ENGLIS ESPEKING
Hibaw-i nga ang proseso sa pagkat-on dili lang makuha sa unsay itudlo sa mga ginikanan o sa sulod sa eskuylahan. Dakong porsento ni ini makuha nato diha sa atong palibot mismo- sa mga kadula, mga kauban, sa kasilinganan.
KINSAY di mobelib sa batang hanas kaayo moinenglis? Namakak ko sa akong kaugalingon kon moingon ko nga wa koy belib. Bay, makasuya kaayo paminawon nang batang han-ay ug natural kaayong moestoryag Inenglis. Matay, English-speaking na god na. Apan, sama sa ubang butang, di pod diay maayo kon palabihan. Kay ngano? Ania.
Sa usa ka family reunion, naay usa ka bata nga maayo kaayo moinenglis. Lupig pa gyod ko, Bay, maskin AB-English graduate ko. Nalingaw kaayo ang kaparyentehan kay kinsa goy di mobelib lagi og batang English-speaking. Ang uyoan kong nag- emcee nagpasiaw nga kutob “thank you” ray iyang maingon sa bata kay maihap ra iyang Inenglis. Ug nangatawa ang tanan. Apan katawanan ba?
Ang maong bata giduol sa laing uyoan ug gipangutana, “Asa imong papa, Day?” Mihunong ang bata ug mitutok sa uyoan ug nagkanayon: “What?” Way nahimo ang uyoan kondi ang pagpangalot sa ulo ug pag-ingon og “nah, mao na ni ron!” Ug gikataw-an siyas iyang tupad nga nahimuot. Apan makahimuot ba?
Ang bata nagdagan-dagan ug miduol sa laing mga bata, mga paryente nga mao pa niya igkita. Gustong makigdula ang bata. Ug andam sab nga makigdula ang iyang giduol nga mga bata. Apan dihang nag-inenglis siya, nagtukloranay ang mga bata ug may usa nga miingon: “My nose is bleeding.” Ug nanagan sila palayo kay mahadlok makig-estorya. Ug nahabilin ang batang Englishspeaking ug natingala nganong nakalit rag kahanaw ang iyang gustong makadula. Ug dinhi makita ang dakong problema.
“Luoya bataa, no?” matod sa usa ka ig-agaw. “Bitaw, luoy gyod,” tubag nako. Imbes makigdula, way makigdula tungod kay ang ubang bata di man susama kamaayo moiningles ug mas hanas sa paggamit sa Inahang Dila. “Di diay kabalo mobinisaya nang bataa, Te?” nangutana ko. “Dili.” Misabat ang usa ka pagumangkon nga mga English-speaking man god pod og classmates unya mao ray gigamit nga pinulongan sa ilang panimalay. Matay, di diay puydeng manilingan kay Bisayang dako man tawon ang ubang bata sa ilang dapit ug sa gawas sa eskuylahan. Kon ang pagkat-on og Inenglis makatabang sa kaugmaon sa bata, gipatay niini ang iyang pagka bata. Ang resulta, nahimong loner ang bata. Ug ang laing nakaapan kay makakat-on ang bata, sa kadugayan, og sayop nga Inenglis. Kay pananglit, ang iyang kuyog pirme ang iya rang yaya. Nan, kay di man kasabot og Binisaya ang bata ug kay kini laging nagkamuritsing pong Inenglis sa yaya, ang resulta karambola.
Di sayop ang pagkat-on ug pag- master sa Inenglis. Kanindot ra anang daghan kag nahibaw-ang pinulongan. Mas sayon rang i- communicate, mas sayon ipanarbaho, mas daghang pultahan ang mamahimo mong ablihan. Pero kon mao ray itudlo nimo ang Inenglis ug di nimo paestoryahon og Binisaya imong bata (maskin og Bisaya mong dagko ug gapuyo mo sa lugar nga Binisaya maoy pinulongan), magdako ang bata nga gamay rag kahibalo. Mogamay ang kalibotan sa bata. Maapektohan ang iyang pakig- socialize sa iyang kaedad ug sa laing tawo sa palibot. Way molahutay og estorya sa batang English-speaking nga di kasabot sa kaugalingong pinulongan. Way molahutay pagpakigdula gawas kon ang iyang mga kadula sama ra pod niyang English-speaking. Ang pangutana: makaayo ba kini sa bata?
Makapabelib ang batang English-speaking. Pero ayaw kalimti ang importansiya sa pagkat-on sa kaugalingong pinulongan. Hibaw-i nga ang proseso sa pagkat-on dili lang makuha sa unsay itudlo sa mga ginikanan o sa sulod sa eskuylahan. Dakong porsento niini makuha nato diha sa atong palibot mismo— sa mga kadula, mga kauban, sa kasilinganan. Ang lumad nga pinulongan di lang usa ka pinulongan. Usa kini ka dakong busay nga tinubdan sa kaalam. Usa kini ka puy-anan, usa ka hinagiban, usa ka higala. Usa ka dalan nga nagsubay sa kon unsa ug kinsa ka gahapon, karon ug sa umaabot.—