Kasayaatan Pay Laeng ti Kostal
Panawenen nga agsublitayo iti lapnit ti saluyot…
GAPU iti pannakayam-ammo ti sintetiko a sako a naaramid iti polypropylene a plastik a pagisupotan iti nadumaduma a produkto ti talon, in-inut met a nabaybay-an ti nalagda ken kadaanan a kostal a sako a naaramid manipud iti lapnit ti kayo ti saluyot ken abaka.
Ti panagaramat iti kostal a sako ti maysa a rason a narimat idi ti industria ti panagmula iti saluyot ken abaka iti sapasap a pagilian. Adda idi panawen a nageksport pay ti pagilian kadagiti naproseso a linabag ti lapnit ti saluyot kadagiti kabangibang a pagilian iti Asia nga agar-aramid met iti tali ken kostal. Iti Ingles, maawagan ti kostal a jute sack (sako manipud iti saluyot).
Ngem kalpasan ti pannakayam-ammo ti plastik a sako iti sapasap a pagilian, dayta metten ti kanito nga in-inut a nagsuek ti komersial nga industria ti kostal a nabayag a sinuportaran dagiti mannalon. Ita, manmanon wenno awanen ti kompania a makaitured a mangalaw iti industria ti kostal gapu ta maymaysa laengen ti nagbalin nga usar ti saluyot—maabraw a sidaen dagiti Ilokano.
Pudno a nalaklaka nga amang ti bayad ti sintetiko a polypropylene a plastik a kas material a pagikargaan iti apit. Ngem kuna dagiti lallakay a mannalon nga ad-adda a mapagtalinaed ti napintas a kalidad ken saguday ti apit no maidulin dagitoy iti organiko a material a kas iti natural a linabag ti kostal.
Anamongan met daytoy dagiti environmentalist a mangikamkampania iti pannakaisardeng koman ti panagaramat kadagiti plastik a material ta dagitoy ti in-inut a mangdaddadael iti aglawlaw ken iti nakaparsuaan.
Kuna dagiti environmentalist nga itan ta suportaranen ti gobierno ti pannakaaramat dagiti organiko a supot a nalaka nga agrupsa, panawenen tapno maisubli ti panagaramat iti kostal a pagikargaan kadagiti apit.
Kinapudnona, saan laengen a ti gobierno ti Filipinas ti addaan iti kastoy a tarigagay; uray payen dagiti dadduma a pagilian iti lubong. Kas iti Filipinas, naamiris metten dagiti dadduma a pagilian iti lubong a maysa ti sentitiko a sako kadagiti nainayon a rason nga alisto a madaddadael ti nakaparsuaan.
Kunada nga ad-adda a delikado no dagitoy a sintetiko a sako ti maibelleng ken sumrek kadagiti kanal a pagayusan ti danum ta narigat a maakkal gapu ta sobra ti kadakkelda ken narigrigatda a mapirpirsay no maidiligda kadagiti babassit a supot a plastik.
Kuna dagiti eksperto a malaksid nga alisto nga agrupsa ti kostal, mabalin pay a mamin-adu nga usaren a pagikargaan kadagiti apit. Kangrunaanna, mataginayon ti kalidad ti maidulin a bin-i ken ti kabaelanna nga agtubo uray mabayag ti pannakaidulinna.
Gapu daytoy iti saguday ti kostal a kabaelanna a pastreken ti
angin iti unegna tapno libre nga agdakiwas iti nagbabaetan dagiti apit. Kangrunaanna, saluadanna dagiti bin-i kontra iti pudot ken lawag ti init – saguday a saan a kabaelan nga ited dagiti sintetiko a sako.
Kuna dagiti mannalon nga al-alisto a madadael dagiti apit no mabayagda a maidulin iti sintetiko a sako ngem dagiti maidulin iti kostal. Nalaklaka pay ti agikamada kadagiti naikostal nga apit kadagiti bodega ta saanda a nagalis ken malapdan ti panagalusosda. Kangrunaana, awan ti masapul a kemikal iti panagaramid iti kostal.
Pagtaktakderan ti FAO
Gapu iti nakita dagiti sientista a napintas a saguday ti kostal, kuna ti Food and Agriculture Organization (FAO) ti United Nations a napateg ti pannakaisubli ken panagaramat iti kostal a naaramid manipud iti saluyot ken abaka ta addaan dagitoy a mula iti natural a linabag.
No mapasamak daytoy, mangrugi a maalaw ti nakaparsuaan, dumur-as ti industria dagitoy dua a mula, ken maikkan iti nayon a pagsapulan dagiti mannalon iti sapasap a lubong nangruna kadagiti agnaed kadagiti nakurapay a pagilian.
Apit a Saluyot iti Filipinas
Iti Ingles, maawagan ti linabag ti saluyot iti golden fiber gapu iti naidumduma a sagudayna. Maapit ti linabag ti mula manipud
iti lapnit ti kayona.
Ditoy pagilian, ti Pangasinan, Cagayan Valley, North Cotabato, ken Western Viasayas ti kaaduan iti apit a saluyot, segun iti Philippine Statistics Authority (PSA) ken iti Department of Agriculture - Bureau of Agricultural Statistics (DA-BAS)
Gapu itoy, imbilin ni DA Secretary Emmanuel F. Piñol iti Philippine Fiber Industry Development Authority (PhilFIDA) ken iti Bureau of Agricultural Research (BAR) tapno tapno adalenda ti industria ti saluyot, nangruna iti saguday ti mula a paggapuan ti natural a linabag a maaramat iti panagaramid iti kostal.
Segun iti PhilFIDA, dagiti mannalon nga agmulmula iti kape ken kakaw ti kangrunaan ita nga agar-aramat iti kostal a pagikargaanda iti apitda. Ket gapu iti umad-adun a kompania nga aggatgatang kadagitoy a produktoda, dumakdakkel met ti panagkasapulanda iti aramatenda akostal.
Ngem kuna ti PhilFIDA a parikut ita ti kaawan ti kompania nga agar-aramid iti kostal. Kinapudnona, kuna dagiti tagaPhilFIDA a nabayagen a nagserra ti Mackie Industries, ti kakaisuna a kompania ditoy Filipinas nga agar-aramid iti kostal manipud iti linabag ti saluyot ken abaka. Daytoy ngarud ti agdama a karit a sangsanguen ti gobierno.
Segun ken ni Joel Lumagbas, maysa kadagiti kameng ti hunta direktiba ti Philippine Coffee Board Inc., nga adda linteg nga inyetnag ti International Coffee Organization (ICO) a dagiti laeng organiko a kostal a makalaon iti 60 a kilo ti rumbeng a maaramat a pagikargaan kadagiti mayeksport a kape iti sapasap a lubong.
Gapu itoy a pagtaktakderan ti ICO, nasken a gumatang pay laeng dagiti mannalon nga agpatpatanor iti kape ken kakaw iti sapasap a Filipinas iti kasapulanda a kostal manipud iti Pakistan, Sri Lanka, ken India tapno matungpalda ti bilin ti ICO.
Mangnamnama ti PhilFIDA a babaen iti isayangkatda a panagadal, maikkan ti gobierno ken dagiti agngayangay nga agnegosio iti kostal iti pagilian iti impormasion no kasano a mapasubli ken mapadur-as ti industria.—O