Woodcarver Idi, Fibercraft Master Itan
Awanen kayo a kitikitanna. Ngem saan a naggibus ditoy ti laingna nga agkitikit.
BATIDO a kumikitikit ni Joel Powa-a Buyagao ti Hungduan, Ifugao. Inkakaubinganna ti laingna nga agkitikit. Arapaapna idi ti agbalin nga agiwarwarnak ngem dina naturpos ti inrugina a kurso iti maysa a kolehio idiay Siudad ti Baguio. Iti lugarda idiay Ifugao, adu nga agtutubo ken kabaddungalanna ti agduyos iti panagkitikit a natawidda kadagiti amma ken appoda a lallakay. Ti panagkitikit ti nariingan ni Joel a pagsapulan ti dakkelna a lalaki.
Iti naganus ti tawenna, namasterna ti arte ti panagkitikit. Laklakaenna a buklen ti ania man a malagipna nga ikitikit nga agtaud iti imahinasionna wenno dagiti makitkitana a ladawan dagiti ayup iti komiks ken magasin. No naisalsalumina ken orihinal ti mabukelna, sierto nga adu ti agorder itoy ket pinullo wenno ginasut pay ketdi ti gatangen dagiti sukina nga addaan iti woodcarving shop.
No maidispley kadagiti souvenir shop iti Banaue nga ayuyang dagiti turista dagiti putarna a kitikit ket masirpat ken magustuanda dagitoy, sigurado a maikipas. Kaaduanna a mailako dagiti kitikit a gapuanan dagiti taga-Ifugao iti Baguio ken Metro Manila.
Iti panagtulid ti panawen, kimmisang ken in-inut a naibus dagiti kayo a pukanenda nga aramidenda a kitikit. Awanen dagiti duduogan nga akasia a paggugustoda nga aramiden a kitikit.
Idi 1985, kimmuyog ni Joel iti grupo dagiti kumikitikit a nagpa-Pangasinan. Ti grupo ni Joel, nakaalada iti lote ditoy barangaymi nga Agat ditoy ilimi a Sison, Pangasinan. Dagiti dadduma, nagturongda iti nagduduma nga ili ti La Union. Pinilida dagiti lugar nga asideg ti bantay a yan dagiti dekalidad a kayo a gatangen ken pukanenda.
Malaksid iti akasia, narra, lungboy, mahogany ken dadduma pay dagiti pinadsoda a kayo nga inaramidda a kitikit. Ti maysa a puon ti dakkel ken duduogan nga akasia, adu ti pagbalinanna a
kitikit no marangrangkay. Mapasublida ti imbayadda iti kayo ken sobra pay no dadduma.
Idi agangay, rimmikut ti pagsapulanda ta ipawilen ti DENR ti panagpukan iti kayo.
Iti kaawanen ti kayo a kitikitanda, nagsapuldan iti sabali a panggedan. Nasinasinada manen.,
Fibercraft
Nasursuro ni Joel ti agaramid iti fiberfcraft iti panagpaspasiarna idiay Mabalacat, Pampanga ken Bulacan. Nakitana sadiay no kasano ti panagaramid iti fibercraft. Pinaliiw ken inadalna a naimbag ti proseso.
Idi 2003, rinugianna ti nagaramid kadagiti imahen ken estatua. Pinadasna pay a binukel dagiti nalatak a karakter iti komiks ken pelikula a kas kada Superman, Batman, Incredible Hulk, Wonder Woman, Kingkong ken dadduma pay. Umarngi met laeng daytoy iti panagkitikit iti kayo ngem narikrikut ken napapaut ti mangbukel iti fibercraft. Umabot pay iti dua agingga iti innem a bulan ti pannakabukelna agbatay iti kadakkel ti
estatua. Saan a kas iti kitikit a kayo a no maliha ken mabarnisan, mabalinen nga ilako.
Iti panagaramid iti fibercraft, kas nakunan, maysa met laeng a panagkitikit—ngem iti styrofoam, saan ketdi a kayo. Adu dagiti magatang nga styrofoam a kas kadadakkel pay dagiti dadakkel a tablon. No malpasen ti kitikit nga styrofoam, makalupkopan iti plaster of Paris, clay, resin ken dadduma pay a material sa ma-laminate iti fiberglass sa mapinturaan.
Maysa a nalagda a material ti fiberglass. Nalatak daytoy a material iti panagaramid iti kaha dagiti motorboat, motorsiklo, kotse, ken dadduma pay. Ngarud, no ti kitikit a kayo ket para iti uneg laeng ti pasdek gapu ta di makaandur daytoy iti basnot ti panawen, ti kitikit a fiberglass, mabalin latta nga ipuesto iti ruar a di pakadanagan ti pannakadadaelna.
Estatua ni Apo Whang-od
Idi napanmi kauman ni Joel iti puestona para iti daytoy a salaysay, madama a bukbuklenna ti estatua ni
Apo Whang-od, ti nalatak a mambabatok wenno bumabatek a baket a tagaannadak
Buscalan, Tinglayan, Kalinga nga agtawenen iti nasurok a sangagasut ta naipasngay idi Pebrero 17, 1917. Whang-od Oggay ti pudno a naganna ken am-ammo pay a Maria Oggay. (Nagbatbatek ni Apo Whang-od sipud agtawen iti 15, isu ti maibilang a “maudi” ken kataengan a bumabatek ti Kalinga. Impaay kenkuana ti National Commission for Culture and the Arts [NCCA] ti prestihioso a Dangal ng Haraya idiay Tabuk, Kalinga idi 2018. Nainominar para iti National Living Treasures Award [Gawad sa Manlilikha ng Bayan] idi 2017.)
Nakitkitakon ti ladawan daytoy nalatak a baket a bumabatek iti Facebook ken iti pagiwarnak ket naal-ala unay ni Joel ti langa daytoy pilpilaan dagiti agpabatek a mambabatok.
Sinaludsodmi no kasano a napagbukelna ti estatua ni Apo Whang-od. “Kitaek laeng ti ladawanna,” kinunana. “Ken nagpabatekak met idin kenkuana.” Impakitana ti batek ni Apo Whang-od iti takiagna.
Kaaduanna kadagiti maorderken ni Joel a kitikit a fibercraft ti maaramat kadagiti parke a kas iti childen’s park wenno iti plasa dagiti ili.
Iti naminsan, kinunana nga adda mayor iti Kabisayaan a dimmagas iti puestona idi agawiden daytoy manipud iti inatendaranna a seminar iti Siudad ti Baguio. Naawis kano ngamin ti imatangna kadagiti fibercraft a nakadispley iti igid ti kalsada iti babaen ti puesto ni Joel. Dinamagna ti gatad dagiti nakursonadaanna. Kalpasan ti sumagmamano nga aldaw, nagsubli ti mayor ket gimmatang iti sangapulo ket lima a kitikit a fibercraft. Dakkel ken atiddog a trak ti nagikargaanda a nangitulod iti Ro-ro nga agpa-Visayas.
Kas inlatak ni Joel, kapigsa ti negosiona no mangrugi ti Panagbenga wenno flower festival iti Siudad ti Baguio iti bulan ti Pebrero.
Dinamagmi no mano ti gatad ti fibercraft a Superman nga agarup nasurok nga innem a kadapan ti katayagna. Mapan kano a P20,000.00-P30,000.00.
Iti agdama, adda sangapulo ket innem a trabahadorna iti fibercraft a negosiona. Inkallaysa ni Joel ni dati nga Emilia Hulanio a kaprobinsiaanna. Naparaburanda iti dua nga annak: ni Maricar Buyagao Bay-an, Criminology graduate iti University of the Cordilleras, Siudad ti Baguio ken ti kabsat daytoy a lalaki a pimmusay iti aksidente.—O