Ditay Koma Ipalubos a Mapukaw ti Atsuete
Adu ti pakausaran ti bukel ti atsuete; saan laeng a pangkolor iti digo ti miki.
MAYSA ti kayo nga atsuete kadagiti mula a mangrugin a mapukaw gapu ta manmanon ti agmulmula iti daytoy ken iti kinaawan ti suporta dagiti ahensia ken industria a mangar-aramat iti bukelna a kas paglaok kadagiti nadumaduma a taraon.
Kinapudnona, manmanon ti makita nga atsuete kadagiti arubayan, bakir ken bambantay gapu iti napardas a pannagna ti modernisasion kadagiti away.
Adu ti mabalin a pakausaran ti bukel ti atsuete. Maar-aramat ti nalabaga a polbos a nangkalupkop kadagiti bukelna a pangkolor iti digo ti miki a maysa kadagiti paborito a merienda dagiti Ilokano, karekare, pansit, chicken inasal, kutsinta, ken ania man a tinapay. Kas natural a pangkolor iti taraon, ad-adda a nataltalged nga usaren imbes a dagiti komersial ken sintetiko a food coloring. No maproseso, maaramat pay a pangkolor iti lupot ken lalat.
Naamnut ti kayo ti atsuete ta saan a nalaka a maspak ti sanga ken matuang uray no duparen ti napigsa nga angin. Kas kadagiti dadduma a primera ti klasena a kayo, nasamay met daytoy a maaramat iti benneg ti reforestation tapno maisubli ti sigud a ngayed dagiti kabambantayan.
Adda dua a ramen ti atsuete a mangmangted iti naidumduma a kolor ken sagudayna—dagiti compound a managan iti bixin ken norbixin. Umarngi dagitoy a compound iti beta-carotene a ramen ti karabasa ken carrot.
Gagangay a mayuper ti bukel ti atsuete iti danum tapno maala ti kolorna nga isu ti masagat nga ilaok iti taraon. No saan, mabalin a magiling lattan tapno maala ti napino a polbosna.
Adda dua a barayti ti atsuete a kadawyan a maimulmula iti Filipinas—ti puraw ti sabongna ken berde ti bungana, ken ‘tay derosas ti sabongna ken bioleta ti bungana. Ngem agpada dagitoy a nalabaga ti bukelda.
Panagmula
Nalaka nga aywanan ti atsuete uray maimula daytoy iti namaga ken nabasa a lugar iti patad nangruna kadagiti bangkag a nabaknang kadagiti organiko a bambanag.
Bukel ti maus-usar iti panagpatanor iti palakay nga atsuete ngem nasken nga usaren dagiti presko a bukel manipud kadagiti nagango a bungana. Yuper nga umuna dagitoy iti uneg ti 24 nga oras sakbay nga itukit kadagiti pagpatubuan a selopin wenno kadagiti seedling tray. Nupay kasta, mabalin met a direkta nga itukit dagitoy iti daga wenno iti permanente a lugar a kayat a pangimulaan.
Ngem no kayat a maaywanan a nalaing dagiti patubuen a bukel, nasaysayaat no ibunubon dagitoy iti selopin sa ipakni iti nursery wenno ania man a nalinong a paset ti arubayan agingga a kasla lapis ti kalukmeg dagiti puonda ken nakasaganadan a mayakar iti talon. Agarup uppat a bulan ti urayen kalpasan a nagtubo dagiti bukel sakbay a yakar dagitoy iti lugar a pagmulaan.
Panangisagana iti Pagmulaan
Isagana ti lugar a pagmulaan maysa ket gudua a bulan sakbay a yakar dagiti palakay. Dalusan ken wadaan ti lugar tapno umdas ti lawag ti init a sagrapen
immisem. Naammuanmi ken ni Bayani a nakapirman ni Vanjoss iti kontrata iti MCA Music nga apaman nga agpaso, mabalinna nga i-renew. Dinamagmi no sadino ti house and lot nga ited ti Camella Homes. Kuna ni Bayani nga awan bakante iti Metro Manila; iti Bulacan ken Tarlac ti adda. Mabalin nga idawatdanto iti Camella Homes nga iti Urdaneta ti pangalaanda iti unit.
Ania ti nagdumaan ti kasasaad ti biag ni Vanjoss idi ken ita? “Idi a di pay amammo, mabalinna latta ti rummuar nga agmaymaysa a mapan agpasiar kadagiti kabangibang a lugar a kas iti Urdaneta ken Carmen, Rosales,” inlawlawag ni Bayani. “Ngem ita ta nalataken, nasken nga adda latta kaduana.”
Linagip ni Bayani a bayat ti kaaddada iti Metro Manila, adda latta makabigbig ken Vanjoss uray sadino ti papananda nangruna kadagiti malls ken fast foods. Kas iti naminsan nga ipapanda iti Divisoria, adda nakalasin ken ni Vanjoss ket kinamakamda tapno ka-groupie-da.
Kasanon ti panagadalna? “Agdependenton iti kuna dagiti turayen ti eskuela a pagbasbasaanna, no ikonsiderarda ti dina iseserrek iti nabayag gapu iti pannakisalipna.” Wenno mabalin a mangbayaddanton iti private tutor tapno makamakam ni Vanjoss dagiti naglibtawanna iti klasena.
Bannuar ti kayarigan ni Vanjoss a pinadpadaanan dagiti kakailianna idi sumangpetda iti Asingan. Nangorganisar dagiti turayen ti gobierno munisipal iti pannakitinnulong ti Angela Valdez Ramos National High School a pagadadalanna iti motorcade idi Nobiembre
5 a nakipartisiparan dagiti agrebbeng iti ili ken barangay ken empleado iti munisipio. Kasta met dagiti mannursuro ken estudiante nangruna dagiti kaeskuelaanna iti Grade 7 iti national high school.
Kasla nagpiesta ti sibubukel nga Asingan. Reprep ti tao iti arubayan ti munisipio ken plasa ti ili. Adu ti nagudong manipud kadagiti barangay. Kayat nga imatangan dagiti umili ti panagparada ti maysa a bassit ken narapis a barito a tagabarbario a nagtaud iti nakurapay a kaamaan nga aw-awagandan iti Breathtaking Young Balladeer of Pangasinan a nangted iti dayaw babaen ti panagkanta saan laeng nga iti ili ti Asingan no di pay ket iti entero a probinsia ti Pangasinan.—O