Okeyka, Apong
NO ti biagmo, ad-adda a nabusbos iti napartak a linia, agkalikagum a mangatiw iti amin, nupay saankanto a mangabak iti daytoy awanan iti nagan a salisal;
No agnanaedka iti nangato a pasdek, nataytayag ngem kadagiti amin a pasdek iti aglawlaw, magawgaw-at dagiti ulep, ammom a dagiti sakam, adayo iti daga;
No saanmon a nadnadlaw ti ilalabas ti paniempo, dagiti siddaaw nga ipaay dagitoy;
No naynay a kuriruendaka dagiti sakit a palag-anen laeng ti medisina ngem dida maagasan, ken agpatingga laeng iti balakad dagiti doktor;
No napukawen ti komunikasionmo iti naggapuam gapu iti panangsapsapulmo iti kinalatak, ket itan mariknamon nga ul-ulilaka;
No nagballigika iti propesionmo, pimmantokka iti ngato a nangdaydayawan dagiti kakaduam, ngem iti kaunggam, makariknaka iti kinakawaw;
No nagtengmon ti panagretiro kalpasan dagiti adu a tawen ti panagobra ken responsibilidad, ngem naibaludkan iti makautoy a biag;
No napukawmo dagiti patpatgem iti biag, agmaymaysaka a mangpidut kadagiti paset dagiti nararagsak a lagip, mangep-ep iti leddaangmo iti unos ti panagbiagmo;
Rummuarka iti umokmo, mangsapul iti disso iti nakaparsuaan, agnaed iti sidong ti kinapintas ken kinabun-asna, ken kadagiti tattao ken iti komunidad, mabalin a masapulam ti kaipapanan ti biag.
* * *
Padasem ti agaruat iti snorkel ket lumtuad iti imatangmo ti baro a lubong—ti kadilian.
Maysa daytoy a bakir iti uneg ti baybay, ti kaballabag ti bakir nga amammotayo iti daga. Adda met dagiti kaykayo a kas iti higante nga aragan
(Sargassum) nga umatiddog iti sumagmamano a kadapan; muyong a kas iti nagsasanga a guraman (Gracilaria); kaktus a kas iti nawalat a Padina; masetas a kas iti nalabudoy a pukpuklo (Codium). Kaduada dagiti ruot ti baybay, dagitoy a lanut ti baybay ken ginasut a sabsabali pay a klase ti nabiag, buklenda ti nawatiwat a kalangtuan a kas iti bakir a buklen dagiti bantay, turod, gukayab, ken derraas.
Dagiti ayup nga agnaed ditoy, ad-adu a klase ken namarmarisda ngem dagiti adda iti daga, tultuladenda ti garaw ti init iti danum. Adda dagiti ikan a natitingra ti marisda, ket iti rabii, atiwda pay dagiti makaabbukay a silaw ti neon. Bulodenda ti sukog ti aglawlawda, dagiti korales ken dagiti lanut ti baybay, para iti proteksionda ken yaatakarda—amin dagitoy kas panagadaptar iti aglawlaw tapno agbayag ti biagda.
Iti kadilian, nawatwatiwat ti panagsisipol ti makan ken mangkaan, narikrikut ti panagkakanaig dagiti organismo. Ti ekosistema ditoy, nalawlawa ken nawaywaya. Ken nadadaeg. Dagiti agbibiag ken kanaigda, makaabbukay iti rikna. Addaan iti kinadatdatlag a mangtarabay kadagiti darepdeptayo nga agturong iti pantasia a mangiturong kadatayo iti baybay ket maawistayo nga agpallailang, a no kua, mamagbalin pay kadatayo kas mannaniw wenno pintor.—O