Dagiti Panniki ti Montalban
Immuna a naipablaak iti Bannawag iti Hulio 24, 1961 a bilang. Inladawan ni Maria Lourdes Opinaldo
ITI dayta a malem, sakbay a nakagteng ni Sayos Gatbunton Manlangit iti ruangan ti inaladanda, nakitana iti nanglangeb a daya ti dua a kimat a kellaat a nayurit a kunam la no aginnunada a dumteng iti daga: atiddog ken nagtagisanga ti maysa ket nalinteg ken nabaked met ti maikadua. Iti panagkita ni Sayos, apagdarikmat laeng dayta a panaggilapda iti law-ang, ngem napapaut bassit ti panagsaplit ti nagtagisanga a kimat, kasla kumawikaw, agsapsapul iti turongenna, iti ania man a paset ti law-ang—agpababa iti daga: idinto a kasla al-o a naigusod ti nabisked a kimat, nabileg ken apagbiit, sa nagpukaw a kas kirem.
Simmaruno dagiti makatitileng a gurruod, bimtakda a kasla sal-it, mannakabalin ken makapakintayeg a kunam la no sikan ti pagtinnagan ti pungtotda—sa nagdalagudogda nga agpaabagatan, iti rabaw dagiti nangisit ken nababa nga ulep nga agpa-Wawa, iti bakrang dagiti natayag a bantay ti Sierra Madre.
Nagkarasakas dagiti berde ken lumabaga ken dumuyaw a bulong dagiti saba iti inaladanda. Narikna ni Sayos ti lamiis ti nabang-i nga angin. Nakuso ti attidog a buokna. Insagaysayna dagiti bimmaliti a ramayna.
Adda gura ken pungtot iti lansad ti barukongna: gura ken pungtot a bimmulin manipud pay idi mariknana ti agayat; gura ken pungtot saan a gapu kadagiti kasalisalna iti ayat ni Ela Bathaluman, no di ket iti maysa a lalaki a naggapuan ken nangbiag kenkuana: ni tatangna, ni Genesis Tiempo Manlangit, nga iti dayta nga ili ti Montalban, agkaraiwara dagiti annakna iti ruar ti sakramento. Kagura ken kapungtotna ti amana ta gapu iti daytoy, saan a makasarak iti babai a mamati a dinanto asaken ti dalan ti amana. Pudno nga adda kenkuana daydi bun-as ken taraki ken pudot ken tured ti amana idi isu ti agtutubo, uray pay ti gil-ayab ti dara kadagiti babbai, ti gil-ayab a kasla awan pagbaawanna, a kasla nabileg unay nga init a mangsalput iti amin a paset ti lubong tapno ikkanna iti biag ken langto. Ngem kabaelanna a tenglen ken parmeken daytoy a gil-ayab ti dara a tinawidna iti amana. Kayatna ti agbalin a napudno ken ni Ela, kayatna a patien ni Ela a dinanto suroten ti dalan ti amana; sumiasinto, umalsanto a mamimpinsan iti bileg ti amana uray pay no kaipapanan ti panagsinnubokda nga agama, maipakitana, maipariknana la ketdi ti ibubusorna kadagiti dina kayat nga ar-aramiden ni tatangna.
Simrek iti inaladan; nadagsen dagiti addangna a nagturong iti balay. Nakitana ti dyip ni tatangna iti abay ti balay. Nagsarimadeng. Kayatna manen ti pumanaw. Ngem nakitana ni nanangna nga agrukrukit iti hardin. Saanna a pinatuloy ti sumrek iti balay: dina kayat a makita ti amana ita a malem, uray inton rabii wenno kadagiti sumaruno nga aldaw. Immasibay iti dyip tapno kitaenna no adda dita ni Tata Berto a katalek ni tatangna iti pannakabunag dagiti barat a mailako kadagiti pagaramidan iti semento. Awan ni Tata Berto. Napno ketdi ti dyip iti sinaksako a lugit ti panniki. Addan lima a sako a naidissag iti dyip. Silulukat ti maysa ket mabalin a daytoy ti pangal-alaan ni nanangna iti abono nga araramatenna kadagiti masetas.
Pinaala ni nanangna ti lugit iti sako. Inaramat ni Sayos ti daan a helmet a nangibukbokanna iti abono. Nalang-abna ti natadem nga angot ti lugit a sumuknor iti kaunggan ti agongna, a kas man la di maikkat, di maipangres, ken nabileg unay; ngem maraladek ti maris ti abono, napino ken nalamuyot. Saan a naariek ti takiagna a nangtengngel iti bagi ti sako a kasla bagi ti babai nupay nasedsed iti akimbaba a pasetna. Kimpet dagiti dimmagan nga abono iti dutdot ti takiagna a kas man mabatombalanida manipud kadagiti dutdot ti sako. Dagitoy sinako a lugit dagiti panniki ti maysa a pagrangayan ti biagda. Dayta ti gapuna a saanna a kaariekna; ad-adda pay ketdi a pagduyosanna, saan laeng a gapu iti pirak a maalana no di pay ket iti mannakabalin a bilegna a mangbiag ken mangpalangto kadagiti mula a pakaaramatanna: pabaknangenna ti daga, ikkanna iti biag, iti pintas ken bileg, iti sabong, iti bunga ken bukel.
Binuyana ti naannad a panangiwarakiwak ni nanangna iti abono kadagiti puon ti masetas: dagiti naannad, kimmayumanggi ken kimmandela a ramay a kas man la paset ti bagina a daga ken biagna a tao ti kudkuditen ken palpalangtuenna. Napintas pay laeng ni nanangna ngem adda saem, kasla di maungpot a panagsagaba kadagiti mata ti inana. Maawatanna, ket dayta pay ti maysa a puon ti yaalsa ti riknana ken ni tatangna; ta saan laeng nga isu ti maseknan: isuda amin a sangaamaan. Ay-ayenna ti inana. Ngem apay a di supiaten ni nanangna dagiti ar-aramiden ni tatangna? Apay a di tuladen ni nanangna dagiti dadduma nga agtagibalay nga aramatenda amin a pamuspusan, nasayaat man
Adda gura ken pungtot iti lansad ti barukongna: gura ken pungtot a bimmulin manipud pay idi mariknana ti agayat; gura ken pungtot saan a gapu kadagiti kasalisalna iti ayat ni Ela Bathaluman, no di ket iti maysa a lalaki a naggapuan ken nangbiag kenkuana: ni tatangna...
wenno dakes, mayadayo la ketdi dagiti assawada iti sulisog? Ngem manipud idi apagleppas ti gubat, uray pay idi mangrugrugin nga agalikuteg ti amana iti sabali a babai, awan ti napuotan ni Sayos a panagsubang dagiti dadakkelna. Nagtuloy ti panagdennada a naulimek. Ngem kadagiti mata ni nanangna, idi bumaybayagen, idi mangrugin a tumapog iti kinabaro ken agbaliwen ti riknana, nakitana ti nain-inut nga ilulutuad ti liday, saem ken ladingit. Maawatanna itan.
Pagammuan la ta tinaliaw ni nanangna. “Malagipko,” kinunana iti nalamuyot a timek, “imbilin ni tatangmo nga inka kano ipan ‘ta dyip idiay Wawa ta aramatenna a mapan idiay Marikina.”
No kasta, awan ditoy, kinuna ni Sayos: adda idiay Wawa; iti pagarianna: dagiti bantay—panniki ken barat; dagiti baka ken kabalio. Ngem apay nga isu ti binilin ni tatangna a mangipan iti dyip idiay Wawa, ita pay met ngarud ta kagurgurana unay a makita? Kinitana ti piglat a kasla kimat a naipaurnos iti takiagna: kasla timmingra ti kinangisitna, timpuar iti rabaw ti kudilna, kas iti sukog ti kimat a nakitana itay.
“Ni Marino, awan?”
“Adda manen dita karayan nga ayuyangna.”
“Ket ni Pugot?”