Ti Tarakenmo ken Sika

URAY no ammotayon dagiti kangrunaan a makaigapu a saan a sagiden dagiti taraken a pusa ti maidasar a taraon, mabalin nga adda pay dagiti sabsabali a rason no apay a saan a maallukoy ti ayup a mangan.

Mabalin pay a ti kinaubing, kinalakay wenno kinabaket ti ayup ti rason a saanna a sagiden ti maited a kanenna.

Mapalpaliiw ngamin a no dadduma, awan ganas dagiti babassit pay laeng a pusa a mangan. No maipasngay dagiti pusa, mamimpinsan nga agdependerda iti inada kadagiti amin-amin a kasapulanda. Saan laeng nga iti panangpasuso ti ina a pusa kadagiti annakna iti aramidenna, dilpapatanna pay dagitoy tapno nasayaat ti panaganges ken panagtakkida.

Kalpasan ti tallo agingga iti uppat a lawas, rugianen dagiti babassit a pusa nga ipusot ti bagbagida. Rugianda metten a ramanramanan ti solido a taaon no adda maidasar kadakuada.

Kasayaatan pay laeng nga idasaran dagiti babassit a pusa iti nabasa a taraon a nalaka laeng a ngalngalen ken tilmonenda.

No madlaw a saan a kayat ti bassit a pusa ti solido a taraon, mabalin a saan pay a mabalin nga ipusot wenno adda parikut iti naidasar a taraon.

Padasen nga idasaran kadagiti nagduduma a flavor ti nababasa a taraon wenno nayonan iti digo ti manok tapno lumukneng ti maited a taraon.

No met sigud a mangmangan ti bassit a pusa sa kellaat nga agsardeng a mangan, ikonsultar a dagus iti beterinario.

Adu met dagiti rason a saan a sagiden ti nataengan a pusa ti maidasar a taraon.

Adda ngamin dagiti pusa a napili iti taraon ket maymaysa laeng a klase ti kayatda.

Adda pay dagiti nataengan a pusa a ti pay laeng sigud a taraon a naidasdasar kadakuada idi babassitda pay laeng ti kayatda.

No kastoy ti kayat ti nataengan a pusa, padasen ti all-stage a taraon wenno kakitkita met laeng ti naidasdasar kenkuana idi bassit pay. Nagduma laeng ti ramen a naaramat a maitutop iti edadna.

No saan a sigurado ti ipakan a maitutop iti edadna, nasaysayaat met laeng no ikonsultar iti beterinario.

No met lumakay wenno bumaket ti taraken a pusa, kumapsut ti kabaelanna a mangtunaw ti ipaunegna a taraon. Saanna pay ketdin a kasapulan ti adu a calories iti inaldaw.

Saan ngarud a masmasdaaw no kasta a bumassit ti kankanen ti nalakayan wenno nabaketan a pusa. Ti ketdi panagsardengna a mangan ti pakadanagan.

Agsakit met ti ngipen dagiti senior citizen a pusa. Nasakit wenno narigatanda nga mangan no adda bukbok ti ngipenda.

Seknan pay dagiti nataengan a pusa iti sakit ti bekkel (kidney) a mangikkat iti ganasda a managan.

Napateg unay nga ipakita ti taraken a pusa no adda mapaliiw a parikut a saan a dagdagus a maipalawag.—O likud ti balaymi. Ni amang. Sarsarapaenna ti ulona. Sarsarunuen da Ikit Monang nga at-atibayen ni Mang Narsing. Ania nga eksena dagiti babbaket ken lallakay daytoyen. Maulawak, Edmund.

“Napigsa daydiay nga arak,” inrungiit ni amang apaman a makitanak. “Agasem, mang-knock out!” inwingiwingna.

Apagballasiw ni ikit iti lalayawan iti nagbaetanmi kada Mang Narsing, nagsaruan. Nagdul-o agingga a berden ti rummuar. Naawatak lattan no apay a dida inderetso iti balayna. Mabainda.

“Nagpatpatnag a kastana,” kinuna ni Mang Narsing. “Dinakami pinaturog ken amangmo. Napia ken Doning ta nanak-out.” Napanko inayaban ni Minda. “Dayta ti langa ti tsinistsismismo,” inkissiimko idi makitana iti nakakaasi a langa ni ikit.

Saan a nakauni. Makasangsangit. Mariknak ti pangbabawina. Nagpakada a mapan mangala iti pagsukatan ni Ikit Monang idi agangay.

NADANONKO da Uliteg Fredo ken kapitan iti tianggi ni Ikit Monang. Nagmalem idi kalman nga inkaro ni ikit ti bartekna. No namin-ano a nagdigos ken nagkape iti kasta unay ti ingelna, ta awan asukarna, sakbay a naungaran bassit. Kantiawan pay laeng met da amang ken Mang Narsing.

”Nalaka met gayam a mausawanka, uminumkanto manen,” inkidday ni amang.

Nagsapata ni ikit a daytan iti umuna ken maudi. Kasta unay kano a sakit ti ulona uray ita ngem gapu ta nagmalem a di nanglukat idi kalman, kapilitan a nanglukat ita ta sayang met ti mapastrekna. Nagkatawa laeng da amang ken Mang Narsing.

“Ne, dika napan nagisursor ita?” dinamag ni Uliteg Fredo. Nginalngalna ti insubona a kornik a pulotanda ken kapitan.

“Awan nasakadami idi kalman a paasukan ita, angkel,” kinunak. Kinitak ti kuatro kantos ken ti nakapitser a danum iti nagbaetanda a mesita ken kapitan. Kautek a saan ti bolsak. Kasla mabainak a makita da uliteg ken kapitan ti yawatko nga agas ken ni ikit. Adda inted ni Mang Narsing nga agas a para iti sakit ti ulo. Isu koma ti mangyeg ngem nakitana dagitoy dua isu a pinaitedna kaniak. Kaduana a bimmangir ni ‘Tang Doning. Saanda a nagna iti kalsada. Nagnada iti lalayawan.

“Adda pay la hang-over ni Ben?” kinuna ti kapitan. Kinitana ni Ikit Monang nga agreprepak iti asukar. “Addan sa ta ‘da met ‘ta luganna.” Immisemak. “Wen,” kinunak lattan. “Ket, sika, ngay, Monang?” bangbangir ti isem ti kapitan. Nasiputak ti panagdinnusngida ken Uliteg Fredo.

“Ayna, piana a mayat metten, kakang,” insungbat ni Ikit Monang. “Ngem pasaray agtayyek pay laeng ti panagkitak.”

Dina natukod ti kayat a sawen ti kapitan. “’La, ket di la ketdi agtayyek ti panagkitam iti kuarta, mayat daytan!” inrungiit ti kapitan.

“Sus, nagbaketka iti kasta sa rimmamanka?” insakuntip met ni Uliteg Fredo. “Ket ni Narsing, yanna?” Kimmita iti kalsada, a kasla adda pasungadenna.

“Adda dita balayda siguro,” awan aniamanna a kinuna ni Ikit Monang.

Saan latta a matukod ni Ikit Monang ti kayat nga ipaawat ti kasinsinna.

Ammok a nagistoria ni Pediong kadagitoy. Adda suronda ket patiek a dayta ti gapuna nga agin-inumda iti tianggi. Kasano, nagpasaklot kano ni Ikit Monang ken ni Mang Narsing idi saanen a masbaalan ni ikit ti bartekna. Umapal met ni ‘Tang Doning ket iguyodna met iti abayna. Idi kano agangay, nagpatengngan ni Mang Narsing ta agapa metten da Ikit Monang ken ‘Tang Doning. Ni amang ti nangistoria kaniak iti dayta. Napilitan ta siak ti nangyabogado kenkuana ken ni inang.

Gapu ta saan a makarawa ni Ikit Monang ti ibagbaga ni Uliteg Fredo, imprangkan ni uliteg ti saona kalpasan a maitangadna ti nakaad-adalem a taogna.

“Damok ngarud ti uminum, manong,” nagpakumbaba ni ikit. Ammona ngata a madi ti inaramidna. Isu pay ti nangidaulo iti Bible study iti balay da Uliteg Fredo idi. “Dispensarendak. Uray ta diakton uliten…” makasangsangit ni Ikit Monang.

“’La, ket aturem ngarud, a, ti naaramidmo,” insakuntip ni Uliteg Fredo. Bangbangir met latta ti isem ti kapitan. Pangatuen a pababaenna a kitaen ni Ikit Monang a kasla nakaam-amo a karnero. “Inkaminto kasarita inton madamdama ni Narsing,” innayon ni uliteg. Naturay ti timekna.

Diak naigawid ti sennaayko. Kasla nagdardaras ti karma a nangsingir kadagiti mangtsitsismis kadakami. Immuna ti saan a natuloy a kasar ti kasinsin ni Pediong a nobio ni Minda, sa ti panagsikog ni Minda, ken ti pannakabartek ni Ikit Monang.

“Wen, manong, kasaritayo ngem diyo koma pabasolen ta kinayatko met ti imminum…” Kinudkod ni ikit ti ulona. “Uray damagenyo ken ni Lilac, nagdisnudoak nga imminum, saandak a pinilit.” Kinitanak.

Diak nagkir-in iti nagtakderak. Nagmaga ti karabukobko. Kinautko ti bolsak. Inruarko ti agas nga inted ni Mang Narsing. Sintagari nga inyawatko ken ni Ikit Monang. Pimmanawakon a diak nagpakada. Nagtarusak iti kosinami ta mawawak unay. Ngem dagus a napukaw ti wawko idi makitak da amang, ‘Tang Doning, ken Mang Narsing nga agsasango iti lamisaanmi. Nagabay da ‘Tang Doning ken Mang Narsing— a nakair-irut ti panaginniggemda iti ima idinto a sangsanguen ni amang ida. Awan tagtagarida ngem maawatak no ania ti ipasimudaag ti nakitak a lua ni ‘Tang Doning.

Nalagipko daydi bigat a pannakakitak ken ni ‘Tang Doning a kellaat lattan a rimmuar iti balay da Mang Narsing. Pudno a maawatakon. Isu met laeng a kanayon nga agkadua dagitoy. Impagarupko a da Mark ken ‘Tang Doning ti agkaribal, da met gayam Ikit Monang ken ‘Tang Doning! Nagbayag ketdin a naallilawak! Imposible a di ammo ni Manang Anita daytoy. Isu met laeng a nadekket latta ken ni ‘Tang Doning. Ken iti kaano man, saan a nagrirriri ni Mark.

Kasla nakitak iti panunotko ni manang a nakaisem. Sa simmublat ti nakapimpiman a langa ni Ikit Monang.—O

(Sumaruno: Pan de Amor, ababa a nobela ni Cris J. Dacuycoy. Padaananyo!)