Dimmalus ti Karayanmi!
DITOY lugarmi (Natividad, Pangasinan), gapu iti pandemia, kellaat a naawan dagitay agkakaungor a traysikel nga agpaspasada ken motorsiklo a permi ti paspas dagiti agpatpataray a kunam la no kukuada ti kalsada. Naawan ti umarimbangaw a karaoke no kasta nga adda ag-birthday ken dagiti mangnginum a gistayan minalem nga adda sesionda. Bimmababa met, iti panagkitak, ti bilang dagiti maar-aramid a puor iti kabambantayanmi ken dimmalus ti karayanmi ta awanen ti makastrek a mapan agpiknik aglalo idi Nangina nga Aldaw.
Dimmanon met kaniak ti damag a ‘tay apokok idiay Laguna, napalalo nga ayatna ta gapu ken ni COVID, kanayon kanon nga aglalanglangda a mangan a sangapamilia. Di bumurong a kastoy met ti maar-aramid kadagiti adu a pamilia nga agtrabtrabaho dagiti nagannak ken ages-eskuela dagiti ubbingda. Napagdedekket ti COVID ti pamilia a saan a mabayadan ti pategna.
Babaen ken ni COVID, napaneknekan a nagadu a Filipino ti nabalitokan ti panagpuspusoda. Agayus ti donasion, saan laeng a pirak no di pay ket ania ditan a maitulong, kas pagarigan nateng, bagas, karne, abalbalay (ay-ayam a para ubbing), kdp.
Ti nagtubbogan ti nagdakkel a panagraemko, isu dagitay tattao, aglalo dagitay padak a senior citizen, a nangisubli iti naawatda a SAP (ayuda a kuarta manipud iti gobierno) a kunkunada nga, “Itedyo la iti sabalin aglalo kadagidiay agkasapulan la unay ta uray kaskasano, adda pay met la usarek a pagbiagko.” Anian a panagpuspuso!
Iti sangalubongan, gapu iti COVID-19, bimmaba ti maipatpatangatang a carbon dioxide Iti 17% idi katengngaan a naiwayat ti lockdown (Abril 2020), kas maibatay iti maysa a panagadal nga inaramid ti Global Carbon Project a naipablaak iti Journal a Nature Climate
Change. Kunada a daytoy pay laeng ti kadadakkelan a panagbaba ti maipatpatangatang a karbon manipud idi Maikadua a Sangalubongan a Gubat.
Kuna dagiti nangadal iti daytoy nga isyu, nagistayan kagudua iti daytoy kantidad a naipababa a carbon
dioxide ti naggapu iti pannakakissay iti panagusar kadagiti lugan a kas iti kotse, bus, ken trak. Iti pannakakissay met ti panagusar iti eroplano, aganay a 10% ti kontribusionna a nangipababa iti polusion iti tangatang.
No ar-arigen, kasla tedted laeng daytoy a pannakaipababa ti carbon dioxide no kitaentayo ti dagup a maipatpatangatang a carbon dioxide. Nupay kasta, impamatmat ti pandemia a no la ketdi adda panagkaykaysa dagiti pagilian a mangituloy iti nairugida, mabalin a maragpat ti pannakaigawid ti panagbara ti klima iti di nangatngato ngem 1.8 degrees Celsius inton madanon ti tawen a 2050-2070, kas panggep ti Paris Climate Agreement.
Isu a para kaniak a maysa, no adda napateg a leksion a naadawko iti daytoy agraraira a sakit—isu ti panangituloy koma, a kas naipamatmat ti COVID, iti pannakaigawid ti panagbara ti klima tapno malisian ti sangalubongan ti agur-uray a didigra a sumursurot iti panagbaliw ti klima.—O