Timek iti Kaunggan

Ket nagaon kadagiti bibigna dagitoy a balikas: Asino ti pudno nga amak?

INYARASAAS ni Joshua ken ni Lia bayat ti panangamuyna iti panguloten a buok daytoy: “Ania ti dimo kayat kaniak?” “‘Ta bosesmo,” kinuna ni Lia a nangparimrim kenkuana. Naitubong dayta iti kanigid a lapayagna ket immanay a namagwengweng iti daytoy. Dina napupuotan ti nangisawang iti saludsodna iti nobiana ket nakutog ti utekna iti kinapartak ti isusungbat daytoy iti dina ninamnama. Nakarikna iti pigerger iti luy- ongna.

“Ta apay met?” Nagtilmon sa nagsay-a tapno mabaw-asan ti utekna ken maksayan ti panagwengweng ti lapayagna.

“Ipagarupko ngamin no kua nga addaak iti tren,” inlawlawag ni Lia.

Sineknan ti semsem. Ita laeng a yangaw ni Lia daytoy a banag kenkuana. Isu laeng ti makaammo— malaksid kadagiti nangkomision kenkuana— a timekna ti nausar iti pakaammo ti tren maipapan iti panagan-annad dagiti pasahero. Idi kinontak dagiti mangimatmaton iti kompania ti tren para iti maysa nga interbiu iti maysa a programa iti telebision maipapan kadagiti voice talent, saan nga immannugot uray idi imbagada a mabayadan iti pannakainterbiuna.

Iti trabahona a kas maysa a call center agent, saanda met a madmadlaw nga isu ti akintimek iti adda iti tren ta kabaelanna met a baliwbaliwan ti timekna, depende iti kasasaona a kustomer.

Inwalinna ti kawil ni Lia sa imbatina daytoy iti kama. Inyaleng-alengna ti idadawat daytoy ti dispensar. Saan met ketdi a makipinnatangken wenno agpauyo—limmallalakian— ngem bimmangon ta addan iti panunotna ti panagorderna iti pangmalemda babaen ti app iti selpon. Agalas kuatron iti malem. Masapul a makapanaw iti daytoy pagnaedanna a condominium iti Mandaluyong sakbay ti alas sais para iti alas siete a trabahona iti Ortigas. Pagpagnaennanton ta pangwatwatanna malaksid a

narigat met ti panag- commute- na.

Kasla agtatapaw ti bagina gapu iti napaut a panaginnayatda ken Lia. Dua a lawasen a makiturturog ni Lia iti pagnaedanna. Dua a lawas metten a nagsinnubliananda kalpasan ti tallo a bulan a di panagparparang daytoy. Impatona a nauman daytoy iti tallo a tawen a panagayan-ayatda sa innem a tawen a panagpagayamda manipud addada iti umuna a tukad ti hayskul. Ngem nagsubli met, sa adda labitna a makikabbalayen kenkuana. Katurturpos laeng daytoy iti kolehio idinto a kaano laeng met a naalana ti sertipikona manipud iti TESDA ket nakaala iti trabaho a medio nawadwad ti matgedanna. Sakbayna, no ania la ditan ti naal-alana a trabaho kas iti panag- voice talentna kadagiti nadumaduma a pakdaar wenno pakaammo.

“Riro met ngamin ti dinamagmo, ‘heart…” natimudna a kinuna ni Lia; addan ti babai iti likudanna bayat ti panangisaganana iti barako a kape iti coffee maker.

“Kinapudnona, amin nga adda wenno maipapan kenka, kayatko. Ita, daydiay timekmo iti LRT ti ibagbagak a diak kayat, saan a dayta mismo a timekmo. Apay? Gapu ta pasetmo daydiay ngem saanmo la nga ipagpannakkel. Saan kadi?”

Sinango ni Joshua ti nobiana ket kinunana: “Okey, denggem, ‘heart. Nakomisionannak a mangirekord iti daydiay. Ken kas mangngegmo, saanko a natural a timek daydiay. Adda impabasada kaniak. Nairekord. Binayadandak. Isu.”

Saanen a nagsao pay ni Lia. Intuloy ketdi daytoy ti naglailo bayat ti panangituloy ni Joshua iti ar-aramidenna.

NO kua, umaweng iti panunot ni Joshua ti kanta a “Grow Old With You” ni Adam Sandler ket ammona, nagtaud daytoy iti dina pulos maiwaksi a lagip—pasamak a no adda maysa a pagteng iti biagna a kayatna a baliwan, isu daytoy panagbuyada iti programa a “The Voice Teens” iti maysa a

sardam bayat ti kaaddana iti umuna a tukad iti hayskul idi tawen 2011.

Apagasngaw pay laeng iti panagkanta ti agtutubo a contestant, addan nadlaw ti adina a ni Juliana.

“Oy, kalanglanga ni papa, ne!” kinuna daytoy iti Tagalog. Kunam la no adda nagrinnisiris a waya ti koriente iti kaunggan ni Joshua. Kasla dina nadnadlaw ti intudo ti adina ngem agkubkubuaren ti barukongna. Minatmatanna ti agtutubo nga agkankanta. Pudno, agkalkalangada unay iti amana. Ken uray ti timbre ti timek daytoy, agarup isu latta ti amana a sigud a bokalista ti maysa a banda.

Nagdadappuor ti aglalaok a rikna iti barukongna. Agasem, isuna nga inauna a putot ti amana, dina natawid ti laing daytoy a kumanta. Ad-adda a kaing-ingasna ti inana, ken bassit no idilig iti kababagi ti amana. Sa ketdin pagam-ammuan, addan ti maysa a parsua a nagikut iti agarup amin a kababalin ti amana?

No ngata inawisna iti daydi a sardam dagiti dadakkelna a mapanda laengen mangan iti ruar, saan ngata koma a nawaknitan ti palimed ti amana? Saan a naisangsangayan ti timek ti agtutubo ket nagpatingga laeng iti first round ti salip. Saanda koma met a nakita ti agtutubo ket mabalin a saan met a naikkan iti gundaway ti inana a nagpalutpot.

Ngem kunada ngarud: awan ti naangtit a di agasimbuyok; danonen ti danum ti pudno a patarna.

Idi naikkan iti gundaway ti nasao a contestant a nagsao babaen ti panagpalutpot dagiti hurado, dinakamat daytoy a ti kangrunaan a rasonna a nakisalip ket tapno matulonganna ti inana, ken tapno matuntonna koma met ti amana. Ket kasla inuttotan ti kimat ni Joshua idi dakamaten ti agtutubo ti nagan ti sapsapulen daytoy nga ama: Julio Tabbada.

Ti amana dayta.

ADDA nagsullat kadagiti lapayagna. Kasta ti panagrikna ni Joshua manipud iti daydi a pagteng. Adda manto a nangsallukob iti imatangna. Adda di makita a kabal a naikagay kenkuana ket dina marikna ti ania man a maisagid kenkuana. Maysa isuna a persat ti daga nga in-inut a naisina ket nagbalin a maysa a puro wenno isla.

Kadagiti panagmaymaysana iti siledna, saan a mabubos ti saludsodna no apay nga apagbiit, naawat ti inana ken ti kabsatna nga adda putot ti amana iti sabali a babai sakbay pay a naitaoda ken adingna. Dina kabaelan nga arakupen a manipud panangbigbig ti amana iti putot daytoy, masapul a malimitaranen dagiti material a rekursosda gapu iti kaaddan ti kabingayda. Kangrunaan ti amin, ad-adda a nakarikna iti kinabassit gapu iti in-inut nga ad-adda a panagmaris iti imatangna dagiti nagadu a nagdumaanda iti amana, ket ad-adda nga ad-adu ti nagpadaanda iti inauna a putot daytoy.

Dina inlawlawag no apay nga in-inut ti panagsuek dagiti gradona. Impalpaliwawengna dagiti pammagbaga ken unget dagiti dadakkelna idi agsasarutsoten dagiti aramidna iti eskuela a saan a maiparbeng. Ket kasla bulong a mayan-anud iti panangyakar-akarda iti nagduduma nga eskuela.

Gapu iti nagduma a panagimutektekda ken adina iti dayta a pagteng, in-inut a limmawa ti giwang iti nagbaetanda. Ket idi makabaelen iti panagkunana, ken kalpasan a madanog ti amana gapu iti nabara a panagsubangda, naglayasen.

AGKAKAMAKAM ti rasaw ni Joshua. Nagistayan pay nakabilna ni adingna idi igay-at daytoy a pagkalmaen. Nakem ti adina ti panangdanonda iti putot ti amana a

managan Justine iti Clownz, maysa a bar a nagpaayan daytoy a panglukat a singer iti pabuya ti maysa a nalatak a komediante. Depdeppaenna ti babawina no apay a dina naikalikagum a dinanog ni Justine kalpasan ti awan as-asin a panagsao daytoy— iti sango pay met dagiti barkada ken papagayamna a naggagarakgak iti aramid daytoy.

Inulit-ulit ni Justine iti natabbed a bengngat: “Get the F out of here! Get out of here!”

Nagtarus da Joshua ken ti adina iti Rotunda iti Timog ket ti bosina ken ungor dagiti agrikus a lugan, ad-adda a kiniburda ti agsibsibu a barukongna. Inkagumaanna a pinatapaw ti timekna iti laksid dagita a bosina ken ungor ket impukkawna iti umumana: “Laglag ni papa! Isuna ti kalalaglagan a parsua!”

“Dispensarennak, manong,” kinuna ni adingna a nagsasaibbek. “Impagarupko no makapasayaat kadakayo a dua ti panagsangoyo…”

“Nakitam met ti panagsasaona? Imparupana a gapu ken ni mama, nagbalin a naliday ti biagda nga agina. Nagngepngepen a panunot…”

Manipud daydi a pagteng, saandan a nagkitkita pay ken Justine.

KUMANABRAANG dagiti banag a maiggeman ken maibarsak ni Joshua iti diding ken basar ti pagnaedanna. Bassit a lamisaan, plorera, mug, selpon, laptop… Sa maaw-awanan a nagtugaw iti nagtimbukel a foam a tugaw iti pangileten a sala. Kawaw ti imatangna nga inturongna iti maris-nakuyem a tangatang a bobeda. Iti pattapattana, no nagawid man ni Lia iti balayda iti Gilmore, Quezon City, nakadanonen daytoy.

Dina ninamnama ti inaklon kenkuana ti kaayan-ayatna. Masikog daytoy ket mabalin a naalana iti lalaki a nakarelasionna iti apagbiit iti naudi a panagsinada tallo a bulanen ti napalabas. Dimmawdawat iti pammakawan sa impakaammo daytoy a nagsinada iti lalaki sakbay a nagsubli iti sidongna, ket imposible nga agsinnubliananda pay ta napanen ti lalaki iti Amerika tapno ikasarna ti fiancée- na.

Saannan a naaw-awatan ti dadduma pay nga imbaga ni Lia. Kasla naidarekdek lattan a monumento a saanen a pulos nagsasao. Idi makapanaw ti babai, dayta la nagibaber kadagiti magammatanna a bambanag ti inaramidna.

“DENGGENNAKAMI koma met, anakko,” kinuna ti ina ni Joshua bayat ti panangidasar daytoy iti pangmalemda a diniguan a karne ti baka. “Ala, denggennak koma met no dimo latta ikabkabilangan ni papangmo.”

Nagtalinaed a nakatugaw ni Joshua. Adayo ti turong dagiti matana.

“Nakababain kadagiti dadakkel ni Lia, anakko…” “Apay ‘ya kadi, ‘ma?” kinunana idi agangay.

“Ket naammuak ken ni adingmo,” kinuna ti inana, “nga agkabkabbalaykayon ken Lia.”

Nalagipna ti naminsan nga idadaw-as ti adina ket nadarudaran daytoy ti kaadda ni Lia— sumagmamano nga aldaw sakbay ti pannakaammona nga agdadagsen daytoy.

“Panunotem koma, barok, nga intalekda kadatayo ni Lia. Malaksid nga isu ti kankanayon nga adda iti sibaymo…” “Nagsinakamin, ‘ma,” aleng-aleng a kinunana.

“Ket wen, pagaammomi met a kanayonkayo nga agsina,

sa agsinnublianankayto manen…”

Saannan a nagawidan ti pannakaregreg dagiti luana. Naipit ti ibit a kayatna a medmedan a nagpilit a rumkuas.

TI anasaas ti pul- oy a mangsagidsagid kadagiti bulong ti dungon iti sakbibi ti arubayan ti kamposanto, iti panagrikna ni Joshua apaganem-em a lupot a naidengngep iti barukongna.

Iti naudi a panagsaoda ken inana, inulit daytoy a dinamag no ania ti kayatna a mapasamak iti biagna. Ket iti dina ammo a makagapu, napagsaludsodanna ti inana iti maysa a banag nga idi koma pay a sinukimatna. Dina ammo no apay a nadamagna ti kasta. Ngem iti kauunegan a paset ti kinataona, adda timek, adda ikkis. Ket nagaon kadagiti bibigna dagitoy a balikas: Asino ti pudno nga amak?

Kalpasan ti pangatiddogen a salaysay ti inana, impatuldona daytoy a kamposanto. Daytoy La Loma Cemetery ti mabalin a nakaitaneman ti lalaki a naminsan a nagbalin a paset ti biagna. Maysa a lalaki a naggapu iti adayo a disso iti pagilian, iti labes dagiti taaw. Maysa a lalaki a mannakigasanggasat a napaidaman iti gasat, ket saan a nakaibati iti marka iti lubong malaksid kenkuana— no maibilang man a kasta.

Iti panagrikna ni Joshua, nalikawna aminen dagiti panteon. Namirana aminen a lapida. Awan ti nagan a dinakamat ti inana.

Saanna pay ketdi itan a malagip dayta a nagan. Kasla banag a naisurat iti danum, itan, awanen ti pamalpalatpatanna no ania ti naikur-it.

Tunggal lapida a miraenna, mariknana ti in-inut a pannakaakas ti dagensen iti barukongna. Ket in-inut met nga agsubsubli ti lagipna dagiti kanito a ni Julio Tabbada pay laeng ti ibilangna ken bigbigenna nga ama.

Nagsennaay ket tinurongna ti ruangan ti kamposanto.

NABATAD iti panagdengngegna iti timek ti padi. Am-amaden daytoy no asino ti ama ti anak ni Lia a mabuniagan iti dayta nga agsapa. “Siak, apo,” kinuna bayat ti panagpasangona. Timmaliaw kenkuana dagiti bisita nga agarup kaaduan kadagitoy ti gagayyemda ken Lia. Nagmalanga ti padi. Masmasdaaw ni Lia. “Stepfather?”

“A, wen. Stepfather… father… isu la nga isu,” kinuna ni Joshua. “Dakami ken Lia ti dadakkel daytoy nga ubing.”—O