Saan Koma a Kuarta ti Ited ti Gobierno Kadagiti Mannalon
ITA a sursuratek daytoy, agdua wenno nasursurok pay ket ngatan a bulan nga as-asikasuen ti Municipal Agricultural Office ditoy ilimi ti pannakakompleto daytoy kunada nga RSBSA wenno Registry System for Basic Sectors in Agriculture. Daytoy ‘tay panangummong kadagiti nadumaduma a datos maipanggep kadagiti mannalon nga agbalin a pagibasaran no asino kadakuada ti umno a maikkan iti ayuda manipud iti Department of Agriculture (DA).
Daytoy nga ayuda nga aggapu iti DA, agtaud iti Rice Competitiveness Enhancement Fund (RCEF), pondo a maurnong manipud iti taripa wenno buis a makolektar ti gobierno kadagiti bagas nga angkaten dagiti kakailian a komersiante iti bagas manipud iti ballasiw-taaw. Bunga daytoy ti pannakaipagna ti Rice Tariffication Law (R.A. 11203). Babaen daytoy a linteg, saan laeng a ti gobierno wenno ti National Food Authority (NFA) ti makaangkat iti bagas nga aggapu iti sabali a pagilian a mailako ditoy Filipinas. Asino man nga adda puonanna a kayatna ti agnegosio iti bagas, mabalinnan ti agangkat iti uray mano basta agbayad iti taripa a maibatay iti kaadu ti bagas nga angkatenna. Maurnong daytoy a pondo nga isu ti aramaten a pangtulong kadagiti mannalontayo a makikompetensia iti panagpataud ken panaglako met iti bagas. Isu a napanaganan daytoy a pondo iti Rice Competitiveness Enhancement Fund (RCEF).
Uray awan pay makatawen a naiwayat daytoy a linteg, addan sumagmamano a bilion a pisos a nakolektar a taripa. Maibatay iti baro nga annuroten ti DA, no adda man bilang direkta nga ayuda a maited kadagiti mannalon mangrugi ita, maibasar daytoy iti RSBSA a komkompletuen nga ummongen dagiti nadumduma nga Agricultural Offices ditoy pagilian.
Segun iti damag a dimmanon ‘toy nagsurat a maysa met a nagparehistro iti RSBSA, iti daytoy a tawen (2020), adda maiwaras a cash nga agdagup iti lima ribu a pisos (P5,000) kadagiti nagparehistro iti RSBSA a maaw-awagan iti Rice Farmers Financial Assistance (RFFA). Malaksid iti dayta, adda pay bin-i a maited a libre iti daytoy umay a panagtatalon a ti kaaduna, agbatay iti kalawa ti taltalonen ti maysa a mannalon.
‘Diay cash a maited kadagiti nagparehistro iti RSBSA, tulong kano daytoy ti gobierno iti pannakalugi dagiti mannalon iti napalabas a panagtalon gapu iti kinalaka ti presio ti irik/bagas nga inlakoda a bunga ti pannakaiwayat ti Rice Tariffication Law.
Ti rigatna, saan nga amin a nagparehistro iti RSBSA ti makaawat iti daytoy. Dagidiay kano laeng agtaltalon iti aglawa iti 0.5-2 nga ektaria nga agpangato ti makaawat. ‘Diay nababbaba ngem 0.5 nga ektaria ti taltalonenna, kas pagarigan 0.4 nga ektaria nga agpababa, saan a kualipikado a makaawat uray bin-i.
Maibatay iti naawatko a palawag, daytoy nababbaba ngem 0.5 nga ektaria ti taltalonenna, bassit-usit kano no adda man mailakona nga irik. Kayatna a sawen, dagiti kastoy laeng a kalawa
ti taltalonenda, saanda a narikna ti pannakalugi ta awan met mailakoda nga irik. Ngarud, saanda a kualipikado a makaawat iti RFFA.
Kapanunotak laeng: No agpayso a naibatay ti pannakaiwaras ti RFFA iti kastoy a rason, kasla saan a patas ti trato ti gobierno kadagiti mannalontayo. No asino pay dagiti ad-adda nga agkasapulan iti tulong, isuda pay ti maipaspasuli. Agaw-awis sa laeng iti dakkel a di panagkikinnaawatan dagiti mannalontayo no maitultuloy daytoy a panggep.
Maysa pay, apay nga iramanda pay la ngarud dagitoy nga iparehistro iti RSBSA no kasta met laeng a saanda a kualipikado a makaawat iti uray sentimo laeng manipud iti RFFA? Awan maarikapko a nabileg a rason no apay nga adda kastoy nga annuroten ti DA.
Nupay kasta, uray iramanda daytoy a grupo iti babaen ti Farmers Financial Assistance Program, kasla di makissayan ti pannakaalusiisko. Ngamin, agamakak amangan no mairuam dagiti mannalon (bassit wenno nalawa man ti taltalonenda) iti kastoy a panangasikaso ti gobierno kadakuada.
Kasanon no inton umay a tawen ket malugida manen ta dida pay sisasagana a makikompetensia iti presio ti bagas a mailakoda, pagandaren manen ti gobierno ti Farmers Financial Assistance Program? Amangan no awan patingga daytoy. Baka agbanag pay iti irurusing ti maysa a kapanunotan kadagiti mannalon a gapu ta adda daytoy sisasagana a tulong kadakuada, saandan nga agganetget wenno agpursigi a makikompetensia.
Ti makunak, tapno maigawid amin dagitoy, apay a ditay pay la aramaten ti pondo ti RFFA a pangirugi iti pangtarabay kadagiti mannalon a makikompetensia iti presio ti produktoda? Imbes nga iwaras a cash ti ayuda, kauman dagiti mannalon no ania a programa ti nasayaat a ponduan ti RFFA. Wenno ammuen manipud kadagiti nadumaduma nga unibersidad a mangisursuro iti agrikultura ken research agencies no ania ti maibalakadda a programa ti agrikultura a maponduan koma. Adda laeng aglemlemmeng dita a wagas ti agrikultura a makapaguyugoy ti resultada.
Pumili kadagitoy ti ponduan nga isaknap ti DA. Dagiti mannalon a kayatna ti kumappon iti ania man kadagitoy a programa, isuda ti maikkan iti ayuda. No ania a klase ken kaadu nga ayuda ti maited, maammuanto daytoy no napilin ti programa a masuportaran.
Adda dua a pampanunotek a programa/proyekto. Nayonan, laksiden wenno sukatan dagitoy no kas pagarigan awan kaipapananda.
‘Di met napadasanen ti Piddig, Ilocos Norte daytoy makunkuna a consolidated farming? Nasayaat no maamiris no talaga a napintas ti tungpalna.
Nakapan metten ‘toy numo idiay Piddig, Ilocos Norte, uppat siguro a tawenen ti napalabas. Idi inikkandakami iti briefing maipanggep iti inwayatda a consolidated farming a makatawenna pay laeng idi ti kabayagna, kunada nga adu a problema ti madungdungparda ngem nagdakkel kano ti potensialna a makaipangato iti matgedan dagiti kimmappon a mannalon. Diakon ammo ti nagbanagan daytoy. Ngem maibatay iti mabasbasak a post-da iti Facebook, saanda nga insardeng daytoy a programa.
Consolidated farming met ti yen-endorso ti maysa a nalatak a sientista ken mannursuro iti agrikultura ta nasaysayaat kano daytoy a panagtalon ngem ‘diay nagbassit a talonen. Ni Dr. Emil Q. Javier ti tudtuduek babaen ti nabasak a kolumna iti Manila Bulletin, kabsat a pagiwarnak ti Bannawag.
Maikadua a singasing: Ti in-inut a pannakaisaknap ti organic farming iti entero a pagilian manipud iti nateng agingga iti mais ken pagay.
Adda agdama a linteg nga impasa ti Kongreso maipanggep ti pannakaiwayat ti organic farming ditoy pagilian (R.A. 10068, Organic Act of 2010). Makapaawis dagiti rason nga ag-organic farming-tayo, segun iti daytoy a linteg. Malaksid a masalakniban