Biag ni Ilokano
NO mapan ni Ilokano iti di unay pamiliar kenkuana a lugar, agsalusaludsod kadagiti kakabagian wenno gagayyemna no adda amammoda iti papananna a lugar.
Kangrunaan a sapulenna dagiti kakabagianna nga agnanaed itan iti lugar a papananna.
Saan ngamin a maliklikan ti panagaaddayo dagiti agkakabagian gapu iti nagduduma a rason a kas iti trabaho wenno pannakaikamang.
Iti daytoy a panagaaddayo dagiti agkakabagian, adda dagiti gundaway a saan pay ketdin nga agaammo dagiti annakda.
Kadagiti Ilokano, no la ketdi adda gundaway, sapulen ket sapulenda dagiti kakabagianda uray no adayo wenno adun a tawen ti naglabas manipud nagpipinnakadada.
Iti daytoy a galad, saan laeng a ti panagkakanaig dagiti agkakabagian ti maparegta, mapabileg pay ti panagsisinningedda.
Kamarmarka wenno kadardara ti awag dagiti Ilokano kadagiti kakabagianda. Kankanayon a dakdakamatenda a napalpalet ti dara ngem ti danum.
Pagsayaatanna, iti agdama a kasasaad ti modernisasion, nalaklaka itan ti makinaig kadagiti “napukpukaw” a kakabagian ken nasaysayud pay ketdin ti panangtunton iti historia wenno pakasaritaan ti maysa a pamilia.
Gapu iti kinamanagdaliasat a kababalin dagiti Ilokano, masarakan daytoy a puli iti nagduduma a paset ti lubong.
Ngem iti laksid daytoy a panagiinnaddayo dagiti agkakabagian, saan a mapugpugsat ti panagkakanaigda.
Maibatbatay daytoy a pammati a dagiti agkakabagian ti umuna nga agsisinnaranay no adda dumteng a rigat.
Kadagiti nayad-adayo iti pamilia ken dagiti nasinged a kakabagianna, maysa a pammaregta ti pannakaammo iti kasasaad ti tunggal maysa. No koma yarig iti kasasaad ti maysa a soldado, naragragsak daytoy kadagiti napeggad nga akemna no adda komunikasionna iti pamiliana.
Ibilbilang dagiti Ilokano a makaparegta ti pannakinaigda kadagiti kakabagianda. Kadakuada, napateg unay ti pannakaibilangda a paset ti maysa a pamilia ken panangawatda iti personalidadna uray ania ti mapaspasamak.
Situtulok pay a tumulong dagiti kakabagian iti emosional, pisikal wenno material a banag.
Adu a sikologo ti mangdaydayaw iti daytoy a galad dagiti Ilokano a panangipangruna a panangipateg kadagiti kakabagianda uray no adayoda iti tunggal maysa.
Iti pannakariknada a kasla saanda a mayadayo ti maysa a rason a mangpabpabileg kadakuada. Makatulong daytoy iti pannakalinglingayda, iti pannakataginayon ti salun-at ti panunot, ken uray ti pisikal a salun-atda.
Agpayso met ngamin a no marikna ti maysa a tao nga adda mangipatpateg kenkuana, naragragsak met laeng ken nalaklaka a mayadayo iti pannakaburibor.—O