No Sibibiag Koma Pay ni Lola Vitto

DAYDI lolak, ni Victoria “Vitto” Abaton, ti nangyam-ammo kaniak iti Bannawag—nga ibilangko a “damo nga ayatko.” Addaak idi iti maikatlo a grado iti elementaria, katengngaan ti dekada ’70. Imbaonnak daydi tatang a mapan mangkadkadua iti daydi lolak. Insamuyeng ngamin ti lolak ti pannakailana kadagiti ul-ulila a kakasinsinko a kabbalayna ta napanda naki-Paskua iti lugar ti nanangda idiay Luna, Apayao (saan pay a nagsina ti Kalinga ken Apayao idi) ket is-isuna iti balayda.

Kasangsangpetko iti daydi a malem idi yayabna ti panagmeriendak. Paggugustok ti liningta a bagas ti buga. Ngem ad-adda a naawis ti imatangko iti magasin iti rabaw ti dulang. Uray la a napauyekak idi ukradek gapu iti kinaingel ti agatpempen nga angotna.

“Daan a Bannawag dayta, apok, ngem ulit-ulitek a basbasaen ta napintas, nasiken, ken makalinglingay dagiti linaonna,” kinuna daydi lola.

“Para Kiangan” ti paulo daydi nangsarabo kaniak a sarita. Sinurat ni Juan B. Quimba. Maipanggep iti maysa a nuang nga imbilang ti agassawa a paset ti pamiliada. Nagserbi kadakuada ti natulnog, nagaget, ken naanus a nuang manipud bumaro agingga iti panaglakayen daytoy. Marigatanen a mangngatingat iti garami idi maisina ti nuang iti poderda. Sinangitan dagiti agassawa idi ukodenen nga ipanaw ti batidor ti nuang nga ipan idiay Kiangan (a pakapartianna)—kasla maderder ti pusoda. Inlakoda gapu iti napateg a panagkasapulanda iti kuarta. Ti laeng lakayen a nuangda ti kakaisuna a mabalinda nga ipataray.

Nalaingak idin nga agbasa iti English ken Tagalog, ngem beddal ti panagbasak iti Ilokano. Isu a nailingeden ti init iti Bantay Maoacoacar (iti Banna, Ilocos Norte) idi malpasko a basaen ti “Para Kiangan.” Nupay kasta, kas katangken ti bussogko iti uppat a kailgat a mineriendak a buga ti pannakapnekko iti binasak a sarita.

“Nagustuam met laeng?” dinamag ni lola. Pinalpaliiwnak gayam. Nagtung-edak.

“Ad-adu pay ti napimpintas, apok. Yumam ti agbasa ken ipempenmo iti panunotmo dagiti maagsaw a wadan iti tunggal basaem. Ta addanto panawen a mausarmo ida a pagsarmingam iti biag,” innayonna.

Addan sumagmamano a nabasak a kopia ti Bannawag idi sumangpet dagiti kakasinsinko kalpasan ti Baro a Tawen. Ngem kasla di pay nakatakatan ti sangabaul a Bannawag daydi lola. Bimmulodak iti inyawidko. Ngem puon ti nakaung-ungtak ta pinigis ketdin dagiti addik!

“Ti la adda ngamin nga insangsangpetmo sa dimo impakni iti di magawat dagiti addim! Ammom met a kasla nakapetpet-lubong ni lolam kadagiti Bannawagna!” Uray la a napaluaak iti panangarippuyot ni nanang iti bakrangko.

Sipud idi, kinailiwkon ti Bannawag. Impategkon. Ngem yunget metten