ANG MAGBUBUHAT UG ANG MAGSUSULAT

(Kini nga gumalaysay maoy mananaog sa unang ganti sa Bathalad-Cebu – Tigi sa Sinulatay 2017)

ONCE upon a time ang matag sinugdanan. Asa o kanus-a ba gayod ang sinugdanan sa sinugdanan? Sama nga mag-ergo ang Pro ug Anti-Life kon kanus-a magsugod ang kinabuhi. Sa panagbagat ba sa esperm ni Dodong ug sa itlog ni Inday, o sa dihang maglahogay na sila didto sa obaryo?

Kon may kinabuhi, naggumikan kay may kalag kun espiritu. Diin man kini gikan? Nagkanayon ang kantang responso sa Misang Requiem nga obra ni Monsenyor Rudy Villanueva: Karon iuli ko Kanimo... Ang akong kalag... kay Ikaw man ang akong Magbubuhat... Ang tinubdan diay sa tanan, di lang sa kinabuhi ug kalag o espiritu, mao ang Diyos— ang Magbubuhat!

Ang Magbubuhat

Ang dagkong mga relihiyon sa tibuok kalibotan: Kristiyanismo, Islam, Hudeyismo ug daghan pa, nagkalahi sa pagtuo ug doktrina; apan silang tanan nagkahiusa nga adunay Usa, Soberano ug Labaw sa Tanan nga mao ang Diyos. Hinuon, ang mga Ateyo moingon: Dili ang Diyos maoy nagbuhat sa tawo kondili ang tawo maoy nagbuhat sa Diyos.

Matod pa ni Brod. Soc Fernandez, ang usa ka relo nga nagtug-an og oras, o ang sakyanang de makina nga nagdagan sa karsada, dili motungha nga sulagma lamang, kondili, aduna gayoy naghan-ay sa ilang mga piyesa ug nagmugna kanila. Mao upod ang kalibotan, ang halapad nga kawanangan, ang tanang mga butang— hilabihan ka makapahinganghang pagkamugna nga lisod kaayong isipon nga sulagma lamang ang ilang pagtungha. Ang mga butang nga adunay han-ay ( order), dili resulta sa taghap. Aduna gayoy Gamhanan ug hataas uyamot nga salabotan nga mibuhat niini. Ug kay dili man kini mabuhat sa tawo, nan, aduna gayoy Magbubuhat.

Maayong pagkamuntar ug pagkalatid ang tanan. Ang distansiya sa kalibotan gikan sa Adlaw, dili layo ug dili pod duol nga maoy hinungdan nga kasarangan lang ang kainit ug kabugnaw nga maoy hinungdan nga mahimong mabuhi ang tanang buhing mga binuhat. Dako kaayo ang yutang gipuy-an nga nanagdahom ang mga taga Uropa sa kanhiayng panahon nga sa layong unahan sa halapad nga kadagatan sa Atlantiko atua didto ang dakong bung-awng tumoy sa kalibotan— sa pagtuo nga lapad ug dili lingin ang kalibotang gipuy-an.

Apan unsa ba kadako ang kalibotan komparar sa Adlaw? Matod pa sa astronomiya, bisan milyon kapin ka gidaghanon sa kalibotan mahimong isulod sa dako kaayong adlaw! Unsa ra ba ang adlaw kon hisgotan ang tibuok galaxy nga may binilyon ka pungpong sa mga bituon (ug ang Adlaw ug ang bituon mao ra)? Pila ba ka bilyon ang mga galaxy nga naglungtad sa halapad ug morag way kinutoban nga uniberso? Husto gyod ang awit sa Asin nga ang tawo tuldok lamang diha sa kawanangan ug wa gyoy angay ikapanghambog!

Sa laing bahin, hilabihan kaayo kagagmitoy uyamot ang ubang mga butang nga di na gani makita gawas kon gamitan og mikroskopyo. Sama pananglit sa mga kagaw, bakterya o bayrus. Unsa ba sila kagagmay kon maghisgot ta og mga molekula? Samot na kon maoy atong hisgotan ang mga atom! Lisod ipasabot kon unsa gayod kagamay ang atom. Mas daghan pa ang gidaghanon sa mga atom sa usa sa mga tuldok niining gumalaysay kaysa gidaghanon sa populasyon sa tibuok kalibotan. Gitibuok kini sa mas gagmay pa gyod nga mga lugas-lugas ( particles): ang sentro nga nukleyo nga may mga proton ug neyutron nga may morag iyang kaugalingon upod nga gamitoyng uniberso diin ang mga elektron, morag

planetang naglibot-libot niini.

Karon, atong palandongon kining mga butanga. Imposible kaayong walay Magbubuhat nga naghan-ay niining tanan. Bisan sa sulod sa matag kaugalingon, mabantayan ug mabatyagan gyod kining kahaw-ang sa pagpangita og usa ka Gamhanang Persona. Maoy naingnan sa kanhiayng mga lumad nga mingsimba sa mga anito kay tinukmod lagi sa pangindahay og usa ka Ginoo.

Isang bayabas, pito ang butas. Mahimo kaayong magbutang lang ang Diyos og pito ka lungag sa dagway sa tawo aron kini makakita, makadungog, makatimaho ug makakaon. Apan dili lamulamo ang Iyang mga ugmad. Ang mga mata gidayan-dayanan og pilok ug kilay; ang ilong gipatuybo ug gipataliwtiw; ang baba may mga ngabil, mga ngipon ug labaw sa tanan may dila aron gawas nga makakaon ang tawo ug mabusog, matagamtam pa gyod niini ang kalami sa pagkaong gilamoy; ang dunggan may morag tapalodo ug may atuli aron dili yanong makasulod ang mga abog.

Pipila lamang kini sa Iyang mga obra ug mga disenyo. Wala pay labot sa nagkalainlaing mananap, kabulakan, kabukiran o maanindot nga mga talan-awon. Kulangon ang mga pahina sa Bisaya ug Superbalita kon hisgotan ug detalyehon ang tanan.

Ang Kabuhatan

Ang Kasulatan nagtug-an: Pinaagi sa pulong, gibuhat sa Diyos ang tanan sa kalibotan sulod sa pito ka adlaw. Apan sumala pa sa alamdag ( science), pila na ka bilyon ka mga anyo ang atong planeta.

Matod pa sa Genesis: Sa pagsugod sa Diyos pagbuhat sa kalibotan... ang kalibotan haw-ang ug walay hitsura... Unya miingon ang Diyos, “Motungha ang kahayag!” ug mitungha kini... Sa wa pa diay ang unang adlaw sa kabuhatan, anaa na ang kalibotan nga haw-ang ug way hitsura. Ang pito ka adlaw nga gihisgotan, wa magpasabot nga gikan sa pagsubang hangtod sa pagsalop, kondili, kapanahonan ( era) – liboan ka mga adlaw! Matod pa ni Pedro sa ikaduha niyang sulat: Sa Ginoo, ang usa ka adlaw sama sa usa ka libo ka tuig; ug ang usa ka libo ka tuig sama lamang sa usa ka adlaw. Nan, kon naglungtad na ang kalibotan dihang gimugna sa Magbubuhat ang tanang anaa niini sulod sa pito ka liboan ka adlaw ug ang matag adlaw baleg uska libo ka adlaw, tigulang na tinuod kaayo ang yutang gipuy-an.

Matod pa sa mga siyentipiko, Big Bang ang sinugdanan sa tanang butang. Nan, kay aduna man diay sinugdanan, aduna gayoy nagpasiugda. Kinsa man ang nagbuhat niadtong mga butang nga nakaingon sa maong Big Bang? Diyos ra gihapon ang tumoy sa estorya. Ang Alpa ug ang Omega— way sinugdan ug way kataposan.

Ang Magsusulat

Ang magsusulat sa daghang paagi, nahisama sa Magbubuhat. Sama sa Diyos nga nagmugna sa tanan pinaagi sa pulong, makamugna ug makapatungha upod ang tagsulat og bisan unsa diha sa halapad nga wanang sa iyang kaugalingong uniberso— gamit usab ang mga pulong!

Mahimo niyang ipahungaw ang bisan unsang pagbati diha sa garay sa mga balak o awit. Ang iyang mga kasinatian, panahom ug opinyon sa mga nagakahitabo sa palibot, mahimo kaayong nindot nga materyal alang sa usa ka gumalaysay o artikulo.

Sa usa ka mamugnaong magsusulat ( creative writer), ang pakyas nga mga pangandoy, o nabaraw nga mga damgo, mahimong ipadayon diha sa giugba nga sugilanon; ang mga butang imposible mahimong posible; ug ang bisan unsang wala pa molungtad mahimong mapalungtad. Ang tagsulat mahimong magmugna og ilaga nga dako pas iring nga pakan samag kuwaknit nga molupad kusog pas ayroplano unya takulahaw lang lamyon sa nagnganga nga dako kaayong bangasong higante unya ikalibang nga mamahimong punpon sa bulawan (hah… grabehang estoryaha, aw, butbota diay!). Mao lagi, kinsa may makakuwestiyon sa tagsulat? Mahimo siyang maglalang ni bisan kinsang linalang diha sa iyang giugbang sugilanon agad sa iyang imahinasyon ug siya na ang

Kon wa pa patya si Ninoy mahitabo kaha ang rebolusyon sa Edsa? Ang pagtaliwan ni Cory mao bay hinungdan nga nakuha ni Noynoy ang simpatiya sa mga Pilipinhon ug nagmadaogon siya pagka Pangulo? Pagbuot ba diay sa Diyos kanus-a mamatay ang usa ka tawo?

kansang nawong lagom na. “Si Gaspar man ni! Nganong patay na man siya?!” “Wala mo kahibawo nganong patay na siya? Sa imong nahibaw-an buhi pa siya. Basin lain ning lalaki. Basin kaluha ni ni Gaspar nga wala pa niya igkita.”

Mihilak ang tiguwang. Nagkurog na ang iyang tingog, apan wala siya mosiyaok.

“Bag-ohay ra gani to nanawag si Nelia kay nangutana daw si Gaspar kon unsay ganahan nako nga pasalubong.”

“Unsa kahay nindot nga butang o pagkaon gikan sa Pinamungahan?” “Wala ko kahibawo.” “Walay gihaya nga patay diri?” “Wala may gidala nga patay diri, Sir.” “Kanus-a ka miabot diri, Ma’m?” “Mga duha na ka semana.” “Pag-abot nimo diri, wala na silang Nelia?” “Wala na.” “Kinsay nabilin diri?” “Si Fernando ug ang anak-babaye nilang Nelia ug Gaspar.” Naputol ang ilang panag-estorya sa dihang mikanaog ang batang babaye nga dunay gipangita. “La, hayman si Papa Nando?” “Wala ko kahibawo, Day.” “Kinsa na si Nando?” “Bombero man daw na siya, Sir. Wala pa pod ko kakita ana niya sa personal. Kana rang gi- frame nga hulagway niya kauban si Inday ang akong nakit-an.” “Asa man nga fire station siya na- assign?” “Wala ra ba ko kahibawo, Sir.” “Mangutana lang unya ko sa akong kaila sa BFP.” Misal-ot ang bata: “Siya man ang akong Papa, La!” Wala makatingog ang tiguwang. Wala na pod mangutana si Bolenio.

“Ma’m, hatagan tika sa akong calling card. Palihog tawgi o teksi ko kon makauli na si Nelia.” “Sige, Sir.” “Sa dili pa diay ko mobiya, naa lang koy ibiling bersikulo sa Bibliya. Paborito ni nako. Ezekiel 25:17: I will carry out great vengeance on them and punish them in my wrath. Then they will know that I am the Lord, when I take vengeance on them.” “Unsay buot ipasabot nimo ana, Sir?” “Dili na na angay sabton, Ma’m. Daghang sabtonon sa kalibotan. Naay misteryo nga molamoy nato kon suwayan natog tugkad.”

Miyango-yango ang tiguwang. Mitutok si Bolenio niya, naghunahuna kon nakasabot ba ang tiguwang niya.

Nangayog pangatahoran si Bolenio. Sa paggawas niya sa balay, ngitngit na. Gisulod niya iyang Ray Ban sa bolsa sa walang bahin sa iyang jacket. Gisul-ob niya ang kawo. Lig-on ang tulay sa iyang hunahuna.

Gipawong ni Fernando ang suga sulod sa mabugnawng lawak. Walay laing nagsiga sulod sa lawak gawas sa kangitngit. “Dili na ko kakita sa imong nawong, Nando.” “Kinahanglan pa diay nimo makita akong nawong? Magpakabuta ta rong gabhiona.”

Mitapad siya og higda kaniya. Mipahiyom ang babaye, apan walay makita si Fernando.

(KATAPOSAN)