Dagiti Politiko a Filipino iti Hawaii
KALPASAN ti 114 a tawen a kaadda dagiti Filipino ditoy Hawaii (simmangpet dagiti 15 a Filipino a nagtrabaho iti kaunasan ti Hawaii manipud iti Candon, Ilocos Sur idi Disiembre 20, 1906), nailagan dagiti Filipino iti amin a benneg ti sosiedad ken ti gobierno, agraman ti politika.
Iti daytay napalabas nga eleksion, adda manen Filipino a nabotosan iti umuna a gundaway iti nadumaduma a takem iti pagpandayan-linteg. Iti konseho ti Honolulu, napili ni Radiant Cordero ken Augusto Tulba a mangibagi iti Kalihi ken Waipahu, kas panagsaganadda. Iti kinadiputado, nayaltas ni Sonny Ganaden iti Kalihi idinto ta iti Senado, nangabak ni Bennette Misalucha a mangibagi iti Millilani.
Uppat a bulan sakbay ti eleksion, dinutokan ni Gobernador David Ige ni Bennette Misalucha a nangisuno iti pimmusay a senador iti dayta a distrito.
Iti Estados Unidos ti Amerika, ti Hawaii ti nangusat kadagiti nadumaduma a benneg ti mabotosan a pagtakeman iti gobierno.
Iti benneg ti Kamara, nabotosan ni Peter Aduja a diputado idi 1954 a mangibagi iti akin-amianan a paset ti Oahu.
Anak ti taga-Vigan Ilocos Sur ni Aduja. Naikuyog kadagiti dadakkelna nga immay ditoy Hawaii idi walo ti tawenna. Iti Hakalau (Big Island) ti nanggedan ti amana. Nagadal iti Hilo High School ken nagpaay a presidente dagiti agad-adal. Nagturpos a kas salutatorian. Nagkameng iti armada idi gubat, banag a nakaidestinuanna iti Filipinas. Kalpasan ti gubat, nagtuloy a nagadal iti kolehio, iti benneg ti abogasia.
Nagpaay a District Court Judge idi 1960, kalpasanna, naglusulos ket nagkandidato manen a diputado idi 1966. Nagpaay a diputado agingga idi 1974.
Iti kinakonsehal, ni Richard Caldito ti immuna a nabotosan a kameng ti konseho. Nayanak ni Caldito idiay Bacarra, Ilocos Norte. Naikuyog iti pamiliana a nagpa-Hawaii idi 1922, siam ti tawenna idi. Ngem idi 1938, nagsublida, kaduana ti amana, iti Filipinas gapu iti kinarigat ti biag iti Amerika iti daydi a panawen. Nupay kasta, nagsubli iti Hawaii kalpasan ti gubat.
Idi 1956, ginutigot ni Mayor Elmer Carvalho nga agkandidato ni Caldito a para Board of Supervisors iti Maui. Idi 1959, kalpasan a nabigbig ti Hawaii a kameng ti Estados Unidos ti Amerika, nagkandidato a konsehal ti Maui County. Nagtalinaed ni Caldito a konsehal iti 15 a tawen.
Iti met Kauai ti nakabotosan ti immuna a Filipino a mayor iti entero nga Amerika, ni Eduardo Malapit. Nayanak ken dimmakkel ni Malapit idiay Hanapepe, Kauai. Da Eusebio ken Leonila Enabre Malapit manipud iti Bangui, Ilocos Norte dagiti nagannak kenkuana.
Nagtakem ni Malapit a mayor iti 8 a tawen. Sakbayna, nagpaay ni Malapit a konsehal a nakabotosanna iti namimpat a daras.
Adu ti parikut iti Kauai idi panawen a mayor ni Malapit. Gapu iti irarang-ay ti ekonomia iti dayta a lugar, naisayangkat ti pannakaipasdek ti subdibision ken kondominium iti Nukolii. Ngem adu a bunggoy a “mangipatpateg” iti nakaparsuaan ti simmupiat. “Madadael ti buya iti nagsaipan ti bantay ken baybay,” kinunada.
Iti agmatuon ti Agosto 1, 1982, maysa a bomba ti bimtak iti presidensia a nakaigapuan ti pannakadadael ti opisina ni Malapit. Maipagarup nga adda pannakainaig ti riri dagiti kumanunong ken sumupiat iti pannakaipasdek ti subdibision ken ti kondominium, agraman iti hotel, ti makaigapu iti