TIPS/Tarabay iti Pagtaengan, Salun-at ken Dadduma Pay
ANIA DAGITI LIKLIKAM A KANEN SAKBAY A MATUROGKA ITI RABII? Umuna, liklikam ti agipauneg iti narigat a matunaw ta mabalin a pakaigapuan daytoy dagiti nadumaduma a di makaayayo a rikna a mangibunga la ket ngarud iti pannakasinga ti turogmo. No manganka iti rabii, ikabkabassitmo ti innapuy, piliem dagitay nateng wenno ikan a masida, ket no adda man karne, piliem met ti karne ti manok. Liklikan met dagiti namnamsek iti asukar a kas iti ice cream ken cake ta mabalin a pangatuenda ti sugar level-mo ket aglaladutka la ket ngarud a mabigatan. Liklikan pay dagiti mainum nga addaan iti caffeine nangruna unay no sakbay a maturogka ta narigrigat laeng a makaturogka no kua. Nupay saan nga agpapada ti epekto dagiti makan iti tao, kuna dagiti eksperto nga awan kas iti mangsurot iti daytoy a balakad. Adu pay ketdi a doktor ti agkuna nga iti rabii, manganka a kas iti agpalpalama (arigna awan ti ipaunegmo; ‘tay apagisu laeng a di agriri ti tianmo tangay maturogkan ken awan met ob-obraem). Iti ketdi koma bigat ti pannangan iti adu ta isaganaam ti panagtrabahom (daytoy panamigat ti kangrunaan unay a pannangan); iti pangngaldaw, kissayanen ti ipauneg. (Ladawan: images.summitmedia-digital.com)
PAKAISALAKANAM DAGITOY. No addaka iti igid ti baybay ket pagammuan la ta immadayo kenka ti danum (nagugot), nasaysayaat no mapanka iti nangatngato a lugar ta ti kayat a sawen daytoy, adda dumteng a dakkel a dalluyon. * No kamatennaka ti buaya (di la ammo no dumtengto ti panawen a kamatennaka nga agpayso ti buaya), ti aramidem, agtarayka a pa-zigzag, saan a deretso. * No agsaruaka iti maris-kape, mapanka a dagus iti ospital. Ta ti kayat a sawen daytoy, agsagsagabaka iti internal bleeding wenno agdardara iti unegmo. * No maatakeka iti puso, dimo tiltilmonen ti aspirin; ketdi karemkemem wenno ngalngalem sa tilmonem. * No nabagkongka wenno adda natirad a banag a naipalok iti bagim, dimo gamden nga akkalen. Agpaitulodka a dagus iti ospital. * No umul-ulogka iti agdan, dimo ibolbolsa dagiti imam. Ta no mapataladtadka ket dimo mauksot a dagus dagiti imam iti bolsam, ay-ayka pay. * Ti gayam condom ket makalaon iti agingga iti 2 a litro a danum. No mayaw-awanka, kas pagarigan, iti kabakiran, ket awan pagikargaam iti danum, mabalin a daytoy ti usarem. * No mapaturonganka iti paltog (sapay koma ta saan) ket awanen ti mabalin a maaramidam a pangisalakan iti biagmo, perngem ti agpanggep a mangpatay kenka. Kunada nga alusiisen daytoy ket mabalin a dina ituloy ti panggepna. (Ladawan: www.noaa.gov)