Okeyka, Apong
ADDA tallo a wagas ti panagbiag a natural wenno mayayon iti nakaparsuaan. Umuna, pilien dagiti taraon a sadiwa, kappuros, ken napataud iti bukod a lugar.
Maikadua, ipakat dagiti wagas ti natural a panagtalon wenno panagbangkag.
Maikatlo, agbiag a natural iti bukod a pagtaengan.
* * *
Saan nga umdas laeng nga agpataudtayo kadagiti taraon. Masapul a mangipaay dagitoy iti nasayaat a salunat, mangikabassit kadagiti peggad iti panagsakit, ken mangpaatiddog iti biag. Masapul nga agpataud kadagiti taraon a di madangran ti aglawlaw.
Idinto nga agtultuloy ti siensia ken teknolohia a mangsuksukisok kadagiti baro a wagas tapno manayonan ti taraon babaen ti genetic engineering, sapsapulen metten dagiti tattao dagiti organiko a taraon—wenno dagiti natural ti pannakapataudna a taraon.
Adtoy man dagiti isyu a dakdakamaten dagiti mangitantandudo iti organiko a panagpataud iti taraon:
1. Adu a sakit ken abnormalidad ti mapatpataud gapu met laeng kadagiti taraon nga ipapaunegtayo.
2. Magun-od ti umisu a sustansia babaen ti pannangan kadagiti umisu a kita ken kaadu ti natural a makan a saanen a masapul ti ‘nayon’ a bitamina ken mineral (dagitay gatangentayo iti parmasia), ken dadduma pay a kita ti ramen wenno ingrediente a mamagbaliw met iti natural a saguday ti taraon.
3. Makapalukmeg dagiti taraon nga adu unay ti imetda a taba wenno manteka (fats) ken protina kas koma dagiti karne, ken dagiti taraon nga adu unay ti imetda a kaloria (calories). Ngarud, masapul a timbengen ti kaadu ti ipauneg kadagitoy.
4. Adda dagiti natural a substansia a mamagtalinaed nga alerto wenno nasidap ti bagi tapno paksiatenna ti sakit ken stress gapu iti nalaus a panagtrabaho. Dagitoy ti probiotics a maala kadagiti prutas ken nateng.
Kabayatanna, adtoy met dagiti pagalagadan a maitantandudo iti organiko a panagpataud iti taraon:
1. Nasaysayaat ti mangan kadagiti taraon a napataud iti natural a wagas wenno dagiti saan a napaspasuyotan iti kemikal a pestisidio wenno natudtudokan iti antibiotiko.
3. Kabutengen dagiti tattao dagiti taraon a nakontaminaran iti radiasion.
4. Ammo itan dagiti tattao dagiti dakes nga epekto dagiti makasabidong a metal a kas iti buli (lead), mercury ken cadmium.
5. Ipangpangruna itan dagiti tattao ti sustansia a maala iti taraon ngem ti napintas a pannakabungon wenno pannakaisaganana.
6. Ti kinapresko wenno kinasadiwa ti kangrunaan a saguday iti panagpili iti taraon a mabangles.
7. Masapu a natalged iti salun-at ti maproseso a taraon.
8. Masapul nga awanan iti peste ken sakit ti isagana a taraon.
9. Iti panagpreserbar iti taraon, masapul a siguraduen ti kalidad ken kangrunaan ti amin, ti kinatalged daytoy.
10. Liklikan dagiti makan a genetically modified wenno nagaraw ti kinanaturalna tapno agbalin a dakdakkel wenno naparpartak ti panagbungada.
Inton mapankayo manen iti tiendaan, laglagipen dagitoy nadakamat a pagalagadan.
Ngem sakbayna, nasaysayaat sa pay no dayta agkalkalaegan nga arubayan, mabalin nga isu ti pagmulaan iti paggapuan ti taraon a natalged iti salun-at ken iti aglawlaw. Mabalin a sabali pay dayta a pangrugian ti baro a green revolution.—O