Kastoy, Kapid, Ditoy Hawaii
PIMMUSAY itay nabiit ni Apolinario Quitoras, wenno Abogado Ponar kadagiti sigud a mangmangged idiay Waialua Sugar Company (WSC).
Kalpasan a nangrikep ti WSC idi Oktubre 1996 gapu iti panagbaba ti presio ti asukar idinto a ngumatngato ti sueldo dagiti mangmangged, nasinasina dagiti mangmangged — sumagmamano ti napan idiay Las Vegas ken idiay California. Ti WSC ti maikadua a kaudian a nangrikep a plantasion ti unas ditoy Hawaii.
Dagiti nabati ditoy Hawaii, immakarda iti Waipahu ken Kalihi ken iti nadumaduma a lugar idiay Big Island ken Maui.
Ngem iti laksid ti pannakawara dagiti sigud a mangmangged iti WSC, adu kadagitoy ti naummong idi maitabon ni Abogado Ponar.
“Inkalikagumda ti immay iti laksid ti kaaddadan iti sabali a lugar ken isla,” kinuna ni Francisco nga abirat ti pimmusay. “Daytoy ti gunggona ken liwliwa ti maysa a nasayaat a tao.”
Saan a lisensiado nga abogado ni Ponar ditoy Hawaii ngem aw-awagan latta dagiti mangmangged idi iti WSC iti abogado gapu ta maysa a de campanilia nga abogado idi idiay Filipinas. Ket nupay supsupiatenna ti panangawagda kenkuana iti abogado, saan a naanawa dagitoy gapu ta, kas panagkunada, daytoy ti wagas a mangipakita iti panagtamedda kenkuana ken iti panagyamanda kadagiti adu a pannarabay ken maibadbadangna kadakuada.
“Diak kayat idi ni manongyo ta balabattit ken napugot,” kinuna ni Leticia, ti asawa ni Abogado Ponar.
Babaen ti panagkuna ni Leticia, adda iti maikadua a tukad ti Nursing idi nagam-ammoda ken Apolinario. Kadagidi a panawen, dagiti laeng addaan iti sangkabassit a kinasaliwanwan ti agadal iti nursing gapu iti kinadakkel ti magasto iti panagadal.
Gapu iti dayta, dagiti laeng met addaan iti naisangsangayan a kabaelan ti addaan iti pigsa ti pakinakem ti agarem kadagiti estudiante iti nursing.
Iti biang ni Leticia, saan a mabalin a basta armen. Adda ngamin bilin iti dormitorio nga awan ti mabalin a mangpasiar kenkuana no di ti laeng kabsatna a lalaki nga agad-adal met idi iti Manila ken agkaskasera iti Sampaloc. Iti daydi a panawen, adda ti ama ni Leticia iti Hawaii, iti WSC, kas trabahador.
Saan a nagbalin a tubeng ti kinainget ti dormitorio ti panagarem ni Apolinario ken ni Leticia. Kanayon
nga agsurat ni Apolinario. Ngem saan nga agnanayon maipanggep iti ayat ti lalaonen dagiti suratna no di ket maipapan kadagiti mabasbasana a pakasaritaan dagiti natatan-ok a tattao ditoy lubong, ken no dadduma, dagiti napipintas a paspasamak iti biag.
Gapu kadagiti naisangsangayan a bambanag a lalaonen dagiti sursurat ni Apolinario, magustuan ni Leticia, agraman dagiti nasinged a kakaduana iti dormitorio, a basbasaen. Ngem talaga a dina kayat ni Apolinario nga agbalin a nobiona.
Nagturpos ni Leticia iti Nursing ngem awan masirmata a lawag ti ayat nga irukruknoy ni Apolinario.
Nagpa-Hawaii ni Leticia kalpasanna, iti denna ti amana. Nagtrabaho ni Leticia iti ospital ti kompania. Ngem iti saan a nabayag, nakaala iti scholarship grant idiay Missouri.
Saan a nagsardeng ni Apolinario a nagsursurat. Ngem iti daytoy a gundaway, agsursurat payen iti ama ni Leticia.
Iti naminsan, nagimtuod ti ama ni Leticia. “Asino daytoy agar-arem kenka, balasangko?” kinunana. “Natakneng man ti panagsasaona. Kayatko man a makita.”
Kadagidi a panawen, maysan ni Apolinario a naananay nga abogado.
Ni Apolinario ti maysa kadagiti immuna nga abogado iti ilida, ken immuna nga abogado a tagaaway wenno iti ruar ti poblasion.
Nagpapaay a teniente del barrio ti ama ni Apolinario. Tunggal eleksion, iti pagtaenganda ti sungadan dagiti teddek ti politika ti probinsia. Iti naminsan, kiniddaw ti gobernador ti panagkandidato ni Apolinario a mayor ti ilida. Saan a kapartiduan ti gobernador ti agdama idi a mayor da Apolinario.
“Agyamanak, Apo, iti dayta a singasing ken talekyo, ngem no mabalin, manggedak pay la nga umuna tapno adda puonak nga agbiag,” kinuna ni Apolinario.
Babaen ti bileg ti gobernador, ken gapu ta maysa nga Ilokano idi ti presidente ti pagilian, naipuesto ni Abogado Apolinario iti Aduana.
Naigiddato iti dayta a panawen, naikeddeng ti ama ni Leticia ti panagawidda nga agama iti Filipinas. Impakaammoda daytoy ken ni Apolinario.
Sinabat ida ni Apolinario iti airport. Gapu kenkuana, saanen a nabukitkitan dagiti lima a karton a karga da Leticia iti Customs. Agsalsaludo dagiti empleado ken ni Apolinario.
Ngem iti laksid dayta, kinasarita ti lakay ti balasangna idi agwaywayasdan nga agama. “Diak kayat nga isu ti mangasawa kenka,” kinunana. “Nakabasbassit! Sangsangakettel! Dayta a bagina, dina mabakruy ti sangareppet nga unas!”
Ngem sabali ti adda iti nakem ken rikna ni Leticia. Kadagiti napalpalabas a bulan, maam-amirisna ti kinasayaat a tao ni Apolinario. Marikriknana ti kinapudno ken kinapasnek ti panagayat daytoy. Tunggal maagapadna ni Apolinario kadagiti papagayamna, masdaaw dagitoy ti kinaanus daytoy nga agarem. Pito a tawen!
Bayat ti kaaddana iti Amerika, nangruna idiay Missouri, napaliiw ni Leticia nga adu ti agdidiborsio. Adu dagiti annak a dumakkel a maisina iti amada, banag a makaigapu iti kaadda dagiti baliwegweg nga ubbing.
Ngem ania itan ta no kaano pay a naikeddengna nga aklonen ti ayat nga idatdaton ni Apolinario, adtoy metten ti amana a napalalo ti panagkedkedna.—O