Umad-adun ti Mapataudtayo a Bio-Ethanol
Ammuem ti akem ti MMSU-NBERIC iti industria ti bio-ethanol iti pagilian.
IDI kakaro ti pandemia a COVID-19, ti Mariano Marcos State University (MMSU) iti Siudad ti Batac ti kangrunaan nga institusion iti pagilian a paggapgapuan ti libre a ginalgalon nga alkohol a maararamat a disinfectant.
Naawagan daytoy iti “nipahol,” naibumbunong daytoy kadagiti ahensia ti gobierno iti sapasap a pagilian a maibilang a “frontliners” kontra iti pandemia.
Wen, kabaelan ti MMSU ti agpataud iti disinfectant nga alcohol gapu iti kaadda ditoy nga Unibersidad ti National Bio-Energy Research and Innovation Center (NBERIC). Pormal a naluktan daytoy idi Enero 23, 2020 wenno nakurang a dua a bulan sakbay ti pannakaisaad ti pagilian iti state of calamity gapu iti pandemia. Dakkel ngarud ti naitulong ti MMSU-NBERIC kadagiti umili iti pannakagubat ti pandemia babaen ti panagpataudna iti kasapulan nga alkohol.
Saan ketdi a ti panagpataud iti rubbing alcohol wenno pagdis-impektar nga alkohol ti kangrunaan a panggep ti MMSU-NBERIC no apay a nabangon daytoy no di ket ti panagsukisok ken panagaramid iti bio-ethanol manipud iti tubbog ti nipa. Kasapulan ngamin ti pagilian ti adu a bio-ethanol. Gagangay a maar-aramat ti bio-ethanol a kas additive wenno kas laok ti gasolina. Ngarud, uray kaskasano, maksayan ti panagsammakedtayo iti fossil fuel (lana).
Gapu ta aggapu iti nipa ti maar-aramid a bio-ethanol, dakkel met ti maitultulong ti MMSU-NBERIC kadagiti mannalon nga agtagikua kadagiti nalawa a kanipaan iti Cagayan Valley ken iti Kailokuan. Isuda idi dagiti agararamid iti layaw— nga itan, simmayaaten ti panagbiagda ta agar-aramidda payen iti 95 a porsiento a bio-ethanol.
Kadua ni MMSU President Shirley C. Agrupis iti daytoy a ganuat da Engr. Tomas Ubiña, Dr. Roque Ulep, James Paul Madigal (agpapada a taga-MMSU), ken
Dr. Fiorello B. Abenes, maysa nga Emeritus Professor ti California Polytechnic State University iti Pomona, California, USA, ken maysa kadagiti Balik-Scientist ti Department of Science and Technology (DOST) ken nakabase ita iti MMSU. Nagretiro a propesor ni Dr. Abenes idi 2004 ngem saan a nagsardeng a nagsuksukisok kadagiti mabalin a pagtaudan ti bio-ethanol.
Apay a Nipa?
Maibilang a high octane a biofuel ti bio-ethanol a mabalin a mapataud manipud iti mais, patatas, trigo, unas, kdp. a mula nga adda ramenna nga asukar. Ditoy pagilian, napili ti nipa a paggapuan ti bio-ethanol ta nalawa ti kanipaan iti sapasap a pagilian sa ket kaaduan kadagitoy ti saan nga umno ti wagas a pakaararamatanda. Iti ag-7,641 nga isla ti Filipinas, addaan daytoy iti 36,289 a kilometro nga aplaya (coastline) a naparaburan iti nalawa a sabangan, wenno ti lugar a pagsabatan ti danum-tamnay ken apgad. Dagitoy a lugar ti kaay-ayo dagiti bakawan (mangrove) ken nipa, ken napintas a pagnaedan dagiti rasa, kappi, bunog, dalag, paltat, ken kuros.
Ngem ania ngamin, aya, dagiti napintas a saguday ti nipa ta kabaelanna a risuten ti parikut iti suplay ti bioethanol iti pagilian? Segun kadagiti eksperto manipud iti MMSU-NBERIC, saan laeng a ti pagkurkurangan iti suplay a bio-ethanol ti kabaelan ti mula a risuten; makatulong pay daytoy tapno maalay-ayan ti negatibo nga epekto ti alisto a panagbaliw ti klima (climate change), ti kontribusionna iti pannakapaadda ti taraon, ken ti pannakadalus ti angin nga ang-angsentayo. No di patpatayen ti nipa, awan sarday ti panagpataudna iti tubbog iti unos ti 50 a tawen.
Naidumduma ti nipa ta umab-abot iti 10 agingga iti 20 a porsiento ti asukar ti maagsaw manipud iti tubbogna. Agarup 85 a porsiento ti asukar manipud iti nipa ti mabalin a mapagbalin a bio-ethanol.
Mamati ni Dr. Abenes a ti nipa ti kapintasan a paggapuan iti bio-ethanol gapu kadagitoy sumaganad a rason: 1) ad-adu nga amang ti ramenna nga ethanol ngem ti unas, 2) dina agawen dagiti daga a pagmulmulaan kadagiti sabali a mula a pagtaudan ti taraon ta iti laeng kadandanuman ti yanna, ken 3) al-alisto nga iproseso ti tubbogna a bio-ethanol no idilig iti tubbog ti unas, nasamit a bukakaw, ken dadduma pay a mula.
Segun iti datos manipud iti World Agroforestry, kabaelan ti nipa ti makibalubal kadagiti dadduma a mula a paggapuan ti asukar a maaramid a bio-ethanol. Ngamin,
ad-adu nga amang ti maagsaw nga asukar manipud iti sangaektaria a kanipaan no idilig kadagiti dadduma a mula kas iti nasam-it a bukakaw. Kangrunaanna, saan a kasapulan ti nipa ti pannaripato ta saanna a kasapulan ti ganagan ken pestisidio.
Segun iti rekord, ti Filipinas ti maikatlo nga addaan iti kalawaan a plantasion ti nipa iti sapasap a lubong nga umab-abot iti 38,000 nga ektaria. Umuna ti Indonesia nga addaan iti 700,000 nga ektaria, ken maikadua ti Papua New Guinea nga addaan iti 500,000 nga ektaria.
Maysa pay a napintas a saguday ti tubbog ti nipa ti kinaimas daytoy nga inumen a kas presko a juice wenno mailako tapno maproseso iti nadumaduma a produkto a kas iti arak a layaw. Kadagiti addaan iti taraken a dingo, nasayaat daytoy nga inumen dagiti palpalukmegen a baboy, manok, kalding, karnero, ken baka. No adda di malako, maaramid a suka, arnibal (syrup), ken asukar.
Kadagiti agar-aramid iti layaw, paalibungabongenda daytoy iti banga tapno makapataudda iti 30 agingga iti 40 a porsiento nga ethanol. Ngem iti reflux distillation nga us-usaren ti MMSU-NBERIC, makapataud iti 95 a porsiento ti fuel-grade ethanol a mabalin a laokan iti sabsabali a ramen tapno makapataud iti 70 a porsiento nga alkohol a maaramat a pagdalus iti sugat ken pagpatay iti mikrobio wenno bayrus a kas iti bayrus ti COVID-19.
Ti Village Scale Nipahol Technology (VSNT)
Tapno maipakat ti teknolohia iti panagaramid iti bioethanol kadagiti lugar a nalawa ti kanipaanna, isaksaknap ti MMSU ti komersialisasion ti pinartuatna a makina ken aparato iti panagaramid iti bio-ethanol a managan iti Village Scale Nipahol Technology (VSNT).
Tapno ad-adda pay nga agballigi ti VSNT, nabuangay dagiti kooperatiba dagiti addaan iti kanipaan iti Cagayan Valley ken iti Ilocos Norte babaen ti tulong manipud iti US Department of State iti panangilungalong ni Dr. Abenes. Dagitoy a kameng ti kooperatiba a nakikayammet iti MMSU-NBERIC, nasanayda iti umno a wagas ti panagkolektar iti tubbog ti nipa ken naisuro kadakuada ti umno a pannakaproseso daytoy.
Iti agdama, adda plano ti MMSU a makikayammet kadagiti dadduma nga State Universities and Colleges (SUCs) tapno mangipasdekda iti bukodda a gasolinaan a paglakuan iti hydrous ethanol. Iti kasta, adda latta met pangilakuan dagiti kooperatiba kadagiti produktoda. Kuna ni Dr. Abenes a gapu ta sigurado ti kinasamay ti teknolohia, irekrekomendarna nga amin koma a lugan dagiti unibersidad ken kolehio ti gobierno, makargaanda iti hydrous ethanol, kas sungbat ti agtultuloy nga ingingina ti gasolina.
Babaen ti MMSU-NBERIC, nagbalinen a simple ti panagaramid iti hydrous bioethanol manipud iti tubbog ti nipa kadagiti barangay a nakaipasdekan ti VSNT babaen ti wagas a reflux distillation a kabaelanen nga aramiden dagiti kameng ti kooperatiba kalpasan a nasanay dagitoy iti daytoy nga aspekto ti operasion ti VSNT.
Ti Pannakaipasngay ti NBERIC
Kas immunan a nadakamat, pormal a naluktan ti NBERIC idi Enero 23, 2020. Dinar-ayan daytoy dagiti sumagmamano nga opisial ti probinsia, ken dagiti opisial ti Department of Trade and Industry (DTI), Department of Agriculture (DA), ken ti Department of EneSrgy (DoE).
Tawen 2008 idi mainaw ti NBERIC idi damo ni Dr. Abenes ti sumarungkar iti MMSU ken timmulong iti grupo da Dr. Agrupis tapno agsukisokda no kasano ti agpartuat iti bio-ethanol manipud iti tubbog ti nipa. Inawaganda ti bagbagida iti guerilla scientist gapu ta agkurang dagiti ramit a kasapulanda ken awan ti masnop nga opisina ken laboratorio a pagyananda.
Nupay kasta, saan a naupay dagitoy a gerilia a sientista ket intuloyda iti inrugida a gannuat. Tawen 2017 idi napanunot ni Dr. Agrupis ti agpatulong kadagiti amammona iti Kongreso. Ngarud, nangisagana iti maysa a project proposal para iti pannakaipasdek ti maysa a nailian nga ahensia a mangtarawidwid iti panagsukisok mainaig iti panagpataud iti bio-ethanol. Nagbunga dayta a plano ket nangikumit ni Diputado Lord Allan Velasco ti Marinduque ti PhP110-million para iti pannakaipasdek ti NBERIC tapno maaramat dagiti nadumaduma a mula a mabalin a pagtaudan ti enerhia, kas sagudayen ti Republic Act 9513, wenno ti linteg a mangitag-ay ken mangisaknap iti pannakapadur-as, pannakaaramat ken komersialisasion dagitoy a paggapuan ti enerhia.
Ti nipa ti nagbalin a sentro ti panagsukisok nga insayangkat ti NBERIC. Sinuportaran ni Diputado