Gapu iti Sunggo

SUNGBAT dayta ni Koko iti saludsodko no apay a nagsina dagiti dadakkelna. Kinasaok daytoy a kas pangburakko iti ulimek iti nagbaetanmi. Kaklasean ni Sofia a buridek iti dua nga annakko daytoy a Koko. Duduakami iti salas. Ni Mikael nga inaunak, adda pay laeng iti kuartona. Da met Sofia ken baket, napanda nangi- takeout iti pangaldawmi iti maysa a restauran iti Timog Avenue. Kunak no intugotda ni Koko ta ti laeng mangmangngegko itay, wanerwer ti electric fan ken tanaktak ti keyboard ti desktop a kompiuter a pangitiptipaak iti maysa nga istoria.

Ngem iti itatakderko iti yanko a suli ti salas tapno innak umisbo, adda met gayam ni Koko iti sopa a nagkatugawanda itay ken Sofia.

Kinapudnona, saan a direkta a sinaludsodko no apay a nagsina dagiti dadakkelna.

“O, naimbag ta pinalubosandaka dagiti parents- mo ket immal-aldawan ti Domingo?” kasta ti kinunak. Inridisko bassit ti panangibalikasko iti Domingo ta adda semsemko. Kakaisuna nga aldaw a para iti pamiliami ngem agaramidda kano met iti proyektoda. Agpadada ken Sofia nga adda iti Grade 11 iti UST Senior High School.

Kinapudnona, agduaduaak iti dayta a rason a panagaramid iti project. Agar-arem sa iti buridekko ni daytoy a Koko. Nasaysayaat met ketdi a ditoy ti pagpasiaranna imbes a pakayabkabanna lattan ni Sofia iti text wenno chat, wenno kasaritana iti sadino la ditan a sirsirok ti kaykayo. Ngem diakon inunton dayta “panagaramidda iti proyekto” itay kuna ti buridekko a ti ina ni Koko, Ilokana a taga-Vigan nupay agnaeddan iti New Manila, sumagmamano laeng a kilometro ti kaadayona ditoy Cubao a yanmi. Pammatik ngamin a no adda darana nga Ilokano, ammona la ketdi a takderan ti saona.

“Ni laeng mama ti nagpakadaak, tito,” insungbat ni Koko. Naguyoden ti imatangko. “Apay, dimo kayat ti agpakada ken ni papam?” sinaludsodko. Nangnamnamaak nga uray kaskasano, adda masiripko a maipapan iti pamilia ken katatao daytoy agtutubo a posible nga agbalin nga umuna a nobio ti buridekko. Nalipatak la ket ngarud ti panagpaksayko ta inawidko ti tugawko a nagkompiuter ket immasidegak iti yanna. Ditan a naammuak a nagsina gayam dagiti dadakkelna.

“Gapu laeng iti sunggo, nagsinada?” inulitko ti sungbatna ta pudno a masdaawak. “Wen, tito,” kinunana. Innayonna nga agingga kadagitoy, kasla di mamati iti dayta a rason ta adda dagiti nadagdagsen a rason a mabalin a pamkuatan koma ti inana a mangisina iti amana.

Umuna, no kuan adda masukalan ti inada a ‘kinulasisi’ ti amana. Kulasisi ti pangawagna ket ammok lattan a naadaw dayta iti Tagalog. Bullilising, koma no Ilokano. Ngem apay a kulasisi? Gapu ta saan kano met nga imbalayan wenno inkabbalay ti amana dagitoy. Agparparang a kasla ‘one-night

stand’ nga agpaut iti sumagmamano a bulan. Kalpasanna, isinan ti amana ida. Naammuanna kano dagitoy kadagiti kaklaseanna, kadagiti showbiz blogsites ken kadagiti tattao a basta lattan agprivate message kenkuana iti social media.

“Asino ti amam?” diak lattan nagawidan ti riknak a nagsaludsod nupay naamirisko met laeng a dagus nga uray ngata ibagana ti kinaasino ti amana, diakto met laeng am-ammo. “Ni Ogie Valdez, tito,” kinunana. Naklaatak. Am-ammok ti amana ta nalatak a komediante ken kumakanta. Big time met gayam daytoy atapek nga agar-arem iti buridekko!

Sinirigko la ket ngarud ti pakabuklanna. Mabalin met nga ibaga a ni Koko, nalalaad bassit a bersion da John Lloyd Cruz ken Joshua Garcia, sa nalitlitem, nalabit gapu iti darana nga Ilokano. Ngem maisupadi kadagiti dua nga am-ammo iti laingda iti akting, awanan iti emosion ni Koko iti panagis-istoriana, kas iti munmunieka wenno robot laeng. Ania ti namnamaek iti kastoy a tao? Asino met a nagannak ti agay-ayat a kas kenkuana ti pagtungpalan ti anakna?

Kas paset ti istoria ni Koko, kadagiti gundaway nga iparipiripna iti inana ti pananggulgulib ti amana kenkuana, masansan nga ibaga ti inana a pammarpardaya laeng dayta dagiti tattao a mayat a mangdadael iti career ti amana.

Ken no bilang nailaw-an man ti amana, mabalin a palabsen ti inana ta kasta dagiti lallaki a no adda gundawayna, rumaman met iti sabali a potahe wenno umuraga met; dina la ketdi yawawid ti sibubukel a baka.

Naklaatak manen kadagiti lengguahe ni Koko. Pinattapattak a no agnaedda iti New Manila, mabalin nga alad laeng ti baetda kadagiti iskuater. Mabalin a dita ti nakasursuruan ni Koko iti lengguahe ti masa.

Maikadua a mabalin nga irason ti inana a mangisina iti amana ti masansan kano a pannakiriri ti amana kadagiti kakaduana iti pelikula, teleserye, music album, konsierto, out

of town show, ken dadduma pay a trabahona. Akar nga akar iti pagyanan a television network. Karkardayo iti imahena a kas premiado a komediante ken nalaing a balladeer. Mabalin a ti naisangsangayan a kabaelanna a kas artist ti pangigapgapuan

dagiti makaririna a mangpalabes lattan. Kaaduan dagiti immabot iti darum a pannakiririna, naala iti areglo.

Maikatlo, di pulos nagustuan dagiti nakaikamangan wenno dagiti parientes ken kakabagian ti inana ti amana. Adda ngamin mabalbalin dagitoy ken sabsabali ti darada. Makuna a karamanda iti annabo dagiti nagkauna nga Espaniol. Iti kano agduapulo a tawen a panagtipon ti amana ken ti inana, awan ti makaibaga a nangaramid daytoy iti pamuspusan tapno magustuan dagiti nakaikamanganna. Nalabit gapu iti kasasaad ti propesion daytoy, a mabalin a makumikom unay wenno mabalin a nangato met ti puruana gapu iti kinalatakna. Ngem, idi kamaudiananna inkeddengen ti amana ti mangyasideg iti riknana kadagiti kakabagian ti inana, isu metten ti nangitunda iti pudpudno a rason ti nagsinaan dagiti dadakkelna.

Sakbay a maungpot ni Koko dayta a paset ti istoriana, immulog ni Mikael ket nagtugaw iti para maysa a tugaw iti abayko. Idi makaala iti gundaway, nagsaludsod: “Kasta gayam ni papangmo, a. Amangan no inton dakayon ken adingko, addanto met ekstram, a.” Ekstra. Nayon. No kasta, nadarimusmosan daytoy ti saritaanmi ken Koko. Innalak dayta a gundaway a mapan metten agpaksay. Idi agsubliak, nakaserserioso ni Koko iti panagsaona; nakaserserioso met ni Mikael a dumdumngeg.

Koko: “Dimo kunaen a no ania ti kababalin ni tito, isu met kenka, kuya? Kunada iti eskuela a ti mangga, saan nga agbunga iti tsiko. Ngem saan a kayo nga awan panunotna ti tao. Dayta ti nakaidumaan ti tao iti sabsabali pay a parsua— panunot. Siak, kuya, adda panunotko a makaammo, uray kaskasano, iti nasayaat ken madi. Nupay diak ibagbaga a perpektoak a tao. Kuogak laengen no aramidek dagiti banag a saan a husto. Sa maysa, agduma pay dagiti singin. Dakaminto laengen iti amak nga agsabali nga aglawlaw ti dimmakkelanna, agsabali ti pagaayatmi. Saanak a komediante. Saanak a nalaing a kumanta… Sa maysa, saan met a kas ken ni mama ni Sofia.”

Nagkinnitakami nga agama. Adda met gayam panunot daytoy a Koko. “Ket yanna daydiay sunggo?” kinunak. Iti kano agarup arinunos ti napalabas a tawen a panangrambak dagiti nagannak ti inana iti maikalimapulo nga anibersario ti kasamiento ti kallaysada, naklaat ti kaaduan iti kaamaan ni Koko ta simmurot ti amana idiay Vigan. Sangkabassit ketdi ti dinakamat ni Koko maipapan iti nasao a parambak. Kasual ti kinnablaaw ken nagbalin a langenlangen dagiti kakabagianna ken ti amana. Nalabit, gapu ta kaaduan kadagiti kakabagian ti inana ti napeklanen nga Ilokano, saanda unay nga inikkan iti drama ti idadar-ay met laengen ti amana iti pasken ti kaamaan. Kasla ngamin saan a nakasurat a linteg dagiti Ilokano ti saan unay a nadrama, malaksid kadagiti drama iti radio a mabalin a naaringanen kadagiti drama iti radio ken teleserye dagiti Tagalog.

Inistoria ketdi ni Koko ti ipapanda iti zoo iti Baluarte, Vigan. Idi damo, agsarsarungaddeng ti amana. Naitantan ngamin iti maysa nga aldaw ti panagawidda ket kuna daytoy a magabay ti panagsanayna para iti maysa a pabuya. Ngem idi matannawagan daytoy dagiti nadumaduma nga ayup, kellaat a nagbaliw ti templadana. Kasla nawayawayaan nga aso a nagayaw. Napalaus ti gagarna a nangtudtod kadagiti ayup— karnero, pabo, uleg, tigre ken dadduma pay. Ket anian a ragsakna idi nakakita iti sunggo. Saanen nga immakar. Kinasasaona ti sunggo. Pinakanna iti saba. Nagkankanta. Nagsalasala.

Binuybuya kano ti inana ti amana. Saan a nagtagtagari ti

inana. Binay-anna ti amana a kasta. Ti adatna, idi makagtengda iti New Manila, kalpasan ti sumagmamano nga aldaw, adda inyawid ti amana a sunggo. Pet kano daytoy. Inyorderanna iti kulongan daytoy ket implastarna iti panglawaen bassit nga arubayanda. Iti umuna a gundaway, nadlawna ti napalalo a semsem iti inana iti amana. Kinapudnona, sinungat daytoy ti amana no apay a nangyawid pay iti sunggo. Ngem impetteng ti amana a taraknenna ti sunggo. Iti duapulo a tawen a panagtiponda, idi kano laeng a maaddaan iti pet ti amana. Ken di nagrirriri kadagiti masukansukat a pet ti inana a no saan a pusa, aso, koneho, martines, ken adda pay beklat.

Sa maysa, nasingpet ti puli ti naalana a sunggo. Saan a naariwawa.

Manipud iti daydi nga aldaw, ad-addan a makitkitana ti amana iti sidong ti sunggo. No saan nga agmuesmuestra daytoy a kunam la no sursuruanna ti sunggo nga agkanta, sursuruanna nga agbalikas iti umno a kasla tao; no saan, sursuruanna nga agsala.

Nasurok laeng a makalawas, inkeddeng ti inana a makisinan iti amana. No saan a pumanaw ti amana, isu kano ti pumanaw. Ti immun-una ti nasurot: pimmanaw ti amana a kadua daytoy ti sunggona.

Iti maysa a gundaway, sinaludsod ni Koko iti inana no apay a dimmanon iti kasta ti apa dagiti dadakkelna gapu iti sunggo.

Kuna ti inana a malaksid a makaduldul- o tunggal makitana ni amana a nakalalailo iti sunggo, adda nakaam-ames a lagip nga impalay ti sunggo kenkuana. Lagip nga ikagkagumaananna a lipaten a no bay-anna a sumallukob kenkuana, mabalin a mapukawan iti kinasimbeng. Sinaludsodna no ania dayta a lagip. “Idetalyekto— inton iti panagkunak, naan-anayen ti nakemmo a mangawat iti daytoy,” kinuna kano ti inana.

Ti adatna gayam, uray no nayat koma ti amana a nangibelleng ti pet- na a sunggo, iti panagrikna ken panagkita ti inana, maysan a sunggo ti amana. Kadurmen aminen ti inana a talugading ti amana agraman dagiti nasayaat. Nagsardeng a nagistoria ni Koko. Iti sumagmamano a kanito, nakaul-ulimekkami ket ti laeng wanerwer ti electric fan ti mangmangngeg iti nagbaetanmi. Kunam la no nakakita iti al-alia ni Mikael. Weird, kinunkuna la ketdi daytoy iti unegna segun iti langana nga apagapaman a nakanganga.

“Tito, no isinanaka ni Tita Noreen ket ibagana a gapu la iti madi a padasna iti sunggo, ania ti aramidem?”

“Kas iti kayatmo nga ipaawat, saan nga agpapada amin a tattao,” awan sawsawir dayta a sungbatko. Ta saanak ngarud a sunggo a kas iti amana. Ta di man maibuksilan ni Koko, ti amana ti kunkuna ti inana a sunggo.

“DIMON sa met la kinasarsaritan ni Koko?” inamad ni baket kaniak idi sumangpetda.

“Samman, maipapan iti sunggo,” kinunak. Agbabawiak, ngem naladawen. Nagkatawa ti buridekko iti nakasarsarangsang. “Kura! Kura!” kinuna pay daytoy sa imparabawna dagiti dua nga imana iti ulona sa inyiniinna ti bagina.

Nagkatawa la ket ngarud iti apagbiit ni baket. Ngem saanak a nairayo. Nakonsiensiaak ketdi. Ta ni Koko a kasla awan emosionna itay agsarsaritakami, nakitak a kasla nangpilit iti bagina nga umisem iti diar ti buridekko.

“Intayo ketdi manganen,” kinunak ket iniggamak ti pungopunguan ni Koko sa inatibayko nga inturong iti kosina.—O