Ania ti Kasayaatan nga Imulam ken Iganaganmo iti Dagam?
Ammuem nga umuna no ania ti kasasaad ti daga iti talonmo…
KAS mannalon, nasken nga ammom ti kasasaad ti daga iti talonmo ta daytoy ti kangrunaan a pagbatayan no ania a ganagan ti nasken nga aramatem iti daytoy sakbay nga isagana ken mulaam.
Maysa kadagiti panangammo iti kasasaad ti daga iti talon ti panangammo ti lebel ti kinaalsem (acidity) ti daga. Iti Ingles, maawagan iti potential Hydrogen, wenno pH, ti lebel ti kinaalsem ti daga.
Adda dagiti mula a makapagbiag iti asidiko a daga nga umababot iti 6.5 ti pH level-na (acidic soil). Adda met dagitay mula a magustuanda ti agbiag iti daga a nangato ti pH level-na nga umab-abot iti 7.5 agingga’t 14. Kadagiti daga a nangato ti pH-na, gagangay a nabaknang dagitoy iti mineral a sodium, calcium, ken magnesium. Daytoy ti rason a maawagan met daytoy iti alkaline soil.
Iti sabali a pannao, no nababbaba ngem 7.0 ti pH level ti daga, acidic soil daytoy. No ngangatngato ngem 7.0, alkaline soil met.
Gagangay a nangato ti alkaline dagiti napigket ken pimmila a daga ta kaaduan kadagitoy ti umab-abot iti 8.5 pH wenno nasursurok pay. Kadagitoy a klase ti daga, narigat a maes-esan ti danumda nga isu ti mamaglungtot kadagiti mula a saan a naandur iti layus ken sobra a padanum.
Narigat a sagepsepen ti mula ti sustansia nga adda iti daga a nangato ti lebel ti ramenna nga alkaline. Ngarud, no kastoy ti klase ti daga ti talon, nasken a maatur ti ramenna nga alkaline babaen ti panangigampor kadagiti organiko a bambanag a kas iti compost ken nagrupsa a takki dagiti ayup. No saan, mabalin a gamporan iti elemental sulfur, aluminum sulfate, wenno iron sulfate.
Ti daga nga addaan iti 5.5 a pH ket maminsangapulo nga asidiko ngem ti talon nga addaan iti 6.5 a pH. Kasta met a ti daga nga addaan iti 8.5 a pH, maminsangapulo a nangatngato ti ramenna nga alkaline ngem ti daga nga addaan iti 7.5 a pH.
Adda dagiti rason nga asidiko ti daga. No dadduma, sobra ti ramen daytoy nga aluminum, manganese, calcium, wenno magnesium. No kastoy ti kasasaadna, agpaay dagitoy nga elemento a sabidong ti mula a saan a naandur iti kastoy ti klasena a talon.
No kastoy ti klase ti talonyo, nasken a maatur ti pH level daytoy. Mabalin a gamporan daytoy iti apog, wenno ‘tay napolbos a limestome. Iti Ingles, maawagan ti napulbos a limestone nga acid neutralizer. Adda magatang a komersial nga apog a pangadubar iti kinaalsem ti daga – ti calcium carbonate wenno ti magnesium carbonate. Iti Ingles, maawagan dagitoy iti dolomitic limestone ken calcitic limestone, kas panagsaganadda.
Maibatay kadagiti eksperto, ti kapintasan ti klasena a daga ket ‘tay addaan iti pH a 6.5 agingga’t 7.0. Isu daytoy ‘tay maawagan iti neutral a daga. No kastoy ti kondision ti daga, mabalinyo ti agmula iti ania man a klase a mula iti talon a saan a pakadanagan no ania ti klase ti ganagan ti kayatyo nga aramaten.
Ngem apay a nasken a maammuan ti pH level ti daga ti talon? Ngamin apektaranna ti kaadu ti maited a sustansia iti talon a para kadagiti mula. Kaaduan kadagiti sustansia a kasapulan ti mula ket saan a nakasagana a masagrapna kadagiti talon nga
kusilap ti lak-amenna kadagiti kakaduana a negosiante iti tiendaan, nasaysayaaten daytoy ngem ti agpapautang a kas kadagiti kinatartaranna a nagpangpangulo kadagiti eskuela. Kas koma ken ni Dr. Ciriaco Quorimed a superintendente nga agingga ita, adu pay laeng dagiti gamatna a pasig metten a retirado nga agpapautang kadagiti inilin-ili. Iggemda pay ketdin ti ATM dagiti mannursuro ket no sueldo, isudan ti mapan mangi-withdraw iti kuarta ti nakautang a pulano wenno pulana sa kaltasenda ti singirenda, sa isursordanto nga ipaima ti nabati a kuarta kadagiti nakautang kadakuada. Di la ketdi mairusok ni Dr. Calangacang dayta. Kinamerkadera laeng ti liniana. Saanna a linia ti usurera.
“Uray Quiteria a Merkadera ti awagda, kaniak, diak pakaibabainan!” impasingkedna iti unegna. Kas ita a Paskua, kayatna a maparagsak amin dagiti kinatrabahuanna ken gagayyemna iti Departamento ti Edukasion. Isu nga agsipud ta adda pay nabatbati iti daydi nawelcome money-anna sadiay Hawaii, sa dagitoy isagsaganana, ay naragsakdanto la ketdi inton bisperas ti Paskua!
Dimmagas ni Dr. Calangacang ken ni partidor a Quirin. “Laglagipem ti sangapulo kilo a lasag nga orderko inton lawasna, sika, Quirino, barok,” impalagip ni Dr. Calangacang.
“Awan danagmo, mistra, uray ideliberko itan,” kinuna met ti partidor.
Immallatiw iti kaikanan. “Sika Tarciana, daytay lima kilo a marelieno a bangus, a, laglagipem!”
“Ay, uray sangapulo, addanto, ma’am!” impasingked met ti merkadera iti ikan.
SIMMANGPET da Sencio a kaanakan ni Dr. Calangacang iti dayta a parbangon sumagmamano nga aldaw kasanguanan ti Paskua. Nag-text ni Sencio nga addadan iti sango ti munisipio ti San Guillermo iti dayta a parbangon ket mabalin la kadi kano a mapanna alaen ida? Ken alistuanna kano.
“Pugrot a nabiag!” naglibbi ni Dr. Calangacang. Di ket koma agtraysikelda lattan ta didak pay la molestiaen dagitoy nga ubbing, inyunget ni Dr. Calangacang iti unegna. Ngem asino ket ngarud ita ti teksan ni Sencio no di isu nga ikitna?
Kapilitan nga inruar ni Dr. Calangacang ti kublang a box-type a kotsena. Dinagasna ni Elliana a prinsipala a kabsat ni Sencio. “Sika man laengen ti agdrayb ta inta sabaten da manongmo,”