Naoktabang Sinugboanon

Sugilanon ni Prescil I. Cañete, Sr. Cordova, Cebu

NAGTRABAHO si Evar sa Kasaligan Rural Bank isip kolektor. Gamay ra ning bankoha nga ania mahimutang sa kinapusoran sa lungsod apan daghan og depositor. May mga depositor nga naggikan sa silingang kalungsoran nga ania modeposito niining maong banko. Daghan sab ang naka- loan ilabi na ang gagmayng mga negosyante kay gamay ra ang interes dinhi. Ug tungod niini, moabot si Evar pagpangolekta sa nanagpakautang nga atua magpuyo sa silingang kalungsoran sakay sa motorsiklo nga service sa banko.

Gipanag-iya ang banko sa usa ka pribadong tawo nga giingong kroni ni Pres. Marcos, nga nakasakiyo og daghang kuwarta. Siya si Mr. Longhinus. Ambot, unsa kini katinuod. Apan kadudahan sab hinuon kay kalit man lang kining miabot sa lungsod, morag uhong nga miturok human sa

liti ug kilat. Unya nakapamalit kini og daghang yuta ug nakapatukod og banko. May beach resort pa gyod nga kanunayng giduaw sa mga artista ug turista. Morag katuohan sab ang pagduda sa uban kay sa pag-abot god ining tawhana di makamao mobinisaya, Tinagawog ang sinultihan ug may sagol nga Inilokano. Apan sa kadugay na niya dinhi sa lungsod, lihero na kaayong mobinisaya.

Dugay nang kolektor si Evar sa banko. Nakasulod siya pinaagi sa tabang ni Mayor Seismundo nga nahimong suod nga higala ni Mr. Longhinus ug maoy gihimo niining taytayan sa iyang negosyo dinhi sa lungsod sukad sa ulitawo pa siya hangtod nga naminyo siya kang Loida nga iya ra usab nga katagilungsod ug aduna gani silay duha ka anak, lalaki ug babaye. Minimum ra ang iyang suweldo nga gidawat matag bulan. Gawas sa iyang pagka kolektor, nag- sideline siyag apil sa mga drama sa tablado kay usa man siya ka dramaturgo. Matod pa ni Evar, mayna lang nga anaay ikabangkilya sa gamay niyang suweldo.

Sa wala pa maminyo si Evar kang Loida nasayod na ang naulahi nga usa ka dramaturgo si Evar. Apil siya sa pundok nga Kasingmaran’s Troupe nga gipangulohan ni Direk Celso. Mao nga kon adunay imbitasyon sa drama ilabi na sa bulan sa Mayo nga daghan kaayong magpista, mo- file siyag leave of absence aron lang gayod pag-apil sa drama. Apan ning ulahing mga adlaw, nagpakita si Loida og kinaiya nga dili kasarangan. Masuko kini kon moapil si Evar sa drama. Pugngan siya ni Loida sa dili na pag-apil nianang drama kay matod pa niini, kulang ra gani sa iyang panigarilyo. Mahimo kini nilang away kay dili man gayod padili si Evar.

“Nganong pugngan man ko nimo, nga sa wa pa ta maminyo daan ka na mang nasayod nga dramaturgo ko!” Mao ni ang kanunayng itubag ni Evar kon maglalis sila bahin niini.

Kaganinang buntag, kay adlawng Sabado man ug wala siyay trabaho, mag-ensayo unta sila didto sa barangay hall sa Poblasyon nga maoy naandan nilang abotanan sa higayon nga adunay imbitasyon. Adunay drama nga ilang ipasundayag sa usa sa mga isla nga sakop sa Bohol. Apan wala mosugot si Loida nga adto sa barangay hall. Morag kabitayan og sug-ang ang dagway niini.

“Dinhi mo sa balay pag-ensayo kay motan-aw ko. Kay kon makakat-on na ko, kita na lang unyay magpares,” ni Loida nga nagmug-ot ang dagway. Sa tan-aw ni Evar morag wa magtiaw si Loida.

“Bida gyod nimo, uy...” Nakapangawot si Evar sa iyang tingkoy. “Unya, ang akong mga kauban?”

“Teksi sila, naa man kay selpon. Ingna nga anhi sa balay ang ensayo.” Mamandoon kaayo ang mga pulong ni Loida.

Walay nahimo si Evar gawas sa pagtuman sa gusto sa iyang asawa. Dako nang gubot kon iya pang supakon ang gusto niini. Giteksan niya tagsa-tagsa ang iyang mga kauban. Makalagot. Kon sayon pa laging laparohon, iya na kining gilaparo. Apan nagpugong lang siya sa iyang kaugalingon. Sa kadugay na niyang apil sa drama, karon pa kini maginingon. Nagtuo siya nga nangigi kini. Apan unsaon nga dili man niya katalikdan ang iyang pagka dramaturgo. Sama sa usa ka magsusulat nga kanunayng mobakyaw sa iyang dagang diha sa talad-sulatanan. Dili niya katalikdan samtang dili pa motang-on ang inagos sa iyang kaisipan.

Igo gayong milingay ang Adlaw sa udtong tutok, nangabot ang mga kauban ni Evar sa drama. Si Enoy Limpangog nga komedyante maoy unang miabot. Misunod sab si John Inoc (puli ni Maning Pacaldo nga patay na) nga maoy modala sa amahan; unya nagsunod pagpangabot sila si Boy Padilla nga maoy kontrabida; si Fely Ortega leading lady; si Laarni Macan nga maoy kontrabidang babaye ug si Celso nga maoy direktor.

“Nganong nausab man ang venue, Evar?” Si Fely maoy nangutana sa dihang nakalingkod na silang tanan diha sa hawanan sa balay. Wala nila makita ang asawa ni Evar sa ilang pag-abot kay didto sa lawak.

“Maoy gusto ni Loida nga anhi sa balay ang ensayo,” uga ug way kadasig nga tubag ni Evar.

“Mao ba?” Miyamiid si Fely ug mipakibo lang sa iyang abaga.

“Maayo kay ania na mo,” matod ni Loida sa iyang paggawas gikan sa lawak.

“Maayong hapon kanimo, Loida,” hapit magdungan ang tanan paghatag og katahoran.

“Maayong hapon sab. Unsa kadtoy ulohan sa inyong drama?” gikan ni Loida.

“Tirana!” Si Celso maoy mitubag dayon niining tunol sa script ngadto kang Evar. Gipakli kini ni Evar. “Kinsa may nagsuwat anang dramaha?” ni Loida. “Sinulat kini ni Emiliano Gabuya, usa ka inilang magsusulat ug dramaturgo sa Sugbo, sa iyang panahon,” matod ni Celso.

“Kinsa may modala sa papel ni Tirana?” gikan na usab ni Loida. Gitutokan niya ang duha ka babaye, si Fely ug Laarni.

“Kini si Fely,” sambat ni Boy Padilla. “Ug si Evar maoy modala sa papel ni Emi, ang hinigugma ni Tirana sa dula.”

“Sila diay ang mga bida sa dula! Nganong dili man hinuon ikaw ang gihimong Emi nga pareson man unta mo si Fely?” Gitutokan ni Loida si Boy Padilla ingon man si Fely.

“Mao may gusto sa direktor kay maayo kuno sila modalag romansa,” matod ni Boy Padilla.

“Ah, diay ba?” Mipakibo si Loida sa iyang abaga. “Kon kundatan ang papel sa babaye, mao sab ang sa lalaki?”

“Mao tingali,” mubong tubag ni Boy Padilla. Nasabot niya ang tonada sa sinultihan ni Loida.

“Dali ra god diri.” Gidala ni Loida si Boy Padilla sa daplin. Sa aktuwal nga drama, morag esena moda. Aduna siyay buot ipangutana nga dili hidunggan sa mga kauban. “Si Evar ug Fely may relasyon no?”

“Ambot kaha.” Nakalitan si Boy Padilla sa pangutana nga wala niya dahoma.

“Motug-an kag sa dili, ang ilang linihokan makapaduda kaayo,” ni Loida nga mipasiklap pagtan-aw kang Evar ug Fely nga nagpakli-pakli sa script.

“Wa koy ikasulti ana,” ni Boy Padilla. Sa hunahuna niya

Labihan ang kaabubhoan ni Loida. Sa tinuod nga kinabuhi, si Evar dili mao ang bida...

mora siyag gi- cross examine sa usa ka abogado.

“Buyno, mosalig ko karon nimo, apan sa higayon nga hisayran ko nga aduna silay relasyon ug ikaw adunay kasayoran niini, iapil ko ikaw sa akong kasilag,” nagkanayon si Loida.

Mingbalik si Loida ug Boy Padilla sa hawanan nga morag wa lay kabilinggan.

“Unsa mang bahina ang unahon ninyo pag-ensayo?” ni Loida nga wa magpakita og lihok nga may katahap nga naglumlom sa iyang dughan. Iyang gipakita ang maayong pagtagad ngadto sa mga kauban ni Evar.

“Ang ilang Evar ug Fely, kay importante kaayo nang ilang parte,” timang ni John Inoc nga kaganina rang nagpakahilom.

“Buyno, ari una kita sa kosina aron magmeryenda,” agda ni Loida sa mga dramaturgo. Nanulod ang tanan sa kosina gawas kang Evar ug Fely. “Kining bahina maoy akong gilisdan kon unsaon nako pag-arte.” Gitamdan ni Evar ang script.

“Kanang sayon hinuon, maglisod ka? Naunsa ka baya!” ni Fely.

“Naa man goy bahin diha nga hagkan tika. Unya, di ka masuko?” Gitutokan ni Evar si Fely nianang tinutokan nga salabtonon kaayo. Mora bag dunay nagpahipi nga kaibog.

“Ay, naunsa ka man, Evar, nganong masuko man nga anaa man ta sa bantawan atubangan sa mga tawo? Ang imo tingali kahang asawa, kay hait kaayog tinan-awan kanako, hait pa sa labaha,” nagkanayon si Fely nga midaklit pagtan-aw sa kosina diin misulod si Loida. “Aw, kon magbinuang siya, wa ra ba koy daotang hunahuna, tingalig imusmos ko unya siya, makaila unya siyag kinsa ko.”

“Ada, tak-oma na lang nang imong baba. Unya, di na lang nato paaboton si Direk Celso, nagmeryenda pa man?” “Dili na lang...” matod ni Fely. “Unya, asa man ko dapit mohawok?” Gitutokan ni Evar si Fely.

“Bisag asa god, sa imong gusto.” Mibathay sa panagway ni Fely ang taphaw nga pahiyom. “Kon matumong sa ngabil, ako unyang supsopon?” “Dawo-dawo kay supsopon? Sige na, uy...” ni Fely. “Dili ba, tua ka sa su’d, unya mokanta ko sa ‘Tirana’ ug motubag ka sab sa pagkanta dayon nimong gula?” pasabot ni Evar.

“Sige, sugdan nato aron madali ta,” ni Fely nga nanukad na sa usa ka esena.

Misugod pagkanta si Evar. Batokan ko ang kapalaran / kon di ko makab-ot ang kadaogan / kalipay ko bang gitunginahan / sa gugma ni Tirana nahimong inayran.

Mitubag sab si Fely sa pagkanta. Pagkatahom di ko hikalimtan / matam-is mong panumpa / di ko hikalimtan.

Si Evar mitubag sab. Tirana umarika ania si Emi mo lipaya. Ania ra ko Emi / Emi kong hinigugma. Tirana... Emi... Akong awitan si Tirana / Tirana man bitawng makaluluoy / Sama sa isdang balyena / Sa dagat intawon naglangoy-langoy.

Ug mitubag si Fely. Kon maluoy ka ako hagki / Pangasaw-a ayaw biyai / Pakataw-a ayaw pahilaka / Panggaa ug higugmaa. Ug nagduhawit sila. Ug higugmaa... Human sa ilang awit nag-akob ang ilang mga ngabil. Dugay nga nag-akob.

“Husto na, uy... palab-anan man sab nimo!” Milugnot si Fely gikang gigakos ni Evar. “Husto kadto, Fel,” ni Evar nga nagkatawa. “Husto bitaw kay diriyot ko mabuta,” ni Loida nga maoy paggula gikan sa kosina. Mikurog ang iyang kaunoran sa iyang nakita. “Ug ikaw, babaye, kanaog ning akong kaugalingon kon may uwaw ka.”

Nanaog si Fely nga morag piso nga nahumod sa kinilis. Ang baba ni Loida, morag tiniblas sa kupak-kupak sa kuwaresma. Ang mga kauban ni Fely nga didto sa kosina nagmeryenda, ming-ihid pagkanaog sa dihang nakadungog sila og kabanha sa gawas.

“Loida, ang imong nakita walay kabilinggan kay tipik lang kadto sa drama,” nangatarongan si Evar sa asawa nga nagpamahit sa kalagot.

“Huh... kon way makakita, kadtong inyong gibuhat dakong huego todo! Binuang!” nagkanayon si Loida.

“Pasayloa lang ko, Loida, kon ugaling imong gikasakit ang imong nakita.”

“Dili ko makapasaylo,” pintok nga tubag ni Loida. “Ang gusto kong mahitabo mao nga magbulag ta.”

“Unsa nang giyawyaw mo?” Morag miulbo ang kaspa ni Evar sa iyang nadungog.

“Magbulag ta, mao ni ang kataposan kong hukom.” dayong sulod ni Loida sa ilang lawak.

Ginuntan pagtan-aw ni Evar ang iyang asawa nga gitugkan og sungay sa pangabubho. Unya, napalingkod siya. Ang tinuod nga drama sa iyang kinabuhi mao ang mituhaw sa iyang hunahuna. Wa siya kahibawo kon mogawas ba gihapon siyang bida.

Gipukpok niya ang talad nga diha sa iyang atubangan. Kining iyang pagpukpok dili na kabahin sa ensayo sa drama.

(KATAPOSAN)

“Husto bitaw kay diriyot ako mabuta,” ni Loida nga maoy paggula gikan sa kosina...