Ti “Baybay Dagiti Ulep” iti Dupax del Norte, N.V.
Rinetrato ni ERIKA MAE ORPIA
MAKAPABANG-AR iti rikna. Dayta la ketdi ti marikna dagiti agdaldaliasat ken dagiti sumarsarungkar iti “Baybay Dagiti Ulep” (Sea of Clouds) iti Barangay Binuangan, Dupax Del Norte, Nueva Vizcaya.
Gapu ta nakapurpuraw dagiti ulep ket kasla inarakupna dagiti kabambantayan, iparangarang daytoy ti kinasin-aw ti aglawlaw ken kasla awan parikutna a panagbiag.
Gapu iti ipaayna a talna ti panunot ken sabong ti mata, nakaad-adu dagiti turista a mapmapan iti nasao a lugar aglalo iti Sabado ken Domingo.
No saan la ketdi nga agtudo kadagiti panawen a kalamiisna, makita dagiti kasla naipinta nga ulep a mangag-agek kadagiti bambantay aglalo iti alas kuatro agingga iti alas sais iti bigat wenno iti sakbay a sumipnget.
No nalinnaaw, awan unay dagiti ulep isu a maragsakan dagiti tattao no mairana nga awan tudo ken awan linnaaw.
Gapu iti kinangayed ti aglawlaw no kasta nga agparang ti “Baybay Dagiti Ulep,” naaramid pay ketdin ti lugar a pangidiayaan iti panangikallaysa (wedding proposal).
Kas iti naminsan, ditoy a lugar ti nangidiayaan ti maysa a baro (Paps Jordan) iti panangikallaysana iti kaayan-ayatna (Christine Marie Amansec). Iti tulong dagiti gagayyemna a padana a motorcycle rider, immuna a nagaramid da Paps iti sinampuso a LED lights nga inasmanganda iti bulbulong nga addaan kadagiti nalabaga a rosas iti tengngana. Inlemmengda met iti likudanda dagiti maris-balitok a balloon nga addaan kadagiti letra a mangbukel iti “Will You Marry Me.”
Nakatallikud ti balasang ket idi sumango, inyawatan ni Paps iti sangakerker a sabsabong. Kinantaan ti baro ken impeksana ti nasin-aw a panagayatna. Nagparintumeng sa kiniddawna iti balasang a taliawen daytoy ti adda iti likudanna. Nakangaton dagiti letra ket nalawag a nabasa ti balasang ti mensahe. Napalua iti ragsakna, “Yes!” kinunana ket naginnarakupda. Saksi iti likudanda ti “Baybay Dagiti Ulep.”
Sipud naipabuya iti telebision (GMA 7) ti “Sea of Clouds” kalpasan nga impablaak ti maysa a nasional a pagiwarnak ti sinurat ‘toy numo maipanggep iti daytoy, adun dagiti dumaydayo iti lugar. Iti kaadu dagiti mapmapan, adda met dagiti agiwara lattan iti basura isu nga idardarirag dagiti opisial ti Dupax Del Norte nga idauluan ti naubing ken baro pay a mayor a ni Atty. Timothy Joseph Cayton a liklikan koma dagiti mapan agpasiar iti nasao a lugar a pagtalinaedenda koma ti kinapintas ti aglawlaw babaen ti dida panamagbalin a pagbasuraan. Iti agdama, isaysayangkaten ti Municipal Tourism Council ti Dupax del Norte ti pannakapasayaat ken pannakasaluad ti “Baybay Dagiti Ulep” babaen ti pannakabangon dagiti comfort room, view deck, parking area, camping area, water system, first aid assistance center, kdp.
Buklen ti 15 a barangay, masarakan ti Dupax del Norte iti laud a daya ti Nueva Vizcaya. Kabeddengna ti ili ti Kasibu iti amianan, ti Alfonso Castañeda iti daya, ti Dupax del Sur iti abagatan, ken ti Bambang iti laud. Nalawa pay laeng dagiti birhen a kabambantayanna ken nalawa dagiti pagtatalonanna. Naggapu iti balikas nga Isinay a “dopaj” ti “Dupax” a kayatna a sawen a “panagilad tapno makainana” ta maibatay iti istoria, ditoy idi ti pagin-inanaan dagiti nagkauna nga agindeg ditoy kalpasan ti panaganupda. Iti idadateng dagiti Kastila, sinuktanda ti “j” iti “x” tapno nalaklaka a baliksenda ti nagan ti lugar isu a nagbalin a “Dupax.”
Kalawaan idi nga ili ti Nueva Vizcaya ti Dupax. Idi 1974, nagudua ket nagbalin a Dupax del Norte ken Dupax del Sur. Ti Dupax del Sur ti yan ti poblasion idi ti maymaysa a Dupax (kaaduanna ng Isinay, natibo iti lugar, ti agnaed ita ditoy).
maisagmak daytoy.
“Nakaam-ames ti namsaakanda kadakuada, mom,” kinuna manen ni John. “Apo Dios...” naisawang laengen ti baket.
“Agarup tallopulo a minuto ngatan ti napalabas, addada immay dita ket pinanggepdak a patayen.”
Nagtigerger ti baket. “Yanda ngaruden?”
“Awandan. ”
“Pinataymo ida?”
“Siak ti patayenda, mom, no diak aramiden dayta.”
“Ania daytoy nga ar-aramidemon, anakko?”
“Mom, awan sabali a panggepko no di mangsalaknib kadakayo. Diak kayat nga adda dakes a mapasamak kadakayo... Isu a nasken a sanguek daytoy a problema. No saan, awan ti pagpatinggaanna daytoy a peggad.”
“Paglemmenganmi ngarud manen?”
“Diak pay ammo ita, mom. Ammuek pay no ania daytoy a pagpeggadan. Adda atapko a saan laeng a maymaysa nga ahensia wenno bunggoy ti agkalikagum a mangpapatay kaniak ken mangdangran kadakayo.”
KINITANA ti nakabitin a nagtimbukel a relo iti diding. Alas dos iti parbangon. Matmaturog koman. Ngem kasano koma a makaturog? Imbaw-ingna ti imatangna iti telepono. Itay pay nga ur-urayenna ti panagkiriringna. Ngem di met laengen aguni.
Dina manen nalapdan ti nagsao iti dakes. Nagsasaruno pay ketdi ken uray la nga iridisna. Nagturong iti lamisaanna. Pinidutna ti sisesegged a tabakona iti nakaparabaw a pagyarsangan iti lamisaanna. Inammalanna sa sinusopna. Nagburak iti asideg dagiti matana ti napuskol nga asuk nga impug-awna.
Nagturong iti silulukat pay laeng a beranda. Nakaul-ulimek ti rabii. Timmangad iti langit a namurumoran iti kakasla pegpeg a bituen. Imbabana met laeng ti panagkitana ket impalawlawna. Nagintek dagiti matana iti likud ti balayda. Awanen daydi dakkel a warehouse dita. Dimmapon. Dagiti laengen rurogna a landok ti natda. Iti dayta met laeng a warehouse a naitanem ti bukodna nga anak.
Narikna manen iti sanaang. Uray no kasano ti panangpilitna iti bagina a mangawat iti napasamak iti anakna, makarikna latta iti pungtot. Gumilgil-ayab a pungtot! Ta bukodna a kaanakan ti nangpapatay iti anakna— ni John! Bukodda a dara. Isuda koma ti agsisinnakit.
Idi maitabon ni Rommel, immay nakipamumpon da John, Jay-ar ken Zeny a kasla awan ti napasamak. Kayatna idin ti agsingir. Kayatna nga isu a mismo ti manguloy ken ni John. Ngem tinengngelna ti riknana. Adu ti tao. Asinoda laeng a makaammo a ni John ti nangpapatay ken ni Rommel? Ket inkeddengna, addanto aldaw daytoy a lalaki.
Napakidem. No koma laeng mapasublina ti napalabas. Nakasimsimple ti panagbiagna idi. Awan ti nangato nga arapaapda. Ngem nagbaliw ti amin idi nagdadaraddan ti panagsangpet dagiti kinarkarton a kuarta manipud iti Amerika. Manipud ken ni Roger Villa a kabsatna. Manipud iti drug cartel.
Dinadael dagita a kuarta ti biagda. Nasulisog a nangaramat. Pinagnegosiona— kangrunaanna iti droga. Naggatang met iti adu a daga. Agingga a dimmakkel ti naganna. Ket ginatangna dagiti pannakabagi ti linteg, dagiti hues ken dadduma pay a politiko. Kurangna la nga ibaga a ginatangna ti sibubukel nga ili. Ket nagbalin a nawaya a nagiwaras iti droga iti Amianan a Luzon. Nagbalin a mabigbig a tao. Pagrukbaban. Pagbutbutngan.
Ngem idi dimteng da John ken Melanie Davies, pinadapo dagitoy ti warehouse-da a yan ti nalimed a laboratorioda iti shabu. Pinatayda pay ni Rommel, ti anakna a mayor ti ilida. Nagtalnada iti drug traficking, ngem isuda pay laeng ti mangituray iti ili. Kas dati a bise mayor, isu ti nangsukat iti natay a mayor.
Napataliaw idi mangngegna ti panagkiriring ti telepono nga itay pay a tagtagiurayenna ti panagkiriringna. Indupudopna ti beggang ti tabakona iti barindilias ti beranda, impuruakna iti ruar ti rungrongna sa nagdardaras a nagturong iti lamisaanna. Pinidutna ti auditibo.
“Hello...”
“Mayor...” bengngat ti Intsik ti adda iti bangir ti linia.