Ni Abogado Ponar
T(Tuloyna)
UNGGAL maagapad ni Ama Tibo (Tiburcio) nga ama ni Leticia ti kinapandek ni Abogado Apolinario Quitoras, marikna ni Leticia a kasla adda maiduyok a dagum iti barukongna. Kinapudnona, addan masuksukog a gura ni Leticia iti amana.
Iti panunotna, saan koma a nagpa-Filipinas no saan nga impagus ti amana. Kayatko a madakulap daytoy natakneng a tao, kunkuna idi ti amana. Ita, uy-uyawenna gapu ta bassit daytoy. “Agkatkatayagkayon sa laeng,” kinunkunana.
Malagip no kua ni Leticia ti maysa a pakasaritaan ni General Carlos P. Romulo. Idi timmabuno kano daytoy iti pannakabigbig dagiti nangbayabay ken ni General Douglas MacArthur idiay United Nations, imlek dagiti tattao gapu ta agarup pagatsiket la ni MacArthur. Kasla dina mabagkat ti Garand, kinunkunada. Ti Garand wenno M1 Garand ti kabibilegan a riple a naaramat iti napalabas a gubat iti sangalubongan.
Ngem idi nabatangan a nagsarita ni Romulo, kinunana: “Dakami a Filipino, saanmi a rukoden ti tao manipud iti ulo agingga iti dapan no di ket manipud iti ulo agingga iti tengnged!”
Ket idi agbitla ni General Romulo, naimayeng dagiti nagel-ellek. Kalpasan ti bitlana, atiddog a palakpak ti sungbat dagiti adda iti asemblea.
Nagbalin a nalatak ni Romulo. Ket idi 1948, napili a Presidente ti Fourth Session of United Nations General Assemby. Isu ti immuna nga Asiano a nagakem iti dayta a saad. Nagpaay pay a presidente ti United Nations Security Council iti namimpat a daras.
Ita, adtoy ti amana a manglalais ken ni Apolinario, ti bassit a lalaki a pagkurkurnuan dagiti empleado ti Aduana iti Manila International Airport.
No ti kinabassit daytoy ti kakaisuna a pakapilawanna, bassit la dayta a banag no maidasig iti ugali ti maysa a tao. Maysa pay, asino ti pakasarakan iti lalaki a naanus nga agarem iti pito a tawen? Idiay Hawaii, maysa a padana a nars iti ospital ti WSC ti nakiasawa iti maysa nga inheniero ngem nagdiborsioda kalpasan ti lima a tawen.
Nadegdegan ti gura ni Leticia iti amana idi agparti daytoy iti nuang ken tallo a baboy tapno adda pagsasanguanda nga agkakabagian/agkakabarioan ken iti panaglualoda a maidaton kadagiti nagannak kenkuana a pimmusay bayat ti kaaddana iti Hawaii.
Iti bisperas ti pasken, inamad ni Letty iti amana no inawisna ni Apolinario a tumabuno. Kasla aleng-aleng ti sungbat ti lakay. Mapan kano ngamin ni Apolinario iti opisina ti gobernador isu a dina kapkapnekan no makatabuno daytoy iti padaya. Iti kabigatanna, napan ni Leticia iti Kapitolio. Adda idiay ni Apolinario, makisarsarita kadagiti empleado iti opisina ti gobernador. Idi adda gundawayna, inasitganna ti baro ket imbagana ti gagarana.
“Kayatko koma ti umay ngem kasla nadagsen ti rikna ni tatangmo kaniak,” kinuna ni Apolinario.
“Kayatko nga umayka!” inyarasaas ti balasang iti naturay a timek ken iti kasla adda karkarbenganna a mangbilin iti abogado. “Agluganak iti dyipmo.”
Idi makadanonda iti pagtaenganda, adun ti tao a makidaya. Awan saosao, immaklili ni Leticia iti baro bayat ti panagturongda iti laem, banag a nakasdaawan ti baro.
Ngem ti pagsiddaawan ti balasang, awan ti namnamaenna a makita a sidunget iti rupa ti amana; imbes, naragsak daytoy a nangpalaem kadakuada. Agpampammarang, kinuna ni Leticia iti unegna.
Idi malpas ti lualo, nagpakada ni Apolinario. Napaliiw ni Leticia a nairut ti petpet ti lakay iti panaginnalamanoda.
Idi agwaywayas da Leticia ken ti adingna a ni Norma, imbagana ti napaliiwna a naisangsangayan a tignay ti amana.
“Maburburtiaannak iti tignay ni Ama,” kinuna ni Leticia.
“Na-reverse psychology-ka, kabagis!” kinuna ni Norma nga agkatkatawa.
Nagkatawa met ni Leticia. Malagipna itan a no adda mangdaydayaw ken ni Apolinario, agpammarang a dina pagan-ano daytoy. Aglibbi pay no idaydayawda ti kinaabogado daytoy agar-arem kenkuana.
Napardas dagiti pasamak. Natinong ti aldaw ti kasar. Inkeddeng metten ni Leticia ti agbati iti Filipinas.
Kalpasan ti kasar, napanda nagnaed iti balay ni Abogado Apolinario Quitoras idiay Novaliches.
Ngem kalpasan ti innem a tawen ken nakapan aminen dagiti kakabsat ni Leticia iti Hawaii, indupag ni Ama Tibo nga umakar da Leticia iti Hawaii.
“Kayatko nga agdedennatayo met la amin,” kinuna ti lakay.
Kasla gurruod a kellaat a nagdisso iti daga ti kiddaw ti lakay. Iti biang ni Apolinario, nabayag nga inul-ullona ti panagbalinna nga abogado ken, kalpasanna, ti nangato a saad iti Aduana.
“Ania ti mabalinko a panggedan?” kinuna ni Apolinario. “Diak maipakat ti propesionko idiay.”
Ngem idi agangay, immanamong ti abogado nga
aglusulos iti Aduana. Masayangan iti nangato a saadna ngem malagipna a ni Ama Tibo ti nangbirok ti wagas tapno maasawana ni Leticia. Ta ni Leticia ti imbilangna a kakaisuna a babai iti biagna. Idi damona a makita ti balasang, inkitikitna iti puon ti duduogan a mangga iti dayaen ti balayda ti naglinnaga a sinampuso.
Nabiit a naurnos dagiti papelesda nga agaama iti ipapanda iti Hawaii.
Idiay Waialua ti nagnaedan ni Apolinario ken ti pamiliana. Adayo daytoy iti kabesera ti Oahu.
Nagtrabaho ni Apolonio iti Waialua Sugar Company a kas eskribiente. Ngem kalpasan a nakita ti kompania ti kabaelanna iti benneg ti panagaramid iti panagsuratan ken panagurnos kadagiti papeles, naital-o iti saadna.
Ti makadakes, saan a kayat ti bagina ti malungnguop iti de-aircon nga opisina. Masansan nga agpanateng. Gapu iti daytoy, kiniddawna ti pannakayakarna a kas Field Supervisor. Iti ruar wenno iti kaunasan, nadalus ken nasadiwa ti angin nga angsenna.
Bayat ti pannakipulapolna kadagiti trabahador iti tengnga ti kaunasan, natakuatanna dagiti nadumaduma a parikut dagiti mangmangged nga iti napalpalabas, agbanag a susik iti nagbaetan ti management ken dagiti trabahador. Agbayag dagitoy a susik gapu iti pannakipinnapilit ti labor union uray saan a nainkalintegan ti pagluglugaranda. No dadduma, agipangta dagitoy iti welga.
Kadagiti kanito nga adda gundaway ni Apolinario, ilawlawagna kadagiti mangmangged dagiti pagalagadan ti kompania a kas maibasar iti labor law ti pagilian, ti karbengan dagiti mangmangged a kas mayannatup iti linteg, ken no ania ti pagpatinggaan ti bileg ti labor union.
Kalpasan ti nasurok a makatawen, kalpasan a naadal dagiti mangmangged ti pagpatinggaan dagiti pagrebbengan ken kalinteganda, in-inut a nagbaliw ti galad dagiti mangmangged. Nagbalinda a natudio kadagiti alagaden ti kompania. Bimmassit dagiti susik iti nagbaetan ti kompania ken dagiti mangmangged. Ken immadu ti maapit nga unas ti kompania.
Tunggal tawen, adda bonus ni Apolinario gapu ta bimmassit ti magasgasto ti kompania kadagiti abogado a mangitaktakder kadakuada iti arbitrary ken labor court. Ngem saan nga idulin wenno bukodan ni Apolinario ti maawatna a bonus: Ummongenna dagiti mangmangged ket agpartida iti baka wenno baboy ket buntuenda a pagbibingayan. Wenno saan, bunonganna dagiti ubbing iti masapsapulda iti pagadalan.
Iti di nagbayag, nagbalin ni Apolinario a pagkamangan dagiti Filipino iti Waialua nga addaan iti parikut nangruna iti panagpetision iti kameng ti pamilia idiay Filipinas tapno makaumay ditoy Hawaii.
Iti nabayag a kaaddana iti Waialua, saan a rimmang-ay ni Apolinario a kas koma iti irarang-ayna idiay Filipinas no nagtalinaed iti Aduana wenno Customs.
Ngem napnek iti kasasaadna iti biag. Saan a nagbalin a nabileg a kas koma no nagpaay a mayor iti ilida wenno commissioner iti Aduana ngem nagun-odna ti nagpaiduma a panagraem ken panagtamed manipud kadagiti umili iti Waialua, agraman dagiti naggapu iti sabali a puli.
Kinuna ni Francisco, abirat ni Abogado Ponar, idi maitabon ti abogado: “Ad-adda a nagandap ti kinadarisay ken kinatan-ok ti kinataona iti sidong dagiti marigrigat ken mangmangged iti Waialua ngem iti denna dagiti babaknang ken nabibileg a tattao idiay Filipinas.”—O