Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
KABARBARO ti mayor ti Maui, ni Mike Victorino. Sinukatanna ni Alan Arakawa a nakaturpos iti panagtakemna. Sigud a konsehal ni Victorino. Isu ti ama ti nalatak nga umaayam iti Major League Baseball a ni Shane Victorino.
Daytoy ti umuna a panagkandidato ni Victorino a para mayor. Iti Eleksion Primaria, dua ti kinabalubalna, da Don Guzman ken Elle Cochran, agpada nga agdama a konsehal. Iti dayta nga eleksion, maikatlo ti nagun- od ni Guzman, ti immuna a Filipino a naggandat nga agtakem iti kinamayor.
Iti isasagpat da Victorino ken Cochran iti Eleksion Heneral, naginnunada a nangkiddaw iti botos dagiti Filipino. “Kiddawek kadagiti nangitandudo ken ni Guzman a sappupuendak koma a para mayor,” kinuna ni Victorino.
Ngem ti kinapudnona, sakbay ti Eleksion Primaria, impasneken ni Victorino ti nagkampania iti komunidad dagiti Filipino. Iti pagiwarnak dagiti Filipino,impablaakna dagiti ladawan dagiti pangulo dagiti nadumaduma nga organisasion dagiti Filipino a mangitantandudo iti kandidaturana. Iti namindua a gundaway, nangangay iti Mabuhay Night a nakaummongan dagiti Filipino. Iti laksid ti panagkandidato ni Don Guzman, napusek ti Velma McWayne Community Center.
“Nasukdal ni Victorino ti panagayat dagiti Filipino,” kinuna ti maysa nga agpalpaliiw.
“Nasinged ngamin ti riknana kadatayo,” insarurong ti sabali. “Kadagiti bitlana, kanayon a maagapadna ti naisangsangayan a naaramidan dagiti Filipino ditoy Maui.”
Adda rason no apay a kunada a nangato ti panagkita ni Victorino kadagiti Filipino ken no apay nga ipangpangrunana daytoy a puli. Iti Maui ti nakabuangayan ti Vibora Luzviminda, ti union dagiti mangmangged a Filipino iti kaunasan idi 1924. Daytoy a bunggoy ti namunganayan ti panagkaykaysa dagiti Filipino ken nagbalin a duri ti International Longshore and Warehouse Union (ILWU). Ti ILWU ti katibkeran nga union iti Hawaii.
Iti benneg ti politika, ditoy Maui ti nakabotosan ti immuna nga opisial ti gobierno ditoy America, ni Richard “Pablo” Caldito. Maysa a pagtamdan nga umili ni Caldito; gapu iti daytoy, naipanagan kenkuana ti sigud a Waihe’e Ball Park. Iti pay Maui ti pagnaedan ti maysa a nalatak nga abogado, ni Atty. Antonio V. Ramil. Nagturpos ni Atty. Ramil iti abogasia iti Unibersidad ti Filipinas (UP). Nupay saan a nagadal iti abogasia ditoy Amerika, nairuarna ti eksamen iti Bar. Iti sabali a bangir, agnaed iti Maui ti immuna a Filipino a nadutokan a Hues ti Circuit Court ditoy Hawaii, ni Judge Artemio C. Baxa.
Adu pay dagiti mabigbig ken masisirib a Filipino nga agnaed iti Maui. Idi naipasdek ti Maui a kas maysa nga ili, 50 a tawenen ti napalabas, nabotosan ni Elmer Cravalho a mayor. Innala ni Cravalho ni Claro Cipili a kas Managing Director. Ti Managing Director ti mabigbig a bise-mayor wenno ti agakem a mayor iti kanito a matay wenno aglusulos ti mayor. Malaksid ken ni Capili, adu pay ti nadutokan a Direktor ken kadagiti dadduma a nangangato a takem.
Idi nagtakem ni Hannibal Tavares a kas mayor, adu met ti dinutokanna a Filipino a naisaad iti nangangato a takem. Kasta man met laengen idi nagpaay a mayor ni Linda Lingle. Kinapudnona, maysa a Filipina ti kasisingedan kenkuana ken tinalekna unay. Idi naggobernador ni Lingle iti Hawaii, adu dagiti inkuyogna manipud iti Maui a nagserbi iti administrasionna.
Kadagiti simmarsaruno a mayor iti Maui, da Kimo Apana, Charmaine Tavares, ken Alan Arakawa, adu dagiti Filipino a naikkan iti nangangato a takem. Iti administrasion ni Arakawa, agarup apagkatlo ti Filipino a kameng ti gabinetena.
Ngem ita ta ni Mike Victorino ti nagtakem a mayor, nakaddidillaw ti kinaawan ti uray maysa laeng a Filipino a dinutokanna a kameng ti gabinetena.
Iti bitlana idi nagsapata, kinuna ni Victorino a “bigbigek ken pagyamanak unay ti adu a suporta kaniak manipud iti komunidad dagiti Filipino…”
Ngem adu ti nagmusiig iti dayta a kinunana. Adu ti napaay ken nakarikna a naiwalinda wenno nababa ti panagkita ni Victorino iti kabaelan dagiti Filipino. Wenno awan kaibatoganda kenkuana, ita ta naalanan ti botosda.
Iti panangipapan dagiti agpalpaliiw a karirikna ni Victorino, kas iti panagkuna ti maysa a nalatak nga abogado iti Maui: “You Filipinos, you don’t belong! You don’t count!”
Piman dagiti Filipino iti Maui iti daytoy nga administrasion. Kas iti kadaanan a pagsasao: “Hanggang sa piyer lamang!”
Ngem adu ti nangingayemgem: Ababa ti dua a tawen. Inton sumaruno nga eleksion, inton umay manen dumawat iti botos, kunadanto: “Lokdit, agpatinggaka la dita arsadanan ti agdan!”—O