Ti Naikamang
“Pangngaasim, anakko, ikkam koma iti kaimudingan ti aramidenmi no bigat...”
ADALEMEN ti rabii idi makasangpetak ngem di pay nakaturog ni Fatima. Inur-uraynak kano. Imbagak ngamin idi agrubuatak a mapan idiay ilik nga ita ti isasangpetko. Napanak nagangkat iti bagas idiay. Innayonmi ngamin a negosio ti panaglako iti bagas iti panangtarawidwidmi iti paggasolinaan a negosio dagiti nakaikamangak ditoy Belance, Nueva Vizcaya.
Nariknak ti bannogko ta inlayonmi nga indeliber dagiti inangkatmi. Malaksid ngamin a siak ti drayber, tinulongak pay ti kakaisuna a pahinantek. Mamindua—pasaray mamitlo—nga agbiaheak iti makalawas.
Naadalmi a naganar ti negosio a bagas isu a nangirissingkami iti pagpuonanmi iti ganansia ti paggasolinaan. Siak lattan ti agbiahe uray ta mabalinko met ti pumanaw iti paggasolinaan basta awan ti papanan ni baket. Maysa pay, sabali met ti sueldok nga irissingko iti ganansia tunggal biahe. Kayat pay ketdin ti katugangak a kukuami latta koman ti maganansia ngem diak inannugot ta kayatko a liklikan ti masao dagiti kakabsat ni baket.
“Naturogka koma lattan. Kasanon no adda nakataktakanmi iti dalan, di saanka a maturogen?” insintirko iti asawak.
Minatmatannak ni Fatima a kasla kayatna a tukoden ti riknak a kas iti daydi panangmatmatna kaniak idi damok nga iruknoy ti ayatko kenkuana. Uray ngamin no deadal, kasla adda panagaripapana idi a kas iti mariknak a panagaripapa dagiti kapulianna nga Igorot iti kas kaniak nga Ilokano.
“Kua, daytoy man ngamin...” Ginaw-atna ti sobre a naiparabaw iti telebision a nasangpetak a sangsanguenda iti inauna nga anakmi. Dinutdotna ti papel iti sobre; inyawatna kaniak sa immabay a nakatakder iti nagtugawak a kasla adda banag a kayatna a malawlawagan a dagus.
Pinalabsak ti papel. Nganngani nagtim-og dagiti kidayko a nakabasa nga audit-imbentario iti sanikua ti paggasolinaan ti nailanad iti daytoy. Kasla nasulekak iti natimbukelan iti nalabaga a kantidad. Sangagasut
walopulo ket pito a ribu a pisos ti agparparang nga unaccounted wenno mapukpukaw a kuarta ti paggasolinaan. Ngem ad-adda pay a kasla nasulekak iti nagan ti nangaramid iti audit-imbentario. Pirmado: Gerardo Marudo, Jr., Certified Public Accountant.
Nasukit ti riknak. Asino ti nangted iti pammalubos ken ni Ardo, ti Anggalog nga abiratko, a nangaramid iti auditimbentario ti paggasolinaan? Ken apay a nalpas a diak man laeng napakaammuan sakbay wenno uray kabayatan ti audit?
“Kasano nga ilawlawagmo ita dayta, dad?” Adda upay iti timek ni Fatima. “Sabagay, diak met ketdi patien a dayta laeng ti pangdadaelam iti kinataom. Saan a kasta ti
pannakaam-ammok kenka.”
Inawidko a sinaklot ni Fatima. Nagtulok met daytoy. Pasikig a nagpasaklotna kaniak. Natapaya dagiti luppona iti kanawan nga armrest ti bamboo set a nagtugawak. Intukodna ti kanigid nga imana iti kanigid met laeng nga
armrest ti tugaw tapno ngata diak unay madagsenan. Inrakusna ti kanawanna iti tengngedko.
Dayta ti dayawek a kababalin ti asawak. Dinak pay napagsao maipapan iti dayta a parikut ngem insawangna manen ti panagtalekna kaniak ken ti suportana uray ania man ti pagtungpalan ti pammabasol ti abiratko— a nagtakawak iti kuarta ti paggasolinaan. Nalabes ti panagtalek ni Fatima kaniak ket inkarigatak met a pinataran ken sinalimetmetan dayta. Naannadak iti kuarta, liniklikak met ti uray ania a bisio.
“Saksik ni Apo Dios, diak inaramid dayta. Panagkunak, na-overlook laeng ni abirat ti shortage a kunkunana,” pinangalay-ayko iti riknana.
“Na-overlook wenno kayatnaka itan nga igarangugong ta kayatnan ti umeksena iti paggasolinaan a pulos a dida taliawen idi?”
Iti dayta a kinunana, kasla kimat a nalagipko dagiti pasamak lima a tawenen ti napalabas.
KASINSIN ni Mama Loida, ti balo a katugangak, ti akinnegosio iti paggasolinaan a napatakder iti daga a tawid ni mama. Natawingen dagiti annakda nga adda idiay Germany ti lakay ken baket nga akinkukua isu nga impasublatdan ti negosioda. Sakbay ti pormal a panaginnallawat da mama ken ti kasinsinna iti negosio, miniting ni mama amin nga annakna a pakairamananmi a naikamang. Saggaysa a naidiaya kadagiti agkakabsat ti pannakatarawidwid ti negosio. Awan ti mayat a mangawat ta adda amin bukodmi a rason.
Dimi kayat ken baket ta natalged ti trabahomi ken mapnekkami iti sueldomi. Nadayaw ketdi ti panagkitakitmi. Saan a kas iti abiratko nga adda imparaipusna a nagasang a balikas. Kunana: “Bakit ko ipagpapalit ang tanso na hawak ko na sa ginto na hindi ko alam kung saan hahanapin?”
Ammomi amin a dakkel a sugal ti pannnakaimanehar ti paggasolinaan. Agngangabit daytoy. Aglukat-agserra ngamin idi ta saan unayen a maasikaso dagiti akinkukua gapu iti panangipagnada iti papelesda a mapan idiay Germany. Malaksid iti dayta, bassit ti nakadagupan ti panagsusugpon da katugangak a puonan. Tallo gasut a ribu laeng ti seed capital, mairamananen dita ti naibayad iti stock ken tallopulo ribu a cash.
Wen, uray siak diak kayat nga allawaten. Ngem diak ammo no apay a napuotak laengen ti bagik nga immannugot iti kayat da Mama Loida ken Romeo. Ni Romeo ti kananakeman ken kadadakkelan iti tartarawidwidan a negosio a bayawko. Impudnoda a dakami nga agassawa ti namnamaenda a makaalutot iti nailumlom a negosio; pammadayaw laeng ti pannakaidiaya kadakuada ti pannakaimaton ti paggasolinaan.
SAAN a nabaelan nga imbalat ti bannogko iti biahe ti agtultuloy a panagsubli dagiti lagip. Idi agrubrubuatak a mapan agangkat iti bagas idiay ilik, nakitak ti maysa a gasoline boy a mangrukrukod iti karga dagiti tangke ti krudo, gasolina ken segden. Diak inikkan iti kaipapanan ta SOP dayta no adda sumangpet nga stock nupay nasaona a bilin ni Ardo dayta. Ita laeng a maamirisko nga adda latta a pasalsali dayta nga abiratko kadagiti napalpalabas nga aldaw. Agmakadominggo itan a makibibiang kadagiti transaksion ti paggasolinaan. Interesado ngata itan ta narang-ayen ti paggasolinaan? Kasano ngata itan ti trabahona?
Malagipko ita nga adda porma nga inaramid ni Ardo tapno kano scientific recording amin dagiti transaksion. Ngem imbasurak a sisasango ta dina awaten idi isublik kenkuana. Makaulaw ngamin ken nasanayakon iti simple a porma nga insagana ni August, ti CPA a kasinsin ni baket, idi mangrugikami. Ken asino koma ti abiratko tapno palubosak a makibiang ita idinto a dinakami man laeng ginandat a tulongan idi mangrugikami?