Dear Doc

T ULOY ti surat ni Lola Meding ti Abra nga agpatpatulong no ania ti mabalin nga aramidenna iti anakna nga agtawen iti 25 nga addaan met iti anak nga agtawen iti 2. Kunana a nakisina ti anakna iti ama ti anak daytoy ket mabalin a patpatgen unay ti anakna ti lalaki ta nabati a managpupudot; no kua, agsangsangit. Madanagan ta amangan no agbreakdown ti anakna, malaksid a pakasikoranna ti saanen a pannakabael daytoy a mangaywan iti bassit pay nga anakna. Maibatay iti surat ni Lola Meding, mabalin a nakaala ti anakna iti PTSD ( post-traumatic stress disorder).

Agduduma ti makaigapu iti mental illness wenno sakit a mental. Segun kadagiti panagsukisok, aglalaok dagiti makaigapu: genetic (‘tay kunatayo nga ‘adda iti dara’ wenno natawid babaen ti hene), biolohikal, sikolohikal, ken gapu iti aglawlaw. Gapu ta komplikado ti kombinasion dagitoy a makaigapu, narigat ngarud a lapdan ti sakit a mental.

Nupay kasta, maikabassit ti risgo babaen ti panangtulong iti bukod a bagi, panagdawat iti tulong no kasapulan ti tulong, ken panagridam kadagiti nasapa a pagilasinan iti kaadda daytoy a sakit.

Ania dagiti pagilasinan iti kaadda ti sakit a mental? Iti biang ti anakmo, agparparang a nadlawmo dagiti nadakamatmo a pagilasinan. Agduduma dagiti sintoma ti sakit a mental, segun iti kita ken kakaro ti kasasaad. Ti sumaganad ket listaan dagiti pakabuklan a sintoma a mabalin a mangipasimudaag iti kaadda ti sakit a mental, nangruna no adu a sintoma ti aggigiddan a makita wenno madlaw. Ti sakit a mental, saan laeng met a makita kadagiti nataengan, mabalin pay kadagiti ubbing.

Sintoma kadagiti nataengan:

• Pannakatiktikaw • Napaut a kinaliday wenno kinamanagpupudot • Nakaro a ragsak sa nakaro a liday • Sobra a panagbubuteng, pannakaburibor wenno di pannakaidna • Panangilanglangi iti bagi • Panagbaliw ti kababalin iti pannangan wenno pannaturog • Nakaro a panagpupungtot • Panagam-ammangaw wenno halusinasion (pannakakita wenno pannakangngeg kadagiti bambanag nga awan met) • Kumarkaro a di pannakabael a mangsaranget kadagiti problema ken aktibidad • Pannakapanunot nga agpakamatay • Panangiyaleng-aleng kadagiti nakaddidillaw a problema •Adu a di mailawlawag a problema a pisikal • Nakaro a panagusar iti maiparit nga agas wenno arak.

Sintoma kadagiti agtutubo:

• Nakaro a panagusar iti maiparit nga agas wenno arak. • Di pannakabael a mangsaranget kadagiti problema ken aktibidad • Panagbaliw ti kababalin iti pannangan wenno pannaturog • Nakaro a panagreklamo kadagiti pisikal a problema • Panangkontra iti autoridad, panaglangan iti eskuela, panagtakaw, wenno panagdadael kadagiti pasilidad • Nakaro a panagbubuteng a lumukmeg • Nabayag a negatibo a templada, a kabuyog ti kinakusim ken panagpampanunot iti patay

• Masansan a panagpupungtot.

Sintoma kadagiti ubbing:

• Panagbaliw iti performance iti eskuela • Nababa a grado iti laksid ti panangigaed iti panagadal • Nakaro a panagdadanag wenno di pannakaidna • Nakaro a kinaaktibo • Masansan a dakes a tagainep • Panagbaliwbaliw ti templada. (Adda tuloyna)