan dagiti tagilakona. Kas kapaspas ti bagyo ti panangakasna kadagitoy.
“Komari Ely, intan!” impukkawna. Naar-arakattot met ni Ely Dacquel a timmakder nga immasideg ken ni Dr. Calangacang. “Intan agtammeng idiay quarters-ta! Baybay-am man laengen daytoy a Pasnaan! Pue! Kukuada laeng! Isuda a nalalaing!”
Kabigatanna, iti unos ti nagmalem, saan a nagparparang ni Dr. Calangacang iti pag-session-an malaksid no mapan mangan.
MALEM. Adda da Dr. Calangacang ken Ely Dacquel iti kuartoda iti Guestel. Agsansanayda iti dallot. “Ibabam pay ti tonom, komari!” indillaw ni Ely Dacquel ken ni Dr. Quiteria Calangacang. “Pagkaradapem iti ud-udina.”
“A, daldallot, duminidallang/ A, ‘tay daldallot, dalidallang!” inrayok ni Dr. Calangacang. “Bigbigat nga apagsipasip… Apagsipasip a di pay naginit…”
“Kasta, kasta!” Nagsipat ni Ely Dacquel. “Ingatngatom ti bosesmo iti pangrugian!”
Apagisu nga agalas sais media idi agidasarda iti panganan. Awanen dagiti kakaduada a maki-Pasnaan. Nalabit napanen nagsukat dagitoy para iti pasken ti Pasnaan iti maudi a rabii.
“Ala, intan, komari, ta amangan no addan iti Calle Geologo dagiti kakaduata a maki-Pasnaan Night,” indagdag ni Dr. Calangacang idi makapanganda. “Uray adda luksawko, narigat no dita mapan makidanggay. Kasla nagpauyoak a namimpinsanen no kasta.”
“Dita koma urayen ni Sencio a kaanakam ta makiluganen kadata, komari?” kinuna ni Ely Dacquel idi iruarda ti kotse iti paraangan ti Guestel ti unibersidad.
“Bay-am ta salbag nga ubing!” nagngarietan ni Dr. Calangacang a pinis-it ti siliniador ket naglisi ti guardia iti asideg ti gate. Kellaat a nagpreno ni Dr. Calangacang. Tinimpag ni Ely Dacquel ti barukongna.
“Oy, Mr. Rapacon, sadino ti kaalistuan a dalanmi a mapan iti Calle Geologo?”
“Deretsuenyo latta daytoy sakayto agsikko iti kanigid iti pungto ti Calle Geologo. Agparkingkayo iti katedral,” insungbat ti guardia.
“Ay, Mr. Rafanan, ibatik kenka daytoy tisert. Bayadamto no bigat! Umanay kenka dayta!” Imbaber ni Dr. Calangacang ti nabungon a tisert ket naarakattot ti guardia a nangsippaw.
Agalas sieten ti rabii ngem kasla pagpiestaan pay laeng ti Calle Geologo iti Caviganan. Adu dagiti turista nga agsikawsikaw.
“No ti ket kaadayo ti pagparkingan, komari!” inlibbaag ni Dr. Calangacang ti ridaw ti kotse. Inawid ni Dr. Calangacang ti gayadan ti pumirak a pandilingna ket kinamakamna ni Ely Dacquel a mayaten ti panangbitbitna iti Filipinianana. Nagbaybayda a nagna iti komarina iti kalsada.
“Oh, these beautiful native ladies!” nagsipat ti maysa nga Amerikano iti serkan ti Calle Geologo. “May we have photos with you?” Inawidna ti baketna a sumpok koman iti paglakuan kadagiti souvenir.
“Umaykan, komari ta maki-selfie-ta!” imparagipig ni Ely Dacquel. Nakiliniada iti agassawa a Puraw a turista. Insagana ni Dr. Calangacang ti ipagarupna a kasayaatan a tungiibna.
Pinagdadaraddan ti teenager nga anak dagiti turista ti nangretrato kadakuada.
“Thank you!” Inalamano ti Amerikano da Dr. Calangacang ken Ely Dacquel.
Nadlaw ni Dr. Calangacang ti nabati a papel iti dakulapna. “Komari, inikkannata daydiay Amerikano iti doliar!” imparagipigna.