Padasem Daytoy, Kailian
Arina pay laeng, nasustansian…
MAYSA a dati a nurse, ni Sandy Montano, a nagtrabaho iti Amerika iti uneg ti tallo a tawen, ti nagsubli iti Filipinas, sangapulo a tawenen ti napalabas, ti nangbangon iti proyekto a “social enterprise” a para kadagiti kakailiantayo a nakurapay.
Ti immuna a binangonna, isu ti eskuela a pinanagananna iti CHEERS a ti kayatna a sawen, “Community, Health, Education, and Emergency Rescue Services.” Ipangruna daytoy dagiti pagsayaatan ti komunidad, salun-at, edukasion ken dagiti serbisio iti “emergency rescue.”
Idi 2015, napanunotna met ti tumulong a mangpasayaat kadagiti taraon a maaw-awagan iti “junk food” a kas kadagiti tsitseria ken noodles. Naasian kadagiti ubbing nga agad-adal nga agbalbalon iti junk food (taraon a nakurang ti sustansiana). Kasta met dagiti dadduma a kakailian a mangmangan iti noodles.
Tapno mapasayaat dagitoy kakastoy a taraon, napanunotna ti agaramid iti arina manipud iti uppat a produkto iti talon— marunggay, balatong, cassava (balinghoy), ken kamote (kaong). Pinagtitiponna dagitoy iti panagaramidna iti arina. Ket daytoy nga arina ti mainaynayon kadagiti maproseso a taraon a mailaklako iti nalaka—ngem agbalinen a nasustansia.
Kas koma iti arina a Tropica (brand ti arina ni Sandy), mainaynayon iti arina a maaramid a pandesal, polboron, pastries (kankanen), burger patties, vegetables sticks, kdp.
Kinasarita ni Sandy dagiti Aeta iti Botolan, Zambales nga agmulada kadagiti kasapulanna a para iti aramidenna nga arina ta isuda ti paggatanganna. Iti kasta, maaddaan met dagiti Aeta iti pagsapulanda. Ket kasta nga agpayso ti napasamak. Awan ti maar-aramat a kemikal a pestisidio kadagiti mula dagiti Aeta isu a natalged dagitoy. Kameng ngamin ni Sandy iti grupo a ti adbokasiona ket “natural farming.”
Agpapada ti kaadu dagiti uppat a ramen a napagtitipon tapno mapataud ti vegetable flour a Tropica. Ti sangakilo a Tropica (agbalor iti P250P300), naaramid manipud iti 16 a kilo a di pay naproseso a bulong ti marunggay, kamote, cassava, ken balatong— nga agbalor met iti P160-P180.
Ngem kuna ni Sandy a dina ilaklako ti 100 a kilo nga arina a mapatpataudna iti uneg ti makalawas. Ar-aramatenna daytoy iti nadumaduma a produkto a kas kadagiti nadakamat iti ngato nga ilaklakona iti kantina dagiti eskuela. No dadduma, agor-order met ti Department of Social Welfare and Development nga ibumbunongna kadagiti evacuation center a pakaibalbalayan dagiti biktima dagiti kalamidad ken riribuk a kas iti napasamak iti Marawi.
Kinapudnona, bassit laeng ti maar-aramid
ni Sandy nga arina no panunoten ti kasapulan ti pagilian a kastoy nga arina. Ngem napintas daytoyen a pangrugian. Bareng addanto met kakastoy a proyekto a maaramid iti nadumaduma a paset ti pagilian.
Kas kameng ti Natural Farmers Institute of the Philippines, mangnamnama ni Sandy nga ad-adda pay a maisaknap ti adbokasia wenno panggepna a mayayon met iti panggep nga idurdur-as ti NFIP. Panggep pay ketdi ti NFIP ti mangangay iti Natural Farming Summit iti umay a tawen. Mabalin a daytoy a pasken ti manglukat iti ad-adu nga oportunidad tapno ad-adda pay a maisaknap ti ar-aramiden ita ni Sandy.—O