Panangimaton iti Pagtaengan
Immay ti tatang ni Ludovico ken dagiti dadduma a kasugponmi iti paraangan ti kamarin ni tatang ket napagsasaritaanda ti masanguanan a panagmumula ken ti panagani. Maysa a nasayaat a pagsasaritaan, kinunada. Nasayaat ti paliiwda kadagiti bituen, iti panagbukel ti bulan, ken iti panagbaba ti init a sisusugat iti labes dagiti kaniogan. Inluganda iti kareton ti sumagmamano a sako nga irik nga ibunubonda.
Umuna a lawas ti Oktubre idi simmardeng ni Ludovico nga um-umay iti balay, ket nagturong kadagiti bantay. Ni tatangna ti nagitulod iti isungrod ket masansan a dagiti babassit a sanga ti madre de cacao ken riprippiis ti isangpetna ket nabasada pay ket ngarud. Saanda a sumged a nasayaat.
Dimmawat iti pammakawan idi nagunget ti tarakenmi ket kinunana nga awan pay ti beggang dagiti it-itedna a kayo a mabalin a pagtunuan.
Awan unay ti ammona maipapan iti kayo nga isungrod, naamirisko.
Immay ti Huebes, kabayatan ti panagin-innagaw ti sipnget ken lawag, ket nangisangpet iti dua kareppet a kayo. Saan pay laeng a Domingo, ket iti bassit ti lawagna a kosina, sinaludsod ti tarakenmi no apay a nasapa. Imbagana a mapan kano idiay bantay iti sumuno a bigat.
“Ipamuspusak ti pannakasublik a dagus. Mabalin nga inton Domingo,” kinunana, “Nakaala iti sakitna idiay. Mabalin a tipus.”
Iti daydi Domingo nga imbagana, nagsubli ‘toy ama ni Ludovico iti balay. Maysa a nangisit a panio ti naisiglot iti tengngedna. Kapplansa ti nasikkil ti pannakaalmidorna a pantalonna ket nailislis daytoy inggana iti ngato ti lipaylipayna, ket agparparang dagiti sakana.
Sinaludsodna kaniak no adda ni tatang. Imbagak nga adda. Rimmuar ni tatang ket kinablaawanna iti maysa a naasi nga isem ‘toy ama ni Ludovico. Saanna a sinaludsod no apay nga adda nasiglot a nangisit a panio iti tengngedna ket ti umuna a saludsodna kenkuana isu daytoy: “Mangrugi kadin nga agdawa dagiti pagay ken natarimaan kadin ti pagpadanum idiay taltalonem?”
“Wen, naiwakas amin dagiti masapul a maaramid, apo,” kinuna ti ama ni Ludovico sa immisem iti nalatak, ngem nagin-inut a nagpukaw ti isemna idi imbagana ken ni tatang ti nangnangruna a gagarana.
Immay umutang iti kuarta nga agpaay iti pumpon. Natay ni Ludovico.
Nagturong ni tatang iti uneg ti balay ket naglinglingaling. Iti saan a nabayag, nagsubli ket inyawatna ti kuarta, a dinagdagus met nga imbolsa ti ama ni Ludovico. “Addanto tuon dayta inton bayadam,” impalagip ni tatang. Nagtung-ed ti ama ni Ludovico ken immisem ngem kalpasanna, kasla naimayeng. Nagpigerger ti timekna idi kinunana ti kastoy: “Ngem, apo, diak mabayadan daytoy iti panagani iti daytoy a tawen. Mabalin nga inton maminsan a panagani…” “Ta apay a saan? Sawen man ti gapuna?” pinalutpot ni tatang. Napardas ti panangilawlawag ti ama ni Ludovico. Idi damo, kasla saan a magutugot ti pannakipagrikna ni tatang. Iti saan a nabayag, kastoy ti kinunana: “Ala, bayadamto ngarud no maminsan a panagani, maminduanton ti tuonna.”
Diak maawatan ti pagsarsaritaanda isu a ginunggonko ti ima ni tatang. Dinak inkaskaso.
Ngem maigidiat unayen ita; ania ngarud ket nagpukawen ti kinalidem dagiti panawen. Nalagipko ti kinuna ti ama ni Ludovico maipapan iti napnuan iti namnama a panagani ken diak nagawidan ti di nangbuya iti panunotko iti bassit ken nakuttong nga asawana, iti nairut a panaguyekna, ken iti nabessag a rupana a pinalaad ti panawen.—O