Biag ni Ilokano
KUNADA no pudno a naimut dagiti Ilokano (kuripot, kas kuna dagiti Tagalog), saanda koman nga agpipinnadigo. Pinnadigo ti awag dagiti Ilokano iti pannagbibinninglay dagiti agkakaarruba iti sidaen uray awan met digo ti maited a taraon.
Kadawyan a dagiti ubbing ti mababaon a mangidanon iti taraon iti kaarruba. Dagiti laeng nataengan ti mangidanon iti taraon no awan ti sabali a mabaon wenno saan a kabaelan ti ubing nga idanon ti maipadigo a kas koma no maipattog ti adda digona a masida.
Iti panangbaon kadagiti ubbing a mangipan iti ipadigo, maisuro kadakuada ti panangibinglay iti magu-od a parabur.
Maysa a kalakaan a wagas ti panagpipinnadigo a pangisuro kadagiti ubbing ti nabalitokan a pagalagadan (golden rule). Maysa pay daytoy a wagas tapno maiparangarang ti panangngaasi, pannakipagrikna ken kinamanagparabur.
Simple daytoy a leksion a pangipasagepsep dagiti Ilokano iti nasayaat a panaglilinnangen, saan laeng nga iti agdama no di pay ketdi iti masakbayan.
Kadagiti Ilokano, adda dagiti napapateg a bambanag a kas iti taraon a nasken nga ipateg ken kailalaan. Ngem babaen ti panagpipinnadigo wenno panangibinglay kadagitoy napapateg a bambanag, maipamatmat dagiti Ilokano a mabalin a masapulan wenno masukatan dagiti salsalimetmetan a bambanag.
Ngem saan a mabalin nga isakripisio ti nasiken a panaglilinnangen.
Babaen ti panagpipinnadigo, maisuro dagiti nataengan a napatpateg ti panaggagayyem wenno nasinged a panaglilinnangen ngem dagiti taraon ken dadduma pay a napateg a bambanag.
Kayatna a sawen a maysa a wagas ti panangyebkas iti kinamanagparabur ti panagpipinnadigo wenno panangibinglay kadagiti parabur.
Iti panagpadigo, saanna met a kayat a sawen nga ited amin nga adda. Paset laeng ti adda ti ibinglay aglalo no narigrigat ti biag ti padiguan.
No adda sumangpet a kaarruba wenno kabagian a naggapu iti adayo wenno nabayag a pimmanaw iti lugar, mapan met sumarabo dagiti kakaarruba.
Agpipinnadamag metten ken agiinniliw dagiti simmangpet ken dagiti napanawan a kadawyan pay a pannakaiwaras dagiti maipasarabo.
Kadawyan met a mangisangpet wenno mangisagana ti simmangpet iti pagsasanguan a taraon.
Maawis met amin a kakaarruba no adda maangay a padaya iti maysa a balay.
Gapu ta saan pay a masierto ti kaadu ti dumar-ay, kadawyan nga ikaadu ti agpasken ti saganana tapno saan a “matukkol ti aklo” ken saan a mabainan no agkurang ti maisagana a taraon.
Saan laeng a dagiti ubbing ti masursuruan a mangibinglay kadagiti parabur nga adda kadakuada iti panagpipinnadigo. Mairaman pay dagiti mismo a nataengan.
Rumbeng laeng a mataginayon daytoy a kababalin dagiti Ilokano a panagpipinnadigo. Maysa daytoy a galad a mangatur iti “kuripot” a masansan a yaw-awagda iti daytoy nasalimetmet a puli.—O