“Ragsak iti Naggapuan, Namnama iti Papanan”
DAYTOY ti paulo ti ladawan a naaramat nga akkub ti Bannawag iti panangsarabo ti Bannawag iti tawen 2019. Parnuay daytoy ni visual artist Luce Domini F. Melegrito, nangiladawan met laeng iti akkub ti Pamaskua a Bilang ti Bannawag.
Iti panangkiddaw ti Editorial ti Bannawag ken ni nanangna (Faye Q. Flores-Melegrito) no ania ti nagbalin a paratignay ni Luce iti panangiladawanna iti daytoy, adtoy nga ibinglaymi ti impatulod ni Faye a panangilawlawag: “Adda kadi pay pulitayo malaksid iti Ilokano?” dinamag ni Luce kadakami. Assignmentda daytoy iti maysa a klaseda iti Philippine High School for the Arts. Adda iti Grade 9 ni Luce ken maysa a visual arts major. Naggapu iti nadumaduma a paset ti lubong dagiti estudiante
iti nasao a pagadalan— basta Filipino— ket pagpapatanganda ti puonda.
Napagasatan ni Luce ta iti sangapulo ket lima a tawenna, nadanonna pay dagiti appona iti ama ken ina. Kaduada a nangaramid iti adu a pakalaglagipan dagiti dadakkelko, da Vilma ken Ely Flores, ken ti ina ni lakayko a ni Marcelina Melegrito (balo daydi Renato). Dimmakkel ni Luce kadagiti istoria iti kabibiag dagiti puonmi: dagiti nagannak daydi Nanang Vilma a da Lucio Quitevis ti Caoayan, Ilocos Sur ken Patricia Fama ti Vigan City; nagannak ni Owwo Ely a da Silesio Flores Sr. ti San Fernando, La Union ken Aida Vergara ti Santiago, Ilocos Sur; nagannak daydi Nanay Mancing a da Alejandro Dawi ken Perpetua Pascua ti Salcedo, Ilocos Sur; ken nagannak daydi Lolo Tatta Ato a da Melecio Melegrito ken Aurora Agustin ti Gerona, Tarlac. Pasaray makapatang pay ni Luce dagiti dadduma nga aapongna: Lola Rosing ken Lolo Inso no agbakasionda manipud iti Salcedo; Lola Abat Ganda ken Lola Menea nga adda laeng iti asideg; ken da Lola Yoly, Lolo Julius, Lola Ritos, Lolo Jerry, Lola Bhia, Lolo Noly, ken Lola Ohlee, a kakinkinnomustana iti Facebook.
Kuna ni Luce, “Nupay diak nadamag kada Nanang Vilma ken Nanay Mancing idi sibibiagda pay no kasanoda met idi ubbingda iti Ilokos, naammuak babaen ti istoria. No kasdiay a dengdenggek ti panagistoria ni Mommy, kas man la makitkitak no kasano ti panagbiag dagiti aapongmi. Mariknak ti regget, tibkerpakinakem, ken kinasalimetmetda ta saan a nadaras a magun- od ti amin a kayat.”
Daytoy a galad ti Ilokano— kinatibker a pinanday ti rigat ken panawen— ti kayat nga ipakita ni Luce iti akkub, “Ragsak iti naggapuan, namnama iti papanan.” Kayatna a pagkaduaen dagiti nadumaduma a henerasion iti maysa a dalan a nalatak kadagiti tattao. Napno’t ragsak nga ipabalon dagiti nagtaudan a kaamaan. Napno met iti namnama manipud kadagiti ubbing bayat ti panagdaliasatda nga agturong iti masakbayan.
Kunana, “Uray no awantayo idi nagkauna a panawen, makitatayo nga adda latta a nakatakder dagiti daan a balbalay iti Calle Crisologo, Siudad ti Vigan. Panagkunak, uray datayo nga ubbing nga Ilokano, addaan met iti tibker ken regget a kas kadagiti aapongtayo, ket sisasaganatayo a mangsabat iti baro a tawen. Agyamanak ta ti dara nga agtartaray kadagiti uratko ket puro nga Ilokano.”—O