Ania Kadi ti Epekto ti Dapo Manipud iti Bulkan iti Salun-at ti Tao? (2)
TULOY ti sungbat iti surat ni Ina iti Gonzaga, Cagayan a madanagan gapu iti panagbettak ti Bulkan Taal iti Batangas ken ti maipadpadamag a posible a panagbettak met ti Bulkan Smith iti Calayan, Cagayan. Damdamagenna no ania ti aramidenda no kasta nga agbettak ti bulkan, ken no ania ti epekto ti dapo ti bulkan iti salun-at.
Ania ti epekto ti panagbettak ti bulkan kadagiti tao?
Iti pakabuklanna, adu ti epekto ti bulkan kadagiti tattao. Naimbag, ken saan. Sumagmamano kadagiti madi nga epektona ti pannakagabur iti dapo dagiti balay, pasdek, kalsada, ken taltalon. Saan met ketdi a marba ti balay no maikkat dagiti dapo ken no saan a mabasa. Ngem siempre, narigat nga aramiden a dagus daytoy nangruna no masapul a pumanaw dagiti tattao gapu iti panagbettak ngarud ti bulkan.
Ti met pyroclastic flow a naglaok a napudot a gas ken dapo, agayus a napartak (100-200 kilometro iti kada oras) manipud iti derraas ti bulkan. Napudot unay daytoy nga ipatay ti tao a makamakamna. No addan agayus a kastoy, mabibiiten sa bumtak ti bulkan. Pardasan koman dagiti tattao ti agbakuit.
Makasabidong met ti gas a maimulsit. Dagitoy ket sulfur dioxide, carbon dioxide ken hydrogen a makasabidong wenno delikado, nangruna kadagiti addaan problema iti bara.
Ti ngarud agtultuloy a panagimulsit ti Bulkan Taal, delikado daytoy kadagiti addaan problema iti bara. Mangipaay pay daytoy iti sakit iti ulo ken panagulaw-ulaw. Kullaapan pay ti gas ti aglawlaw.
Uray ti dapo laeng ti bulkan, delikado iti salun-at ti tao gapu iti makadangran nga aerosol ken makasabidong a gas. Naingpis unay ti rinet ti dapo a mabalin a malang-ab ken sumrek iti bara. Uray no nasalun-at ti tao no magagara a makalang-ab iti dapo ti bulkan, dumagsen ken aggagatel ti barukongna sa aguyek. Makapabuteg pay ti dapo ti bulkan. Makabudo iti mata, kudil ken iti bara. Delikado daytoy kadagiti addaan iti sakit a chronic bronchitis, emphysema, ken asthma.
(Maysa nga agbayag nga epekto ti dapo manipud iti bulkan ti silicosis. Ania daytoy a sakit? Tratarentayo iti sumaruno a bilang.)