Ang Espesyal Nga Duryan
NIADTONG Disyembre 7, 2015, nakaabot mi sa punoan sa usa ka talagsaong duryan sa 36 ektaryang umahan sa pamilyang Dimaporo sa Matungao, Lanao del Norte. Adunay pipila ka talagsaong hiyas kining punoana.
Aron makaabot mi sa umahan, mingbiyahe mig duha ka oras. Nindot ang karsadang among giagian apan aduna say porsiyon nga lib libaongon nga wa pa maabot sa pagkongkreto.
Apan kalisod Maghilom, agrikulturistaalagad Dimaporo,kining Durian Matodwa maongsa sa Dimaporonamo pamilyangdalan.ni usa gianggaanRaulnga baraytika baleha nag- Specialog nila ang (DDS).kininglakip sa nagkadaiya300 sa ka maong Nagbinugtonguban punoanang pang punoan barayti.nga punoannga
kinig Special? Nganong Durian Tungod gitawag Dimaporokay nila nagbinugtongsa prutas niini. ang Kini lami kuno ang uban labing pang lamian barayti tandi sama sa sa Puyat, Chanee, Arancillo, Monthong o Golden Pillow gikan sa Thailand. Hayag nga yellow ang kolor sa unod niini.
Nahilahi sa ubang birtud sa duryan ang bunga niining DDS. Lingin (daw bola sa basketbol) ang bunga niini nga motimbang og 5 hangtod 7 ka kilo ang kada usa. Aduna pay mahinungdanong birtud ang DDS. Namatikdan namo nga lig-on kini batok sa sakit. Ang bugtong niining punoan mao ray walay sakit samtang ang kadaghanan sa ubang barayti giatake sa gitawag og die-back diin ang tumoy nga mga sanga mangamatay.
USA KA SUGYOT – Gisugyot dayon namo sa agrikulturista nga pasanayon gilayon ang bugtong punoan sa DDS sa di pa kini madisgrasya sa kalamidad sama sa kilat o kaha sa kusog nga bagyo. Niining paagiha, maluwas ang DDS ug mapahimuslan kini di lang sa pamilyang Dimaporo kondili sa tanan nga mahiligon mokaon og duryan.
Kon kami lang ang masunod, limpiyohan namo ang palibot sa punoan. Kon mahimo, butangan og koral ang palibot aron dili masangkilan sa binuhiang mga hayopan. Sundon namo ang pagbutang og saktong abono. Butangan namo og dili momenos walo ka sakong organikong abono ang yuta liyok sa punoan. Ug dugangan pa namog kemikal nga abono nga adunay micronutrients.
Segurohon sab namo nga dunay drainage canal aron dili mahumol ang punoan sa tubig. Ug panahon sa ting-init, angayng mabisbisan kini sa hustong gidaghanon sa tubig.
MAGDUGTONG DAYON – Gisugyot sab namo ang pagpadaghan sa DDS pinaagi sa grafting kun pagdugtong. Sa among tan-aw, makagama kinig 500 ka semilya sa unang tuig.
Mahimong mokuha og scion kun sangang pangdugtong sa ubos nga sanga sa punoan. Abunda sa himsog nga sanga ang DDS sa ubos nga bahin sa punoan niini.
MAGHIMO OG SCION GROVE – Gisugyot sab namo nga magtanom og dili momenos sa 100 ka punoan isip scion grove kun mga punoang kuhaanan og sangang pangdugtong. Kining mga punoana mahimo sab nga kaharbesan og bunga.
Ang ubang grafted nga mga tanom mahimong itisok sa mas lapad pang umahan sa mga Dimaporo. Ang uban mahimong ibaligya ngadto sa buot mananom ning talagsaong barayti. Angayng dili kini idinawo sa ubang mahiligon sa duryan kay maanindot kining maong barayti. Niining paagiha, mosanay ug mokatap ang espesyal nga barayti sa duryan.
Mahimong himoong pangdani sa mga turista ang DDS. Sa panahon nga tinghinog na sa bunga, mahimong manapit sila og mga mahiligon sa duryan sa Manila ug uban pang lugar aron matilawan nila ang talagsaong lami sa DDS. Mahimong iposte kini sa social media, mga mantalaan, ug uban pang basahon, sa radyo o kaha telebisyon. Niining paagiha, mas mabaniog pa ang Durian Dimaporo Special.
Kon mapakatap ang pagpananom og DDS dili lang sa Lanao del Norte kondili lakip na sa uban pang suok sa Pilipinas, mahimong gamong pang-eksport ang preskong bunga ingon man ang prinosesong unod niini.
Among gipamugos nga asikasohon dayon ang nag-inusarang punoan sa Durian Dimaporo Special. Dili pa ulahi nga mapadaghan kining talagsaong barayti sa duryan.
ANG NAGDALA SA DDS – Matod ni Raul Maghilom, ang mitaliwan nga grand old man sa banayng Dimaporo— si kanhi Kongresista Ali Dimaporo— ang nagdala og liso nga gitanom sa Matungao kapin kun kulang 30 ka tuig na ang nakalabay. Ang DDS maoy usa sa mahinungdanong legasiya sa mitaliwan nga politiko labi na kon mapakatap kini sa lainlaing bahin sa nasod.—