Nagbalbaliwen

Manipud iti benneg a “Dakami Met” a naipablaak iti Pebrero 5, 1968 a bilang ti Bannawag.

Apo Editor:

Adun ti nagbaliwan ‘toy pagiwarnaktayo a saluyot. Saanen a nakaddidillaw! Amin a linaonna, nagbalbaliwdan. Ad-adun ti salaysay ngem ti sarita ken nobela a maipablaak iti linawas. Ket mamatiak a maawatan dagiti padak nga Ilokano daytoy inaramidyo.

Ngem masdaawak man, apo, ta pati met dagiti letra ti nasao a pagiwarnak ket agbalbaliwda metten. Kas iti panagbalin ti letra “C” a “K”. Nadlawak daytoy adun a tawen ti napalabas. No diak bumasol, naadaw daytoy iti Espanyol. Saan kadi? Din sa met nailawlawag idi.

Ita, sabali manen ti nasukatan! No saanak a nagriro, ti letra “Y” a nagbalin nga “I” iti sao nga opisyal, probinsya, ken dadduma pay. Apay? Kayat kadi a sawen daytoy a sumursurot met iti agus ti panawen? Kasano ngaruden dagiti di unay makaammo iti Iluko ta dida met inadal? Kas koma iti panakaisuro ti Iluko kadagiti umuna ken maikadua a tukad ti elementaria ditoy Kailokuan ngata?

Apo, pagyamanak ngarud unay ti panangibagiyo kaniak ita bassit a panid ti pagiwarnaktayo ken siinanamaak met a maawatanyo daytoy. Pagaammok ngamin nga adu kadagiti agbasbasa iti BANNAWAG ti agbalbalaw iti daytoy. Isut’ gapuna a balakadandakami koma bassit. Ad-adalek ngamin ti panagsurat iti Iluko.—FIRMO E. ESTOCAPIO, 18-B 6th Avenue, Cubao, Quezon City

Asino kadatayo ti nangadal iti Iluko iti uneg ti pagadalan? Awan, ta awan ti mangyadal no di la Maikamaysa ken Maikadua. Isurattayo ti Iluko kas mayannatup iti panangibalikastayo.

Pudno ti kunayo a sumurot ti lengguahe—ket iti dayta a banag, ti dandani amin nga adda iti sirok ti init—iti agus ti panawen.

Saan a rumang-ay ti maysa a pagsasao no di bumulod. No ditay’ bumulod, ania koma ti pangawagtayo iti siensia, iti sputnik, iti atomika, iti bokabulario? Sumagmamano laeng dagitoy kadagiti binulodtayo a balikas.

Impalugod idi dagiti umuna a nangiggem iti BANNAWAG ti pannakabaliw ti sumagmamnao a paset ti Ortograpia Ilokana tapno nasaysayud kano ti pannakabukel ti Nailian a Pagsasao. Ngem kunami nga adda kabukbukodan a saguday ti Iluko a maigidiat iti sabsabali pay a pagsasao, dayta ti gapuna nga ad-adalenmi daytoy ket ar-aramatenmi dagiti pagarupenmi a mainumo.

Maipanggep iti “y” a sinukatan iti “i”, kasla adda biddut dagiti immununa ngem dakami iti daytoy. Natarus ti panangibalikastayo iti “sia” kas iti akasia, siak, siay, probinsia. No matmatam ti “sya”, maappigudka, saan? Ken nasaysayud ti “sia” iti panangbingaybingaymo kadagiti silaba.

Nupay kasta, saan a rumbeng nga ikkaten a mamimpinsan ti “ya” iti Iluko, kas koma iti balikas a “karabiyan” a di ket “karabiiyan,” saan? Daytoy pay: “nababaian” kunam kadi wenno “nababayan” a ti “accent” ket adda iti nagbaetan ti maikadua a “ba” ken ti “ay”?

Adu pay dagiti pekuliaridad ti Iluko.

Ngem kayatmi nga ilawlawag ditoy a saanmi a kanunongan ti wagas ti pannakaisurat ti Iluko kadagiti libro ti Buro ti Edukasion a maisursuro iti Maikamaysa ken Maikadua.

Kas pagarigan, pagsinaenda ti ”balay” ken ”yo” idinto nga agsilpo koma, kas iti ”balayyo.” ”Anak mi,” kunada. No kastoy ti pagannurotan, di pay ketdin isurattayo ti ”siak” iti ”si ak”, ti ”kaniak” iti ”kan iak”, ti ”ibalayak” iti ”ibalay ak”?

Adda kadakami ditoy ti ”Manwal iti Pagsasao nga Agpaay kadagiti Mangisursuro iti Umuna a Grado Ilokano” nga ”Insagana ti Seksiyon nga Agar-aramid kadagiti Materyal nga Agpaay kadagiti Nababbaba a Grado iti Primarya, Departamento ti Edukasion, Buro Iti Eskuwela Publika, Manila 1967.”

Sinaludsodna: “Anya dagiti maisuro?” Ituloyna iti ballaagna kadagiti mangisuro: ”...kalaksidan ti Tagalog ken maysa wenno duwa kadagiti karwayan a pagsasao...” Saanmin nga ituloy ta maipalagip ti sakit ti nakemmi iti saan a panangipangag ti Buro kadagiti pudno nga Ilokano a makaaawat iti Iluko.—EDITOR