Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
NAIDUMDUMA ti saguday dagiti taga-San Nicolas ditoy Hawaii. Agarup tinawen nga umay sarungkaran ida ni Dr. Alfredo “Boying” Valdez, Jr., ti nakatakem a mayor ti ili iti agdama. Daytoy ti maikadua a rikus ti panagtakemna a mayor.
Nangrugi a nagpaay a mayor ni Dr. Valdez idi 2004. Kalpasan ti pannakakunosna iti 9 a tawen idi 2013, sinublatan ti kaingungotna, ni Dr. Melanie Grace Valdez, sa sinublatna manen.
Tunggal umay ditoy Hawaii ni Mayor Boying Valdez, kanayon a nabara ti panangpasangbay dagiti kakailianna kenkuana. Ngamin, tunggal umay, saan a sumangpet nga imaima— adda latta kanayon nga ipasarabona a naimbag a damag.
Iti pasken a naipaay kenkuana itay Septiembre 29, tinabonuan ti nasurok a 500 a tattao. Kinuna ni Maggie Domingo, ti kangrunaan a nangbuangay iti pasken, nga ad-adu koma pay ti timmabuno iti bangkete ngem nagesdan gapu ta 400 a tattao laeng ti legal a laonen ti Pagoda Hotel Function Room.
Iti dayta a pasken, timmabuno da Mayor ti Honolulu Kirk Caldwell, Gobernador ti Hawaii David Ige, ken pasado a mayor ti Honolulu Mufi Hannemann. Nakapan ngaminen dagitoy tallo iti ili ti San Nicolas ket dinaydayawda ti naisangsangayan a pakasaritaan ti ili ken ti kinabara ti pannakasangailida.
Iti panagsarita ni Mayor Valdez, kinunana nga adda dua nga insangpetna a damag. “Ti dakes a damag,” kinunana, “ket ti panangigusugos ti bagyo a nabirngasan iti Ompong kadagiti dandanin agbugi a pagay. Minilmilion a pisos ti pateg dagiti nadadael a pagay. Ngem ti naimbag a damag ken kangrunaanna unay, awan biag a nairisang. Malaksid iti dayta, iti benneg ti agrikultura, mabalin manen dagiti mannalon ti mangirubuat iti panagtalonda agsipud ta adda masindadaan a pangawidanda iti danum.”
Inlawlawag ni Mayor Valdez nga adda 11 a Small Water Impounding Dam nga impasdek ti munisipio. Nairanta dagitoy a puttot a mangpadanum kadagiti kataltalonan tapno makatalonda iti ania man a panawen. Pinadayawan ti gobierno nasional ti ili a San Nicolas gapu kadagitoy a puttot.
“Gapu kadagiti naaramid a puttot, saan nga agkurkurang ti San Nicolas iti pangalaan iti taraon— pagay man wenno nateng uray pay iti panawen ti tikag,” kinuna ti mayor.
Inagapad pay ti mayor ti agdama a kasasaad dagiti nailubnak idi iti illegal a droga. “Nagsublin ti sigud a simbeng ti panunotda,” kinunana.
Innayon ni Mayor Valdez a kalpasan ti pannakaatur ti dakes nga aramid dagitoy nailubnak iti droga, nagbalinda manen a paset ti gimong ken addan pakairanudan ti ili kadakuada. Iti daytoy napalabas a bagyo, timmulongda kadagiti nagsagaba iti didigra. Nasanay pay dagitoy iti nadumaduma trabaho. Ita, sumagmamano kadakuada ti addaanen iti panggedan.
Impadamag pay ti mayor nga itay nabiit, nabigbig ti San Nicolas nga addaan iti “Best Fire Station in the Philippines.”
Siraragsak pay ni Mayor Boying Valdez ti pannakapasayaat ti Museo ti San Nicolas babaen ti donasion ni Dr. Marina Badua, taga-San Nicolas ngem impasdekna ti klinikana ditoy Hawaii.
“Maipagpannakkeltayo daytoy a museo ta ditoy ti nakaitalimengan ti adu a pagsiriban, kinamanagpartuat, ken ti naidumduma a kultura dagiti taga-San Nicolas,” kinuna ni Mayor Valdez.
Impalagip ni Mayor Valdez nga idi 2006, naipaayan ni Paulina Racapan iti pammadayaw gapu iti gapuananna nga agdamili. “Saan a makabasa wenno makasurat ni Nana Paulina ngem naipakitana ti kinasiribna babaen dagiti damilina. Nagbalin a nalatak ni Nana Paulina iti Filipinas kalpasan a naiparang iti telebision dagiti dinamdamilina ken ti pakasaritaanna kadagiti nalatak a pagiwarnak a kas iti Manila Bulletin (kabsat a pagiwarnak ti Bannawag), kdp. Iti agdama, isu ti maysa kadagiti ‘sibibiag a gameng’ ti San Nicolas.”
Adu pay dagiti inag-agapad ni Mayor Valdez a naisangsangayan a kabaelan dagiti San Nicoleño a kas iti panagpanday, panagkurti iti lalat ti baka ken nuang, panagturno kadagiti rueda ken ligay ti karison ken kalesa.
“Amin dagitoy a gameng ken pakasaritaan ti San Nicolas, maitalimengda iti San Nicolas Center for Culture and the Arts,” kinunana. “Adu koma pay ti ipadamagko kadakayo ngem umadalemen ti rabii,” inggibusna.
Impeksa ni Mayor Alfredo Valdez, Jr. ti panagyamanna iti saan nga agressat a panangtaptapaya dagiti taga-San Nicolas iti ilida iti laksid ti kaaddadan iti nadumaduma a paset ti lubong.
“Mayarigtayo iti kayo nga agduduma ti nagturturongan ken nagsalumpayakan dagiti sangana ngem ditay malipatan a maymaysa ti puon a naggapuantayo,” inggibusna.
Saan a nagawid da Gobernor David Ige ken Mufi Hannemann agingga iti nalpas ni Mayor Valdez ti panagbitlana.—O