Naim-imbag Laengen Ngem ‘Diay Awan

Ta adda napatpateg ngem iti makita dagiti mata...

PINALABSAK ti langak iti sarming. Nagmuraregak. Adda pay laeng sipsipngetna ngem addan apagapaman a lawag a sumrek iti nailukat a tawa ket nakitak ti nalaad a rupak. Naragutak, uray ania nga anggulo ti pangkitaan.

Naisipko: inton adu ti kuartak, agpa-plastic surgery-ak. Ngem no ngay aggagatelto met ti rupak ket lumteg iti kasta unay? Ket no isunto ngay ti pakatayak? Nagalinggagetak. Ay, yad-adayom, Apo.

Pagyamanak koma ketdi ta kompleto ti rupak. Adda matak uray no bullad. Maymayat pay ketdi ta ad-adu ti makitak. Sa uray no bulladak, saan nga agsabat dagiti bukelbukelna. Adda met agongko, uray bistrad. Mayat ta nalawlawa ti pagangsam, kuna ngarud ni Dalia a kaeskuelaak. Adda met ngiwatko. Uray nalawa, makasaoak met iti husto.

Ngem iti kaunggan ti barukongko, isensennaayko ti napalalo a kinalaadko.

“Patang, umaykan!” Nakigtotak iti pukkaw ni Inang. Pati naganko, nasabeng. Uray koman naragutak no nabanglo met ti impanagan ni inang kaniak.

“Patang! Anakueemon? Maaldawantan!”

Maaldawan kano ket no apaglawag pay laeng. Ania ket ni inangen, di agpakatutor. Kasla ketdin saan a siak ti mangririing kenkuana kadagitoy sumamamano a napalabas nga aldaw.

Arintarayenak a nagpakosina a yan ni amang nga agkapkape tapno agpakadaak. Sumagmamano nga aldaw itan a medio ipapaangna ti sumalog. Amangan kano no adda kellaat a dumteng a sangailimi ken kababain no awan mangsango kadakuada.

Nginiitak ni amang. “Okeyka lang, amang?” inlailok.

Saan nga immisem ni amang ngem apagapaman nga immamo ti kasla kulkulimbitinan ti parikut a rupana. “Ur-urayennakan ni inangmo.”

Arintarayenak manen a rimmuar.

Nasusuonen ni inang ti labba nga agpaspasuol iti rineppet a kulitis ken saluyot ken naiselopin a nakatam a rabong ti apus a kawayan a pagaayat a gatangen dagiti sukimi. Adda bukodna a katam ni inang nga inrantana a para rabong laeng. Katamenna ti rabong. Pagdataenna ti katam sa ipatakderna nga igudagod ti rabong iti tadem ti katam tapno naingpis ken nalamuyot ti mairap a rabong.

Binagkatko met ti basket a napno iti rineppet nga uggot ti paria a balang, pako ken naiselopin a naimurian a daludal ken uggot ti aba. Isursormi kadagiti purok iti barangaymi dagitoy ta adu latta met dagiti sadut a mapan agarimutmot ket gumatangda lattan iti lakomi. Door-to-door delivery ken

ready-to-cook dagiti lakomi, isu a nadaras a maibus. Wen, ta nadalus dagiti imurian ni inang a daludal. Ikkatenna a naimbag ti kulapotna wenno ukisna. Uray ti kulitis, awan ibatina a siitna. Adun ti sukimi iti binigat a panagisursormi. Ken saanen a nasken nga ipukkawko dagiti lakomi a kas idi damomi ti aglako ta addada latta agpadpadaan a gumatang nangruna dagiti nagorder.

Ket gapu ta nabiit a maibusmi ti lakomi, makasambotak pay a mapan agbasa iti alas siete iti bigat. Sa ni inang, masapa a mapan mamalon ken ni amang idiay bangkag ken tumulong nga agmula wenno agburas iti natnateng: tarong, okra, paria, utong, kamatis, bilidan, pallang. Saanmi nga isursor dagitoy a mula ni amang ta danonen dagiti komprador a taga-Marbel ken taga-Gensan. Isu ti kayat da Apong Piriong ken Apong Teres nga akinkukua iti bangbangkagenmi tapno saan kano a mabannog da inang a

mapan aglako idiay siudad.

Iti mumalem, agarimutmot ni inang iti ilakomi manen iti sumuno a bigat iti igid ti kanal ti irigasion a nayurnos iti bangkag. Dinaldalusan idi ni amang ti igid ti kanal ngem binay-anna dagiti aba, pako, saluyot ken balang a paria. Immadu nga immadu dagitoy ta pasaray puruakan ni inang iti abono. Nalawan ti dinappatan dagitoy ket umanayen a sangalakuan dagiti uggotda. Ngem iti Domingo, saankam’ nga agisursor ta mapan makitienda ni inang idiay Tampakan, ti ili a kaabay ti barangaymi a Topland iti siudad ti Koronadal.

No panawen met ti tudtudo, adu latta ti rabong ti apus a kawayan nga immula idi da Apong Piriong ken amang. Daddadakkel ken at-atiddog ngem kadawyan a kawayan ti apus. Gagangay a kas kadadakkel ti luppo ti rabongna sa nalamuyot ken sumam-it ti ramanna. Imasenmi unay a tagaditoy lugarmi ta saan a napait. Uray dengdengen wenno atsaraenen a saanen a kilnaten nga umuna, saan a napait.

Saan a napagasatan ni amangko a naaddaan iti libre a daga a kas kadagiti dadduma a mannalon ditoy ayanmi. Isu nga an-anusanna ti makibangbangkag. Ngem saan met a kadawyan a makibangbangkag ni amang. Dakkel met ti bingayna ta agguduada idi iti ganansia ken ni Apong Piriong a pakibangbangkaganna. Ammok ta siak ti pagkuentaen ni Apong Teres nga asawa ni Apong Piriong no agbingayda iti ganansiada. Itedna pay amin kaniak ti sensilio a nababbaba ngem sangagasut a pisos manipud iti bingayna no malpasak nga agkuenta. Sabali la ti itangdanna kaniak. Nalaingak kano ta diak agaramat iti

Ngem kasano ket di met ngamin gumatang ni inang iti isu pay kano a paggastuan.

Ita ta hayskulakon, tersian ti bingayda— dua ken ni amang, maysa ken ni Apong Piriong. Isu ti kayat ni Apong Teres ta ad-adu kano itan ti kasapulan ni amang. Isu a no siak la a maysa mayaten ti biagmi. Awan man bukodmi a daga, adda met pakibangbangkagan ni amang a nasayaat ti panagpuspusoda. Imbilangda pay ni amang a bukodda nga anak ta awan anakda. Ket siak metten ti kakaisuna nga apokoda. Isu nga awan pagparparikutak malaksid iti kinalaad ti rupak.

Babaen ti napagsasaipko nga istoria ni amang, nakaay-ay-ay ti nagpasaranna ket uray makibangbangkag laeng ita, adayo a nanamnam-ay ti biagna ngem idi un-unana.

Ubing pay kano idi naulila ni amang. Naamitan kano ti rabii dagidi dadakkelna idi nagawidda manipud Gensan. Saandan a nakasangpet iti balayda idiay Maitum, Sarangani. Kunada a nakarnap ti motor a naglugananda ta naiwalang dagiti bangkayda iti kalsada ngem pulos a saandan a nasarakan ti motor.

Nakipagnaed kano ni amang, a pito pay laeng ti tawenna idi, iti kasinsin daydi Apong Baket. Uppat a tawen nga inibturanna ti kinakuspag ni ulitegna a Bartol nga asawa ni ikitna a Marta. Kanayon kano a bugbugkawan ken rasrasawan daytoy.

Ubing pay ngem pinagarado ken pinagtabas kanon ni ulitegna a Bartol. Sanutan daytoy no dina malinteg ti gulisna wenno dina makuskosan a naimbag dagiti tambak. Agsangsangit kano lattan ta saan kano a nakangkangngeg iti unget ken rasrasaw dagiti dadakkelna. Saan met a pulos a nakaraman iti baut. Nangruna pay a saan a nabisbisinan ta nalaing kano nga agluto daydi Apong Baket. No maling-etanna ti badona no agay-ayam, punasan kano a dagus daydi Apong Baket ti bukot ken tengngedna sa sukatanna iti kapplantsa a T-shirt. Nadalus pay kano ken nabanglo ti ulesna no maturog.

Nalaing met kano nga agistoria daydi Apong Lakay. Sakbay a maturogda iti rabii agistoria nga umuna. Paborito kano ni amang da David ken Goliat. Inkarina kano iti bagina a mangan iti adu a prutas ken nateng tapno dumakkel a napigsa ken natured a kas ken ni David.

Nadungngo kano da Apong Lakay ken Apong Baket. Tunggal makalakoda iti irik, mais wenno kopra, ipasiarda idiay Gensan. Mapanda iti dakkel a paggatangan. Igatanganda iti ay-ayam sa mangaldawda idiay. Ngem idi awanen dagiti dadakkelna, kanayon kanon a mabisbisinan. Ikkan kano ni ikitna iti sangkabassit nga innapuy ken sangkabassit a sida ti platona ket no maibusnan, saanen a nayonan ti ikitna. Isun sa pay kano ti dina pakatengngelan a naimbag iti witiwit no agarado ta mabisin unay. Masansan kano a matuang iti kapitakan ket mamagmagaan ti pitak iti kamiseta ken puruntongna. Bay-anna kano lattan nga agmaga ti nagtitipon a buteg, lua ken pitak iti rupana ta awan met ti nadalus nga ipunasna.

Isu pay kano ti manglaba iti namurnganna. Kunana a saan a kas kalinis ti laba daydi Apong Baket ti labaanna ta naimut iti sabon ni ikitna Marta. Agunget kano no makitana nga adu ti labutab iti batia a paggelgelgelanna. Pagangayanna, saanen a malasin ti dati a kolor ti lupotna.

Uray koma adda igatangna iti sabon, saan kano a gumatgatang ta amkenna a maammuan da ulitegna nga adda kuartana. Idi kano inyawid ni ikitna, inikkan ni ulitegna a Marcial, ti kakaisuna a kabsat daydi papangna, iti kuarta a pinangay-ayo daytoy tapno sumurot iti ikitna. Dina ngamin kayat idi a panawan ti balayda idiay Maitum. Sa nagadayo pay ti lugar da ikitna ta agnaedda idiay Alabel. Ngem kuna kano ni ulitegna a Marcial, a matandaananna a baro pay idi, nga awan