Biag ni Ilokano
RAMBAKAN ti Bannawag ti maika-86 a panagkasangayna iti daytoy a bulan ti Nobiembre. Iti planetario nga ar-aramaten dagiti nataengan nga Ilokano, mainaig ti 86 a numero iti planeta a Saturno.
Mailadladawan ti numero 86 a kas simbolo ti panangpabaro ken panagrakaya, pannakarebba ken panangbangon, ngem ikarina met laeng ti pannakatungpal dagiti inanamaen a pagimbagan.
Mainanaig ti numero 86 iti material a balligi a mangisimsimbolo iti “doble kuadrado” wenno “double square.”
Maysa nga instrumento ti double square a pangrukod kadagiti kuadrado nga anggulo.
Iti daytoy a panagkasangay ti Bannawag, dimteng ti maysa a nakaro unay a parikut, maysa a biolohikal a krisis, ti epidemia nga impaay ti coronavirus.
Kinarit daytoy a parikut ti inaldaw-aldaw a panagbiag dagiti umili. Naipalikud met dagiti gannuat a mainaig iti panagdur-as ta naipangruna ti pannakasaranay dagiti amin nga umili a mabalin a seknan daytoy a sakit.
Naiturong amin nga atension dagiti tattao iti panangliklik iti sakit a parnuayen ti coronavirus.
Nagbaliw met ti turong dagiti warnakan. Babaen dagitoy, naipaawat kadagiti umili ti kinapateg iti panangliklik iti daytoy a sakit ken panangtaginayon iti salun-at.
Naginana met ti Bannawag iti sumagmamano nga isyu. Naginana laeng daytoy, saan a naisardeng wenno pimmusay.
Ngem iti daytoy a panaginana, nagurnong iti pigsa ti magasin tapno mailawlawagna kadagiti agbasbasa no kasano ti agtignay a kas maysa a nasalunat a tao.
Naisingsingasing pay no kasano a liklikanda ken dagiti peggad a mangsinga iti inaldaw a panagbiagda.
Uray no sumagmamano laeng a panid ti nakadakdakamatan ti pandemia iti Bannawag, nauneg met ti panangiladawan ken panangamirisna.
No dagiti bilang ti biktima daytoy a sakit ken dadduma a datos ti estadistika ti dakdakamaten ti historia, dagiti padas a mainaig iti pandemia ti mailanlanad iti Bannawag.
Iti daytoy a panawen ti pandemia, nadakdakamat wenno madakdakamatto no kasano a binalbaliwan daytoy a sakit ti nakairuaman a kannawidan dagiti Ilokano.
Saan laeng met a ti pisikal a sakit ti dakdakamaten ti Bannawag. Maseknan pay iti pannakaikawa dagiti Ilokano iti napabaro wennno karkarna a wagas ti panagbiag a maaw-awagan iti “baro a normal.”
Adda iti panunot ti magasin dagiti saem a pannakaiwalin dagiti kannawidan a tinagtagibi ken impatpateg dagiti Ilokano iti nabaybayag a panawen.
Saan nga umanay dagiti panid wenno saan a kabaelan ti Bannawag nga ipalawag no kasano a paksiaten daytoy nga epidemia. Ta saan pay ngamin a kabaelan iti agdama ti moderno a siensia.
Ngem mangipaay iti daytoy a gundaway ti Bannawag, iti bukodna a wagas, iti liwliwa ken mangibinglay iti pannakipagrikna.
Kadagiti Ilokano, saan met ketdi a narigat a suroten dagiti protokol nga ibilbilin ti Departamento ti Salun-at tapno maliklikan daytoy a sakit.
Nairuam dagiti Ilokano iti social distancing ta saanda unay nga agtataripnong. Kankanayon a makumikomda kadagiti aramid iti talon ken dadduma pay a panggedan.
Iti sabali a pannao, nairuam dagiti Ilokano a “napupok” kadagiti pagtrabahuanda. Saan ngarud a nakellat dagiti Ilokano kadagiti maibilbilin nga aramidenda.
Sigud metten nga abbonganda ti agongda no agibilag wenno agitaepda ti apitda nga irik.
Iti panagmulamulada iti aglawlaw ken panagpatanorda kadagiti dingo, saanen a nasken a mapanda pay agwarawara kadagiti tiendaan tapno gumatangda iti taraon a kasapulan.
Naritur dagiti Ilokano iti rigat gapu iti kinailet ti daga a suksukayenda, kinatiddog ti kalgaw ken kinaababa ti panawen ti matutudo iti lugarda.
Dagitoy iti nangidurduron ken ni Ilokano nga aganus, agsalimetmet ken no adda dumteng a rigat a kas iti idadateng daytoy a pandemia.
Iti daytoy a pananglagip iti maika-86 a panagkasangay ti Bannawag itoy a Nobiembre 3, maipalagip met koma dagiti talugading a siguden a nayabel ti biag ni Ilokano: ti panangpabaro no adda panagrakaya, ti ibabangon no adda pannakarebba, ken saan a pannakapukaw ti namnama para iti naragragsak a panagbiag.—O