Biag ni Ilokano
ITI nabayagen a napalabas, saan a panagdawat iti aginaldo ti maikankanta kadagiti paraangan dagiti balbalay iti Kailokuan. Maikankanta dagiti panagrambak gapu iti kinapakumbaba ken iti panangipaay ti Dios Anak iti ayatna iti sangatawan.
Daytoy ti liriko ti maysa kadagiti nagkakauna a kanta dagiti Ilokano iti Paskua:
Rambakantay’ a padapada/ Pannakayanak ti Dios ditoy daga/ Umadanitay’ met kenkuana/ Idir-itay’ ti tan-ok ti gloriana.
Ay, dimtengen ti Dios Apo/ Simnek kaasina kadatayo/ Ti Mesias manipud ngato/ Immay makipagbiag kadatayo.
Maysa a rukib a paglinongan/ Ti kinayatna a pakayanakan/ Ket kulluong met laeng piman/ Ti inna pinili a nagiddaan.
Malaksid iti nadakamat a kanta, idaydayyeng met dagiti ubbing nga agbasbasa dagiti Ingles a para Paskua a maisursuro kadakuada iti pagadalan a kas iti “Silent Night”:
Saalenay, oolinay/ Oliskam olisblay/ Laun yon bilgin madel en say/ Oli impan so tende en may/ Islip inebenli pis/ Islip inebenli pis…
Makankanta dagitoy kadagiti balbalay a kas pangiwaragawag iti espiritu ti Paskua. Maaramid daytoy kalpasan ti Misa Aginaldo.
Agaramid pay dagiti ubbing kadagiti pangdanggayda nga instrumento a kas iti naubon a tansan wenno kalub ti botelia, lata ti biskuit a tamtamborenda wenno ania la ditan a makaparnuay iti uni a tumulong a mangparungbo iti selebrasion.
Kadagidi a panawen, saan a napateg no adda maited nga aginaldo kadagiti ubbing a mangkankanta kadagiti balbalay.
Maragsakanda met ketdi no adda mayawat kadakuada a sensilio. Adda pay dagiti bumalay a mangnayon iti itedda a sensilio no magustuan ken panayonanda ti panagkanta dagiti ubbing.
Sakbay a pumanaw dagiti ubbing, yebkasda met ti panagyamanda babaen ti sabali manen a kanta.
Iti panaglabas ti adu a tawen, namalbaliw ti turong dagiti maikankanta iti Paskua. Namarisan metten dagiti kankanta iti kinamaterialismo a kas iti daytoy a kanta:
Daytoy a balay, ti naturongmi/ Balayyo, nanang, nga amammomi/ Ditoy ngatan ti pakagulpeanmi/ Iti nawadwad nga aginaldomi.
Ala, nanang, mangbusboskayo/ Uray no sensilio no sangasudo/ Uray no maymaysa no papel de banko.
“Piek, piek, piek!” bassit pay laeng/ “Kutak, kutak, kutak!” mabalbalinen/ Inka kad’ iruaren/ ‘Tay aginaldomi a manoken.
Ala, kubrador, agkutikutika/ Dika tumugaw ngem tumakderka/ Awatem diay ited ni nanang/ Ket no bassit, ay, agpanayonka…
Adda met ketdi pangalay-ay iti kinamaterialistiko ti kanta a kas iti daytoy:
Ngem uray no kunami daytoy/ Di met isu ‘tay mapatuloy/ Umanay met la ‘ta gusgusto/ Nga agtaud ‘ta nasam-it a puso.
Kinapudnona, madlaw a kasla ipapilit pay dagiti ubbing a maikkanda iti aginaldo no kantaenda daytoy:
Bulong ti apatot/ Paskuayo a naimut/ Umulog ti makarurod/ Ta narnaran iti dandanog (Wenno, Ta pang-orek iti sarukod.)
Iti agdama, saan pay ketdi a dagiti ubbing laengen ti mapan makipaskua. Uray payen dagiti nataengan ken kameng dagiti nagduduma a gunglo wenno nagduduma a bunggoy. Adda pay ketdin dagiti mangipatulod iti surat a pangipakaammuanda no kaano ti ipapanda pannakipaskua. Adda pay naisapit a sobre a pakaikabilan ti kuarta a maited kadakuada.
Agpayso nga adun dagiti namalbaliwan ti pannakarambak ti Paskua. Ngem saan koma a dagitoy ti mamagbalin iti pusotayo a natangken ken mamagbalin kadagiti dakulaptayo a nakakaem nangruna no ammotayo a nasayaat ti pagtungpalan ti ipaimatayo kadagiti bunggoy nga agkaroling.
Ket no dagiti ubbing met ti umay agkanta iti sango ti balaytayo, saan met a dakes no siiisemtayo a mangyawat iti sangkabassit nga aginaldo, kuarta man wenno ‘tay linutotayo a tupig wenno tinupig. Laglagipentayo nga adda met idi panawen nga intay makipaspaskua, di ngamin?—O
ADDAKAMIN iti nawatiwat a kalsada nga agturong iti Ilocos Norte. Duakami ken Very Rev. Rey Magus Respicio a nakikalugan iti puraw nga SUV ni Msgr. Joel Barut. Naggapukami iti Betania Retreat House, Baguio City, a nakaangayan ti lima nga aldaw a panaginanami a papadi manipud iti Diosesis ti Laoag.
Maragsakankami, nangruna la unay ngata kaniak, tunggal sumangbay ti bulan ti Nobiembre. Tagtagiurayenmi daytoy a tiempo—ti sangsangkamaysa a panaginanami a papadi. Nailatang daytoy nga umuna a lawas ti bulan ti Nobiembre a panaginanami a papadi manipud iti Diosesis ti Laoag. Daytoy ti tiempo a panaginana saan laeng ti bagimi no di pay ket ti panunot ken kararuami kalpasan dagiti adu a pakakumikoman iti destinomi a parokia ken opisina a pagtrabtrabahuanmi. Kalpasan ti lima nga aldaw a panaginana, mabalinmi manen nga ituloy ti agtrabaho. Kinaagpaysona, kas kadagiti sabsabali a tattao, dimi mabalin nga isardeng ti trabahomi a panagserbi kadagiti tattao ti Dios. Ngem kas met laeng dagiti sabsabali a tattao a mapan agaliwaksay wenno aginana no mariknada a mabannogda iti trabahoda, kasapulanmi met ti inana.
Ania ti panaginana? Agpada kadi ti panaginana a pisikal ken ti naespirituan a panaginana?
Ti panaginana, isu ti ipapanaw iti inaldaw a trabaho. Panagsardeng nga agobra. Panagtalna ti panunot ket rikna. Saan a panangpanunot kadagiti agdama a trabaho wenno ub-obraen. Panagrelaks ti bagi.
Kuna ni Apo Jesus, “Umaykayo dakayo amin a nabannog ken madagdagsenan ket paginanaenkayo. Alaenyo ti sangolko ket agsursurokayo kaniak agsipud ta naemma ken napakumbabaak ket masarakanyonto ti inana. Ta nanam-ay ti sangol nga itedko kadakayo ket nalag-an ti awit nga ipabaklayko kadakayo” (Mateo 11:28-30).
Uray ania ti pakakumikomantayo iti biag, gapu iti nadagsen a trabaho wenno iti trabaho iti opisina, saan koma a liplipatan nga ikkan ti bagi iti gundaway nga aginana. Kasapulan ti panaginana. Daytoy a panaginana isu ti pananggun-od manen iti napukaw wenno naibus a pigsa ken kired gapu iti panangileppas iti maysa a trabaho. Mangtulong kadatayo tapno maituloy ti agdama a trabahotayo. Ti panaginana isu panangbirok iti uray apagkanito laeng a tiempo a mamagtalna iti rikna ken panunot.
Masapul ti panaginana nangruna no adda napalalo a nakabannogan.
Kuna ti maysa nga am-ammok a makainana no pumanaw iti lugar a masansan a yanna a kas iti pagtrabtrabahuanna iti inaldaw. Makainana kano no dina pay laeng makitkita dagiti adu nga agur-uray a trabaho kenkuana uray apagbiit laeng.
”Mariknak a mainanaanak no mapanak agpasiar wenno agbuya iti sine a kaduak dagiti gagayyemko wenno miembro ti pamiliak,” kuna met ti sabali pay nga am-ammok.
Kuna pay ti sabali a makainana kano uray no adda laeng iti uneg ti kuartona nga awan mangsingsinga kenkuana.
Kuna ni His Eminence Orlando Cardinal Quevedo, OMI, DD, iti panangiturongna kadakami iti kallabes a panaginanami a papadi ti Diosesis ti Laoag, ti panaginana ket “saan laeng a pisikal a panaginana gapu iti pannakabannog. Ngem panawen met a panagkararag. Pannakisarsarita iti Dios. Makiummong ken ni Apo Dios. Ipamaysa ti agkararag. Ti panaginana isu ti tiempo a panangpanunot iti agdama a biag. Pabaruen ti pannakilangen iti Apo. Panangpabaro iti puso.”
Tiempo a panagsardeng ti panaginana. Tiempo a panagrelaks. Panangpanunot kadagiti nalpasen a napasamak. Isardeng pay laeng ti agdama nga ar-aramiden uray apagbiit laeng. Mapan iti maysa a lugar ket idiay, pasublien ti napukaw wenno naibus a pigsa ken kired tapno napigpigsanto manen nga agtrabaho. Ngarud, pudno a kasapulan unay ti panaginana. Pagtalnaen ti bagi, rikna ken nakem uray iti apagdarikmat laeng tapno maymayatto manen ti rikna a mangituloy iti trabaho iti panagsubli iti gagangay ken inaldaw a trabaho. Daytoy ti pisikal a panaginana.