Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
KADAGITI naglablabas a tawen, nangruna idi ubing pay ti Hawaii a kas estado ti Amerika, maysa a dakkel a pakaburiboran dagti agindeg ditoy Hawaii ti idadanonda iti kasasaad wenno tawen a saandan a kabaelan nga aywanan ti bagida. “Asinonto ngata kadagiti annakko ti mangaywan kaniak?” masansan a saludsodenda iti bagida.
Ti makadakes, dida maitured nga ideretso dayta a saludsod kadagiti annakda. Maysa pay, masansan a mapan agtrabaho iti adayo a lugar dagiti annak. Ditoy Hawaii, kadawyan a no mapan agadal dagiti annak iti kolehio idiay Kadaklan nga Amerika (US mainland), didan agsubli ditoy Hawaii. Idiayen ti pangbirokanda iti panggedan. Idiay metten ti pangipatakderanda iti bukodda a pagtaengan.
Daytoy ti maysa kadagiti parikut a narisut idi nagpaay ni Connie Casipe Chun a diputado idi 1981. Kas Chairperson ti Public Assistance and Human Services, indatagna ti gakat a “Nursing Home Without Walls.” Babaen daytoy a gakat, maidanon ti serbisio ti Human Services kadagiti nataengan iti bukodda a pagtaengan. Idiay, mainnawan dagiti lunglongan, mailabaan, mailutuan, madigos, maagasanda, kdp.
Nagbalin a linteg dayta a gakat. Manipud idi 1981 agpapan kadagitoy, addan maipapaay a kasta a serbisio kadagiti nataengan nga awan mangaywan kadakuada.
Naggapu ni Connie Casipe iti maysa a nasulinek nga away iti Filipinas. Nakurapay dagiti nagannak kenkuana. Pitoda nga agkakabsat. Nawarawarada. Simmurot ni Connie iti maysa a bunggoy dagiti misionario a napan iti Manila. Nagadal iti sekundaria bayat ti panagpaayna a babaonen. Nagturpos a balediktorian. Gapu iti kinasariritna, naikkan iti scholarship iti Manila Sanitarium & Hospital. Manen, nagturpos a balediktorian. Gapu iti dayta, idi 1945, naikkan iti Fulbright Scholarship iti Public Health Program iti Loma Linda University idiay California. Ni Connie Casipe ti immuna a Filipino a rehistrado a nurse iti California.
Immay ditoy Hawaii ni Connie Casipe idi 1951. Iti Hawaii, naam-ammona ni Dr. H.H. Chun, maysa a siruhano (surgeon). Kabayatan ti panagtrabahona iti ospital, nagadal iti abogasia iti University of Hawaii.
Nagbalin a nalatak ni Connie Casipe Chun gapu iti linteg a Nursing Home Without Walls. Adu dagiti nagyaman.
Maysa pay nga inlungalong ni Connie Casipe Chun a namaglatak kenkuana ti panangibabana iti grado dagiti makaruar iti eksamen iti kina-nurse iti 350 manipud iti 375 a puntos.
Ngem adda met nagbiddutan ni Connie Casipe Chun bayat ti panagtakemna iti lehislatura.
Adda idi tarakenna iti balayda. Balo idin ken agnanaeden iti Kadaklan nga Amerika dagiti innem nga annakna.
Ni Sooey ti kadkadua ni Connie Casipe Chun (CCC) iti balayna. Maysa a baboy daytoy nga agdagsen iti 1,200 a libra (535 kilo). Nagreklamo dagiti kakaarruba ni CCC gapu iti bangsit manipud iti bula (kas panangiladawan dagiti nagreklamo).
“No kunaen a taraken dayta a bula, masaklotna koma,” kinuna dagiti nagreklamo.
“Diak masaklot ngem agkakaiddakami,” panangirason ni Connie Casipe Chun.
Nakadanon ti reklamo iti Departamento ti Salun-at ti Hawaii. Ngem kas nalaing nga abogado, nairasonanna ti kaadda ti tarakenna a baboy.
Nayuli ti darum iti Zoning Department ti Siudad ti Honolulu. Ngem kas abogado, napaneknekan ni Connie Casipe Chun a maysa a taraken ti baboyna a maikaited kenkuana iti liwliwa a kas iti aso wenno pusa, wenno koneho, ikan, kdp.
Nayuli ti kaso iti korte. Ngem kas iti Department of Health ken iti Zoning ti siudad, pabor ken ni Connie C. Chun ti pangeddeng ti korte.
Nagdinamag iti Honolulu ti kaso ken ti panangabak ni Connie Casipe Chun maipanggep iti aywanna a bula. Adu ti nangumsi kenkuana ngem adu met ti nangdayaw iti kinasariritna iti korte.
Ngem iti simmaruno a panagpaibotos iti kinadiputado, saan a rason a kas iti husgado ti nagpannuray no di ket ti karirikna ti tunggal botante. Naabak ni Connie Casipe Chun.
“Dayta napalalo a kinasiribna ti nangirarem kenkuana,” kinuna dagiti agnaed iti distritona. “Dina pulos inkabilangan ti kaririknami.”
Idi natay ni Sooey a baboy ni Connie Casipe Chun, awanen ti kadkaduana iti balayna. Pagdaksanna, gapu iti kinaadu ti sanikuana, saan a naipakat ti Nursing Home Without Walls kenkuana—ti linteg a pinandayna ta agpaay laeng daytoy kadagiti nakurapay.
Pimmusay itay nabiit ni Connie Casipe Chun iti tawenna a 92. Kadagiti naudi nga innem a bulan ti panagbiagna, adda kagiti gundaway a di makabangon ken dina masukatan ti namurenganna a kawesna. Ta dina met maitured ti mangtangdan iti mangasikaso kenkuana.
Ken gapu iti rasonna a dina kayat a mapadasan dagiti annakna ti sinagabana a rigat idi isu ti ubing, impaayna amin a lang-ay kadagiti annakna. Nagangayanna, awan kadagiti annakda ti nakasurot iti tugotda nga agassawa.
Idi pimmusay ni Connie Casipe Chan, a ti balayna, asideg laeng iti yanmi isu nga adda idi dagidi gundaway a makasarsaritami isuna, maysa laeng kadagiti annakna iti immay nangtaming iti pannakapadapo ti bangkayna. Ken awan seremonia a panglugay iti maysa a nagtaktakem iti nangato. No ania a gapu, awan ti makapugto.—O