SUGIASOY: ANG ESPESYAL NGA KOMBENSIYON SA LUDABI 2017
(Ikaduha sa Tulo ka Bahin)
ANG mihatag sa pangbukas nga pagkigpulong mao si Mlbn. Leo M. Zaragoza diin gipasiuna niya ang pagpahibalo kon nganong naghimo ang Ludabi Tsapter sa Iligan ug usa ka espesyal nga kombensiyon.
Sunod nga mihatag og panahom mao ang amahan sa Siyudad sa Iligan nga si Mayor Celso G. Regencia diin mainiton kaayo siyang midawat sa mga delegado uban ang panghinaot nga makab-ot sa Ludabi ang kalamposan ning maong okasyon.
Si Sec. Adelino B. Sitoy sa iyang mensahe nga gibasa ni Dr. Jes Belarmino Tirol nagkanayon:
“Nalipay ako sa gihimong mga lakang sa Ludabi-Sanga sa Iligan sa inyong pagpakabana sa atong Inahang Dila niining labing dakong kapunongan nga nagalitok ug nag-amuma sa katitikan ug pinulongang Binisaya.
“Kon wa pa magkabilinggan ang akong panahon gumikan sa hinanaling panginahanglan, ania unta ako karon miduyog kaninyo sa pagpakig-inambitay sa mapuslanong mga hunahuna aron sa makausa pa, masubli ang paghiduaw ko ning inyong dapit. Ako lamang ipanghinaot ang kalamposan ning maong kombensiyon aron malugwayan pa ang atong pagsuling sa giugbokan na og mohon sa atong pagmatikod ug pagpakabana sa atong Binisayang pinulongan.
“Pahalipay sa mapili nga mamunoan nga mao na usay mangulin. Mabuhi ang Ludabi! Mabuhi kitang mga Ludabinhon!”
Tulo ka ‘haring gangis’ sa pagpangugkat sa mga gamot sa atong pinulongan nga nagpaaninaw sa mga lagda kon unsaon paghapsay ang panitik, ug kon unsaon paggamit ang tukmang batadila, ug labaw sa tanan, pagtug-an kanato sa mga pulong sa atong katigulangan ug sa mga pulong bag-o nga naganunot sa labyog sa panahon.
Artikulado ang pag-at-at nila sa mga sumbanan. Si Dr. Jes Belarmino Tirol, mipasabot sa karaang mga pulong nga iyang gibaligtos sa mga pulong nga gilitok usab karon sa atong katawhan. Ang hustong batadila iyang gitagaan og emphasis sa pagpasabot. Ug ang mga pulong nga sabog nga gilitok sa mga Sugboanon iya usab nga gipangdip-ig sa pulong nga kanunayng gilitok sa mga Bol-anon ug sa ubang mga dapit. Si Dr. Jes Belarmino Tirol maoy dean sa College of Engineering sa University of Bohol.
Samtang sa laing bahin, ang makibisaya nga magsusulat, propesor sa silid sa abogasiya sa University of San Carlos ug founding chairman sa Dagang Foundation, Inc. (DFI) nga si Mlbn. Cesar P. Kilaton, Jr. mihulagway usab sa mga panglihok sa tawo, ug uban pa. Si Kilaton labaw nga naila sa iyang pagka magsusugilanon ug pagka magbabalak. Mananaog sa mga tigi sa sinulatay ug usa ka makugihong tighan-ay sa diksiyonaryo sa Binisaya, proyekto sa Akademiyang Bisaya, Inc. nga gidumala ni Sec. Adelino Sitoy.
Ug ang ikatulo nga resource person mao si Prop. Emiliano C. De Catalina, nga propesor sa San Jose Recoletos University sa Sugbo ug awtor sa Mga Binisaya-Sinugboanong Pinulongan, Bolyum 1 ug 2, nga nagpahimutang sa mga pungto, mekaniks, ug ubang mga lagda ( Punctuation, mechanics, and other rules).
Si De Catalina migamit sa usa sa mga balak ni Dr. Jose P. Rizal nga nagkanayon: Sa mga higayon nga ang katawhan sa usa ka nasod tiunayng nahigugma/ Sa pinulongan nga sa langit gitudlo ug gipagamit kanila,/ Kanang nasora sa kagawasan, seguro usab nga magabugtaw/ Samas langgam nga nagbayaw ngadtos gawasnong wanang sa ibabaw. Ug ang kataposang estropa sa maong balak nagkanayon: Ang atong inahang dila, sama sa tanang labing hitaas nga atong hisayran/ (Diha kaniya) adunay kaugalingong titik ug titikanan;/ Apan nangahanaw kini: samas mga bangka nga sa bangis nga mga awon/ Gipangtikyaob dihas gikusukusong kadagatan niadtong dugay nang panahon.
Si De Catalina minggamit sa iyang mga reperensiya sa mga libro: Barnhart, Clarence L., Ed. Chief sa The World Book Encyclopedia Dictionary (Chicago Doubleday Company, Inc., 1964) Vol. 1 & 2. Uban niyang mga reperensiya: Ang “Kun ug Kon” (Bisaya magazine), “Ang Espesyal nga
Gamit sa Apostrope sa Bisaya” (Bismag) “Ang Labi na ug Na Man” (Bismag) ug uban nga halos mga lagda nga gisubay sa pagpadagan ning magasing Bisaya.
Pipila lang kini nga iyang gihisgotan diha sa iyang pagpadayag sa mga punto nga may labot sa kahiusahan sa panitik ug batadila.
Ang tulo ka mamumulong pulos nakagiyon sa mga mingsalmot sa pasinati diin ang MTB-MLE maoy labing dakong hilisgotan sa maong kombensiyon.
Ang kalipay sa bag-ong nangapili sa mga punoan nakabaton og tagilapawng pagbati sa kalamposan, nga primero lugar, ang paghibalik sa Ludabi sa iyang aktibong mga kalihokan ug gilaoman nga ang bag-ong namunoan karon nga gipangulohan ni Mlbn. Leo M. Zaragoza nga napiling pamuno, Fem M. Flores, unang puli-pamuno; Marcelo A. Geocallo, magdudumalang puli-pamuno; ug mga sakop sa Hunta Direktiba nga gisakpan ning mosunod: Raul G. Moldez, Renato R. Pestolante, Veronico Guiritan, Ramil Emborong, tigsusipi, Demosthenes Maglasang, Jae Mari Dionson Magdadaro, Gemela G. Castro.
Ang nagpapanumpa mao si Madnon Randy J. Macapil, mayor sa Linamon, Lanao del Norte.
Nanambong usab ang mga kanhing pamuno sa sanga sa Iligan, Eugenio D. Basiga, Pascual Dumanjug, Jr., Fely Legaspi (sa ngalan sa iyang bana nga si Lino Legaspi), Nestor Degoma, ubp.
Ang panaw karon sa Ludabi may tilimad-on nga hanoy ang nabigasyon. Ang iyang mga tripulante mga agresibo kaayo ug isigdul-it sa ilang mga sugyot sa unsay angay ug takos nga pagahimoon ning bag-ong nangapili nga mga punoan nga ubos sa pagpangulin ni Mlbn. Leo M. Zaragoza. Ni Zaragoza pa, “Rebolusyon kini sa atong kultura. Atong ibayaw ang magilakong mga hiyas ug ipaangaw-aw ang malahalong manggad sa kaliwat!”
Matinud-anon siyang namulong. Hugot ug sinamali. Ug kini namatud-an sa mga mingsanong sa iyang panawagan: “Ipalig-on nato ang Ludabi. Tambayayongi ako ninyo!”
Ug ang iyang gipangsangpit ming-ayuda ug mabaskogon nga naghinimbang sa gisitar ni Atty. Leo nga mga programa nga gusto niyang mahimpos sulod sa iyang termino.
Ang mga delegado gikan sa Dakbayan sa Basilan ug hangtod sa Sugbo, Bohol ug sa Amihanang Mindanao, nga sa paghisgot lamang og pipila, mao kini sila: Imelda Perez, Elviz Tindoc, Jae Mari D. Magdadaro, Dr. Teddy A. Bernales, Lilibeth Torres, Laureto M. Cagais, Gabriel S. Naldoza, Eduardo Faelnar, Atty. Cecilia T. Faelnar, Sr. Betsy B. Espana, Gina S. Colanse, Atty. Ver Quimco, Jumnah G. Cepredo, Reine Bihag, Atty. Melanie Ortiz Rosett, Atty. Almira B. Valdez, Atty. Valero Ocidreril, Atty. Noel B. Veded, Judge Albert Quinto, Minley S. dela Fuente, Atty. Christopher Ruiz ug Gemela A. Castro.
Ning bag-ong pamunoan sa Ludabi gilukim ang laing paglaom sa dakong posibilidad nga makapasalig gayod og katumanan. Hingusgan karon, sa makausa pa, ang pagpabarog og lainlaing kasangahan ug ang matag tsapter kinahanglan makakita gayod og luna nga sarang kaugbokan og Balay sa Sanga sa Ludabi kun madistrito ba kaha hinuon. Ang maong panud-ong dili hanap. Sa Iligan, aduna nay mipakayab sa mainiton niyang tinguha nga andam siyang mopaluyo sa mga kalihokan sa Ludabi. Nga dili siya manahamtaham paghilhil sa iyang propedad, pananglit, 150 metro kuwadrado para sa Ludabi House sa Sanga sa Iligan. Ug kini, mahimo nang ehemplo nga angayng sundon usab sa ubang kasangahan. Karon pa man, angay nga siksikon na nato ang atong mga hunahuna kon kinsay takos kahunghongan ning maong tinguha.
Alang sa mabungahong nasodnong Ludabi, kuroson tang atong mga tudlo sa pagpaabot sa maayong linugdangan sa “kugi sa gugma” nga gisagukom sa mga Ludabinhong tal Bisaya.
(PADAYONON)