Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
DITOY America, iti Hawaii ti naggapuan ti immuna a Filipino a nagtakem a Hues ti Korte Suprema ti estado, daydi Justice Benjamin Menor a nayanak idiay Calayab, Laoag, Ilocos Norte. Ni met Abogado Peter Aduja ti immuna a nagtakem a diputado idinto a ni Richard Caldito ti immuna a nagtakem iti mabotosan a puesto iti ili wenno estado.
Sagibo met ti Filipino ni Benjamin Cayetano, ti immuna a Filipino ditoy Amerika a nabotosan a gobernador ti estado. TagaUrdaneta, Pangasinan ti ama ni Cayetano idinto a naggapu iti Kabisayaan ti inana.
Iti met laeng Hawaii ti naggapuan ti immuna nga agkabsat a nagtakem iti lehislatura iti America, da Benjamin Menor a kas senador ken Barney Menor a kas diputado.
Iti benneg ti abogasia, ni Atty. Antonio Ramil ti immuna Filipino a napalubosan a nageksamen, ken nakaruar, iti bar a saan a kasapulan ti panagadalna iti unibersidad ditoy Amerika.
Adu ditoy Hawaii dagiti nagballigi a Filipino iti nadumaduma a benneg a saan unay a maag-agapad, kas koma ken ni Amador (saan a daytoy ti pudno a naganna).
Nabiitak pay ditoy Hawaii idi naam-ammok ni Amador. Kalpasan a naammuak dagiti dadduma a paset ti pakasaritaanna, kiniddawko ti panangisuratko maipapan kenkuana ken ti balligina. Nagkitakit idi damo ngem inuyotak ta pagaammok a maysa a pagsarmingan ti padasna iti biag. Idi immanamong, rinugiak a pinalutpot ti maipapan kenkuana. Malaksid iti dayta, nagsukisokak pay manipud kadagiti makaam-ammo unay iti pakasaritaanna manipud iti Filipinas agingga ditoy.
Idi nalpasko a naisurat, imbasak daytoy ken ni Amador tapno aturenna no bilang adda biddut. Awan paset nga inaturna. Ngem nagtimek ni baketna. Adda dagiti paset iti salaysay a dina kayat a mairaman.
Impalawagko a saan a bin-ig a battikuleng ken dalem ken pitso ti laonen ti salaysay, a nasken met ti karaykay ken duri tapno tumakder a nasayaat. Ngem impettengna a maikkat dagiti paset a dina kayat.
Gapu iti dayta a rason, saanko nga impaw-it iti Bannawag ti salaysay maipanggep ken ni Amador.
Itay nabiit, nadamagko a pimmusay ni Amador. Nalagipko daydi salaysay a a naidasay a saan man laeng a nakaammimi iti editorial ti Bannawag. Iti daytoy a gundaway, kayatko a biagen babaen ti pakasaritaanna:
Nayanak iti Tarlac ni Amador. Mannalon dagiti nagannak kenkuana. Nakadap-aw iti pagadalan ngem sininga ti Maikadua a
Gubat iti Sangalubongan ti panagadalna iti primaria.
Maysan a naan-anay a baro iti mapanunotna ti agbirok iti panggedan. Napan kadagiti kakabagianna idiay Ilocos Norte.
Iti pagtagilakuan ti maysa nga Intsik a taga-Batac ti nastrekna a pagtrabahuan. Adda groseria ti Intsik ken rolling store (trak a napno iti tagilako) a mapan agisursor kadagiti bario kadagiti kasapulan iti balay, kas koma iti sabon a Perla, manteka a Purico, aniel, kasapuego, karburo, sardinas, laki, miki, kdp. Adda pay lakoda a sigarilio nga Alhambra ken Bataan Matamis, mainum a kasla basi—ti siok tong, anisado, kdp.
Narapis ni Amador ken adayo a makuna a nataraki. Narigat a maisuro ti buokna uray no mapulagidan iti Atomic a pomada. Uray dagiti matana. Isu ti gapuna nga adu ti nasdaaw idi impalgakna a nagun-odnan ti “nabalitokan a wen” ni Edad (saanna a pudno a nagan). Napintas ni Edad. Nalinis ti pingpingna uray saan a mapolbosan.
Idi 1960s, nagpa-Hawaii da Amador ken Edad. Nayanak ditoy Hawaii ti ama ni Edad isu a nalaka a naproseso ti panagimigranteda.
Ditoy Hawaii, nagtrabaho ni Amador iti konstruksion. Iti saan a nagbayag, nasursurona amin nga aramid iti konstruksion, banag nga inkeddengna ti agbukbukod.
Iti daydi a panawen, kapegges ti panagipatakder iti balay ditoy Honolulu. Napardas ti idadakkel ti kompania ni Amador. Ad-adun ti ti trabahadorna ngem ti kompania a nangnanggedanna. Iti di nagbayag, iggemnan ti maysa kadagiti kadakkelan a kompania ti konstruksion ditoy Hawaii.
Adu ti masdaaw no kasano a matengngelna ti nasurok a sangagasut a trabahador idinto a saanna pay a naturpos ti maikapat a tukad ti primaria.
Nagtultuloy ti panagrang-ay ti kompania ni Amador. No adda lima nga agtagikua iti kotse a Rolls-Royce ditoy Hawaii, maysa ni Amador kadakuada.
Ngem iti naminsan, idi apagsagpat ti dekada 1980, kasla nagsusuon ni Amador iti karamba a kellaat a nabuong ket naibuyat amin a linaonna a danum.
Narpuog ti kompania ni Amador. Adda sayangguseng a linoko dagiti empleadona.
Nagsubli ni Amador a nakitegged iti kompania ti konstruksion. Iti malem, kalpasan ti panagtrabahona, agsursor kadagiti balbalay ket idiayana ti serbisiona no bilang adda kayat dagiti bumalay a matarimaan iti pagtaenganda.
Babaen dayta a wagas, in-inut a naaddaan ni Amador iti trabaho iti ruar ti kompania a pangpanggedanna. Iti di manen nagbayag, immadu ti agpatrabaho kenkuana. Nagangayanna, naglusulos iti pangpanggedanna ket impatakderna manen ti bukodna a kompania.
Dimmakkel ti kompania ni Amador. Adda manen kotsena a Rolls-Royce.
Daytoy ti nayababa a pakasaritaan ni Amador. Sayang ta saanak a naikkan iti karbengan a mangilanad iti pudpudno a nagan ken kinatao ni Amador.
Ngem iti daytoy a gundaway, ti nasken, mailanad nga adda gundaway ti amin nga agballigi, agraman dagiti saan a nakaturpos iti maikapat a tukad ti primaria.—O