Maysa a Paskua iti Biag ni Dr. Calangacang

Ti kari isu ti rupa. Isu nga agpaala. Uray asino ti agdepdeppa.

IDAYDAYYENG ni Dr. Quiteria A. Calangacang ti “O Come All Ye Faithful” idi tumadog iti sango ti stall-na iti dayta a nasalemsem a parbangon. Nasapa a nagriing ken nagkape agsipud ta tienda ita ti ili. Nakurang pay ti urnongna a pagpaalana iti panaggapuna sadiay Hawaii ken panangummongna metten kadagiti gagayyemna ken kaannakanna inton kaaldawan ti Paskua. Naawisna pay ketdin dagiti babbaket ken lallakay a retirado a susuperbisor, susuperintendente ken priprinsipal. Isu a kababain no saan a bastante ti ipasangona. Maminsan laeng nga aramidenna daytoy ket masapul a saanto a malipatan dagiti tumabuno iti unos ti panagbiagda. Isu a sinapana ti manglukat tapno makaadu iti maganansia. Dinillaw pay ketdi itay ni Lakay Pedring a kaarrubana ti kinasapana. “Inga, dika man maningsinga, Lakay Pedring, da, ta masapulko ti adu a pirak ita,” kinunana laeng ket nagisemisem laengen ti lakay a nakabaklay iti tabukol. Kinapudnona, masansan met a maranaanna ti padana a nataengan a masapa a sumalog a mapan agkalap.

Pinusiposna ti tulbek ti kandado ti roll-up door ti puestona. Nasipnget pay laeng ti uneg ti merkado publiko ket ni Dr. Calangacang pay laeng ti adda kadagiti aglimapulo nga akinkukua kadagiti pagtagilakuan. Ngem iti kaikanan, iti amianan a paset ti tiendaan, pinagandaren ni Tiburcio a pukol ti stereo-na ta nalabit agparpartin iti Imelda fish. Mangmangngegen ni Dr. Calangacang dagiti pamaskua nga ayug iti bumanarbar nga speaker-na.

Nagkanakraad ti roll-up door iti panangibulon ti retirada a superbisor a nangingato iti daytoy. Kimmusilap sa nagtaray ti kuttongi ken mantaw a pusa nga itay pay a mangpadpadaan iti aramiden ti baket. Kinalamiatna ti matmaturog a nadungrit a lakay a nagpindir iti sango ti maysa kadagiti kaarruba nga stall. Nagmulagat ti lakay ngem nagkabulkabul laeng ket nagkutikuti ti napuskol ket nagpipilet nga imingna. Nagtaray ti pusa iti nasipnget pay laeng a pasilio ngem nasabatna ti maysa a kariton ti kargador ket nagsubli. Limsot iti baet dagiti saka ni Dr. Calangacang, sa naglayon a simrek iti stall.

“Pusa! Pusa!” inlaaw ti baket idinto nga inaguantaanna a pinasged ti silaw. Nagmangngamangnga ti pusa no sadino ti pagsalakananna ket nagngirawngiraw. Bimmugagaw pay dagiti matana idi magammatan ni Dr. Calangacang ti pagsuksukdalna kadagiti naka-hanger a tagilakona ket dinuklosna ti pusa. Limmagto ti pusa a nangipagarup ngata a mabaelan a lagtuen ti nadekorasionan a Christmas tree a sabong ti magey a napakaptan iti nakanaw a gawgaw ken powder a paglaba. Nanispuok ketdi daytoy iti Christmas tree ket nadigos ni Dr. Calangacang iti puraw a kimraang a labutab.

“Pinerdim ti nagrigrigatak!” inngariet ti baket ket immalona ti sukdal ngem limmagto manen ti pusa a kimmarab-as kadagiti pempen a tagilako. Nagkaranaganag dagitoy. Pinadas pay ti pusa ti limmagto kadagiti nakasab-it a bestida ngem nanaspaak daytoy iti ulo ni Dr. Calangacang. Kasta unay ti ariangga ti baket a nangiwagsak iti pusa iti ruar ti puestona ngem isu met a nagdisso iti abaga ni Mulong a partidor a lumabas. Kimmarab-as ti pusa ket napariaw ti partidor.

“Amasko!” kinuna ni Mulong. “Nagawan a sursurom a mistran ta puruakannak pay iti pusa!” imbang-es ni Mulong.

“Ne, a, inggagarak ngarud, sika, Mulong?” bimmullad ni Dr. Calangacang. “Kitaem ti namsaakanna ditoy puestok, hum!”

“Naggapu ditoy puestom daydiay a pusa! Amasko!” insul-oy ni Mulong idinto a kinarawana ti kanawan nga abagana. “Napigis san ti abagak, apooow!’

“Pusa laeng, kunam no ipataymon, sika nga ubing?” imbikag ni Dr. Calangacang. Inasitganna ni Mulong ngem napasanud ta naipasirna ti nalabaga a nangtina iti naingpis nga agbalbag a

tisert ni Mulong nga itan ket naribkasan. Naalana met laeng ti nasayaat a nakemna ket inatibayna ni Mulong nga impatugaw iti stool a plastik iti uneg ti puestona.

“Ay, kua, barok, napakaruannakan sa,” kinuna ni Dr. Calangacang idi maamirisna dagiti nagkaramutan. Tinarayna ti nangwarwar iti maysa kadagiti tisert a puraw a tagilakona sa indepdepna iti abaga ni Mulong. Naladawen idi maamirisna a tallo gasut ti puonan ti binukrana a tisert. Inlunodna ti pusa.

“Saan a mabalin a dinak patsek-ap iti daytoy, ma’am!” intebbag ni Mulong. “Ken kasano pay ita ti panagsapulko met? Makadominggo met ngarud daytoy!”

“Bassit laeng daytoy!” kinuna ni Dr. Calangacang idinto nga indepdepna ti tisert idinto a kinuentana ti magastona no bilang patudokanna ni Mulong iti kontra rabies. Timrem ti nabuslon a dara kadagiti garumiad ket naglagaw ti baket. “Ay, agurayka, barok, ta yalaanka iti bulong ti marunggay!”

Ngem pangalaanna iti marunggay?

Impataray ti namay-an ti baket iti panangunorna iti pasilio. Tinurongna ti kanatengan. Addan sumagmamano nga agtagtagilako. Manarimaan ti panagyaslag ti maysa a komersiante kadagiti bulbulong a tagilakona.

“Ay, este, Minggay, balasangko,” kinuna ni Dr. Calangacang a maar-arakattot. Nagpugakgak ti anak ti komersiante. “Naggapuanna ngata, mama? Nagadu a purawpuraw ‘ta buokna,” indusngi ti balasitang sa inlayonna ti nagellek. “’Din sa pay nagdigos!”

“Saannak a daytay ergo-erguen, sika nga ubing!” inngernger ni Dr. Calangacang. “Sika, Minggay, padawatannak kad’ la ’ti sangalip-ak i’ta marunggaymo, sika!”

Nagmulagat ti komersiante. “Ne, bigbigat pay laeng, dumawatkayon iti tagilakok, madam?” Imbukrona ti sangasupot a tarong. Nagtalligay ti sumagmamano kadagitoy ket naigabur ti dadduma iti saka ni Dr. Calangacang.

Napiting ti lapayag ni Dr. Calangacang. “Gatangek, donia! Diak man kayat ‘ta ganiadosmo, sika!” Makasuron ta idi di pay nagretiro a superbisor, padpadawatan dagiti komersiante iti sidana.

“Ket an’a ‘ta sangalip-ak ngamin a dawatenyo?” inkudilap ti komersiante.

“Ala, wen… ala, wen!” impatayok ni Dr. Calangacang ti beinte pisos. “Ikkannakon ket agur-uray ‘tay pasientek! Pasigkayo amin a babastos a kakaduak ditoy tiendaan!”

“Depende met iti tao, ah, mistra!” Binukra ti komersiante ti reppet dagiti nakerker a marunggay. “Masursuruan a bastos ti tao no bastos ti kasangsangom!”

Rinabsut ni Dr. Calangacang ti sangakerker a marunggay sa kunam no apuy a nagsublin iti puestona. Addan ni Gualbina a para lakona a mangdepdepdep kadagiti karamut iti abaga ni Mulong. Naipaknin dagiti imburais ti mantaw a pusa. Napatakder metten ti Christmas tree ngem natukkatukkawanen dagiti naimalamal a purawpurawna.

“An’a, agsayasay pay lang, aya, Gualbi?” dinamag ni Dr. Calangacang idinto a nangruros iti marunggay sa innalana ti agbakbakbak a pinggan iti uyosan ti kabinet a babaen ti kaha. Inyiridiidna ti kulpi a kutsarana ket nagadiwara ti sabeng ti marunggay. “Innan, daytoy ti itapalmo,” inyagaw ni Dr. Calangacang.

“Panaasna met daytan, ma’am!” immusiig ni Mulong. “Da, ikkandak iti pagpaagaskon ta innak agpatudok!”

“Ay, nalaka laeng daytoy! Agtalnaka, ala.” Impatugaw ni Dr. Calangacang ni Mulong. Nagkullayaw manen iti pannakapanunotna nga amangan no ipapilit ni Mulong ti agpatudok iti anti-rabies. Isu nga impasingkedna: “Doktoraak, isu nga awan ti pagdanagam!” Ket inridiridnan ti bulong ti marunggay iti abaga ni Mulong. Impespesna pay kadagiti sugat dagiti nabati manipud iti dakulapna.

Kinudilapan ni Gualbi ni Dr. Calangacang. “Doktorka, a, ngem dika met mangagagas, mistra,” inkabukab daytoy.

“Ay, saan, Gualbina, ammok amin dagita,” inlibbi ni Dr. Calangacang sa inilut-ilutna ti bukot ni Mulong.

“Apo, nagsayaat man dayta, maam. Ammoyo pay ti agilut?” inkidem met ni Mulong sa inliadna ti ulona.

“Mulong? Mulong!” napasardeng ni Damiana a nagsusuon iti baniera ti ikan. Minulagatanna dagiti tallo ket kas kapardas ti upa a tagibian ti isisiplagna ken ni Mulong. “Sayyet! Dayta baket ti inka pangisuksukatan kaniak, duldog!” kunam no kalapad ti malo ti imana a nangarrabis ken ni Mulong a naalimpayeng ken nangwagwagwag iti ulona.

“Ket sika a simmupsuperbisoran, ita ti panagkalkalmo, sika a baket?” Intudo ni Damiana ni Dr. Calangacang. “Dika koma immasawa idi kalaslasbangam ta di ita ketdin ti panangrakrakmo iti pamilia ti akimpamilia?”

“Saannak a badbaduan iti naalas!” uray la a nagdiwig ti panagngariet ni Dr. Calangacang. “Propitarioak a nagbakbaket a balasang nga awan pakasarsaritaak tapno ammom!” indendenna ti kiwer a tammudona iti abut ti agong ni Damiana. Nagpang-es. “Nakaramutan ‘ta abaga ni lakaymo isu nga ag-agasanmi!” imbikagna. “Masapul a paagasannak ni Ma’am Quiter, baket!” immusiig ni Mulong. “Ania?” immuyong dagiti mata ni Damiana. “Nakaalaka iti sakitmo iti daytoy a baket?” inwitwitna la ketdi ngarud ken ni Mulong. “Ay, makitam ti aramidmo, sika a