Hinay- hinay nang natahi ni Douglas ang iyang teyoriya labot sa kamatayon ni Propesor Lugones…
The Uroboros has been said to have a meaning of infinity or wholeness. In the age-old image of the Uroboros lies the thought of devouring oneself and turning oneself into a circulatory process, for it was clear to the more astute alchemists that the prima materia of the art was man himself. The Uroboros is a dramatic symbol for the integration and assimilation of the opposite… [It] is at the same time a symbol of immortality, since it is said of the Uroboros that he slays himself and brings himself to life, fertilizes himself and gives birth to himself. He symbolizes the One, who proceeds from the clash of opposites, and he therefore constitutes the secret of the prima materia which [...] unquestionably stems from man’s unconscious. –- Dr. Carl Gustav Jung (1875-1961), Swiss Psychiatrist, Psychoterapist & founder of Analytical Psychology. (Anib 19)
WAY importansiya kanimo ang notes nga akong gipakita, Inspector, dili ba?” Mitindog si Senyora Lugones ug milantaw sa plasa diin didtoy gagmayng mga langgam namatog sa mga tanom nga may matahom nga mga bulak. Banha ang mga langgam. Buotan ang hangin gikan sa dagat. Wala motan-aw kang Douglas ang senyora samtang nagsulti kini.
“They may come in handy when needed, Ma’am,” miingon si Douglas. “I’m not ruling out anything, you know,” mipuno siya. “Apan sa pagka karon dili pa nako priority ang pag- verify sa maong notes o pagsusi sa ilang relevance sa kaso.”
“Dili serious para kanimo ang relasyon ni Jorge kang Normita, Inspector? Sa pagkatinuod, kon wa ko pa makita kining maong notes, dili ko makatuo nga si Jorge ug si Normita are secret lovers. Tinuod dihay mga higayon nga nagduda ko. Apan wa ko kini hatagig igong gibug-aton. Wa ko magdahom nga si Jorge may panahon niining buhata. Ug si Normita… Normita looks like a decent woman. Nakaila ka kaniya, Inspector, dili ba?”
“Of course. Apan nahibalo ka, Ma’m, si Dr. Lugones ug si Mrs. Camacho-Ravoi are mature people. Ug ang mature nga mga tawo mahibalong moareglo sa mga problema sama sa gihisgotan diha sa notes. Besides,” ug gitiwas ni Douglas paghigop ang iyang kape, “besides, wa ko magtan-aw sa kamatayon ni Dr. Lugones nga crime of passion because it is not. Wa ko magtan-aw sa love triangle nga may labot niini.”
Namatikdan ni Douglas ang pagpangyamiid ni Senyora Lugones. Unya pagkataudtaod miingon siya: “Mariano has a high standing in the business community. Ang mga tawong sama kaniya taas og garbo, Inspector, hinumdomi kana…”
“Tingali. Pero with all his mistresses, I don’t think he cares.
Mr. Camacho-Ravoi was not an emotional man. He was a tough businessman, I was told. Sama kang Dr. Lugones, si Mr. Camacho-Ravoi may iyang kalibotan. Mao man usab ang iyang asawa.”
Taudtaod nga wa motingog si Senyora Lugones. Unya, gikan sa iyang nahimutangan, milingi siya kang Douglas ug nagpakisayod: “Kon ang love triangle way labot sa kamatayon ni Jorge, what is it about then?” Naisa ang walang kilay ni Senyora Lugones: daw napikal, ug ang badlis sa pinong mga kunot miluta sa iyang agtang.
Miginhawag lawom si Douglas. It was an honest query ug natental unta siya pagtubag niini. Apan dili pa karon ang hustong panahon. May daghan pang butang nga angayng susihon.
“Inspector, are you listening?” Ang tingog ni Senyora Lugones mikab-ot kaniya ug si Douglas nahidukadukaan. Nagpahiyom siyang miatubang sa hamtong babaye ug mitubag: “I’m not sure yet, Ma’am, apan ang akong suspicion nga tingali kini may labot sa Uroboros! Mao man usab ang kamatayon ni Mr. CamachoRavoi! The two deaths are related. One has something to do with the other.”
Kalit nga nahimalingka si Senyora Lugones. “My goodness, Inspector, you are obsessed, or shall I say haunted, by a useless image! That goddam Uroboros is only a symbol… an empty symbol… a meaningless symbol!” Nasuko ang senyora. Namatikdan ni Douglas ang kalit nga pagpamula sa nawong niini. Apan nganong kalit lang nasuko si Senyora Lugones, nakapangutana si Douglas sa iyang kaugalingon. Wala siyay gisulti nga makapahiubos sa buot. Ang iyang gisulti inosente nga opinyon lang which, in a way, answers her query.
Nahikatawag hinay si Douglas. Miharong siya kang Senyora Lugones ug mipadayon: “Nagtuo ko, Ma’m, nga dili aksidente o sulagma lang nga ang dibuho sa Uroboros diha sa atubangan ni Dr. Lugones sa iyang pagkamatay. He had a message to tell. He was saying something…”
“Kalokohan!” Milingiw si Senyora Lugones ug nanarapo sa iyang nawong sa puti nga panyo. Nagmingaw na ang plasa atbang sa balay. Nagpadayon ang huros sa Amihan.
Mipakibo si Douglas sa iyang mga abaga ug wala na motingog.
Ang napikal nga biyuda miingon nga gikapoy na siya ug gusto na siyang mopahulay. Unya gipanghipos niya ang mga sulod sa dakong envelope nga nagkatag didto sa lamesita. Dili mabinantayon ang iyang pagpanghipos sa gagmayng mga papel: daw kini walay bili alang kaniya.
Mitindog si Douglas ug nanamilit.
ANG bolsitang papel nga gisudlan sa usa ka bastong sigarilyo nga gipalit ni Douglas sa tindahan ni Lee Chan sa eskina dili halayo sa iyang apartment, nahabilin sa talad tapos niya hiposa ang sigarilyo. Ang bolsita gitamparos sa hangin nga nagdalag dagkong taligsik ug mikawat pagsulod sa binuksang tamboanan nga nag-atubang sa dakong dalan. Ang papel nga nahumod milupad makadiyot ug didto motugpa sa gihikyad nga mga panid sa inadlawng mantalaan nga gibasa ni Douglas.
Gipunit ni Douglas ang bolsita ug kumoton na unta sa dihang natawag ang iyang pagtagad sa itom-ug-puti nga hulagway didto sa sinaw nga papel. Ang hulagway dili na matataw kay may kampat na man sa tinta sa imprenta apan may mga bahin niini nga nagpakita sa usa ka grupo sa mga lalaki ug mga babaye nga matod pa sa caption nagpasiugda og usa ka outreach medical mission sa usa ka hilit nga balangay sa bukid. Dili na matataw
(Sumpay sa panid 13)
ang ubang nasulat didto kay natabonan na man sa tinta sa imprenta apan ang nakapabugnaw og kalit sa tingkoy ni Douglas ug nakapakuba sa iyang dughan mao ang hulagway sa tawong nagtindog luyo sa grupo nga maoy labing habog didto. Hanap nga makita nga ang tawong tag-as og buhok, morag nagsotana ug may gikuptan nga morag baston nga tupong kaniya. Lapad ang paldiyas sa iyang kawo. Sa atubangan sa hulagway nanglingkod ang dili na matataw nga grupo sa mga lalaki ug mga babaye. Sumala sa caption nga mabasa pa, ang makita sa hulagway mga sakop sa “Children of the Order of Caduceus…” May mabasa pa usab didto nga “Guardians of the Faith…” ug religious organization… Ang uban pang mga linya dili na gayod maklaro.
Ang papel morag panid sa usa ka tinuyong publication nga tingali souvenir program o journal ug kini may kasagarang gidakon sa souvenir program: 8.5”x 11”. Karaan na kaayo ang papel ug tingali gipatimbang na lang uban sa ubang mga papel nga dili na magpulos. Dili na mabasa ang petsa sa publication apan ang sinugdanan sa tuig nga 194… makita pa. Didto sa itaas nga bahin sa papel mabasa, ang ngalang “The Caduceus.” Gihuping-huping ni Douglas ang bolsita ug gipasalup-itan sa dakong diksiyonaryo.
Gitawag ni Douglas si Anna sa mobile phone niini. Didto na ang doktora sa iyang klinika. Madungog pa ni Douglas ang hilak sa mga bata ug ang mga ginikanan nga nag-estoryahay. “Well, what is it Dogie?” “Diin man ka magtungha og medisina kaniadto, Day?” “Sa University of St. Ignatius dinhi sa Sugbo. Why?” “Duna moy publication nga ang ngalan The Caduceus?” “Yeah.” “Tell me a little about it…” “It’s a quarterly journal, the oldest journal of the University. I think it has been in existence for the past 70 years or more…”
“May makita pa kaha tang old copies niining maong journal?”
“Tingali… pero dili ko makaseguro. What I know is that it resumed publication after the War… about 1948 or something… Most of the pre-war copies are gone, destroyed by the war.”
“Asa man ko makakita sa old copies sa The Caduceus nga available pa?”
“Just go straight to the library of the College of Medicine. It’s a separate building fronting the old Administration Building.” “Salamat kaayo, Day.” “Uy, Dogie, sultihi kog ngano, uy… Naunsa man god ka?” “Motawag lang unya kog usab nimo, Day,” ug nanamilit si Douglas sa dalaga. ANG karaang mga kopya sa The Caduceus nga makita pa ug mausisa nagsugod sa 1948 kanus-a mi- resumed paggawas ang journal human sa Dakong Gubat sa Kalibotan. Sa dihang mihangyo si Douglas nga motan-aw sa mga kopya sa journal sa 1948, gihatag kaniya sa tigulang librarian ang usa ka dakong volume sa tulo ka tuig nga bound copies sa The Caduceus: 1948, 1949, 1950. Nalipay si Douglas.
Naghinam-hinam si Douglas nga mipakli sa mga panid sa The Caduceus sa unang quarter sa 1948. Wa siyay nakita nga nakatawag sa iyang pagtagad. Apan sa issue sa journal sa kataposang quarter sa 1948, nanglimbawot ang balhibo sa iyang tingkoy sa dihang iyang nakita ang namatikdan niya sa nahumod nga bolsita nga giputos sa baston sa sigarilyo. Sa panid 66 tataw niyang nakita sa sinaw nga papel ang blackand-white nga hulagway nga nagpakita sa usa ka grupo sa mga lalaki ug mga babaye nga matod pa sa caption nagpasiugda og usa ka outreach medical mission sa usa ka hilit nga balangay sa bukid. Ang nakapakuba sa iyang dughan mao ang hulagway sa tawong nagtindog luyo sa grupo nga maoy labing habog didto. Ang tawo tag-as og buhok, nagsotana og itom ug may baston nga tupong kaniya. Lapad ang paldiyas sa iyang kawo ug ang ulohan niini may pagkatarugsoy, morag kawo sa madyikero sa mga basahon sa fairy tales nga hinulagway. Tataw ang iyang baga nga bigote nga maayong pagkakorte. Sa atubangan sa hulagway nanglingkod ang batan-ong mga babaye ug usa kanila mestisilya ug kamay-ong ni Senyora Lugones sa nagtungha pa tingali siya sa unibersidad. Sumala sa caption, ang makita sa hulagway mga sakop sa “Children of the Order of Caduceus” nga mipahigayon og outreach medical program uban sa “Guardians of the Faith,” usa ka dakong religious organization. Ang mga tawo sa hulagway wala hinganli, apan ang ilang mga dagway matataw kaayo kay glossy man ang papel nga gipatikan niini ug maayo usab kaayong pagkakuha ang hulagway.
Dugayng gitutokan ni Douglas ang habog nga tawo didto sa sinaw nga panid. Si Pastor Supremo Lazarus Viejo Fe, nakatuaw siya sa hilom. As early as 1948 he was already doing his thing, niya pa sa iyang kaugalingon. Gipa- photo copy niya ang nahisgotang pahina ug gisulod sa brown envelope. Ubay-ubay nga kopya ang iyang gipahimo.
Giusab pagtawag ni Douglas si Anna. Unya kay tingpaniudto na man, gidapit na lang niya ang dalaga og paniudto. “Hapita na lang ko sa klinika, Dogie, kay daghan kaayo kog pasyente karon. May maayong kan-anan duol sa klinika. Diri na lang ta maniudto.”
Misanong dayon si Douglas. HUMAN sa paniudto, ug sa dihang nagkalingaw na lang sila og pangape, mitutok si Anna kang Douglas ug nangutana. “Well, what did you find this time, Dogie? Gikulbaan baya ko ganiha sa imong pagtawag nako. You sound so urgent, so excited. May bag-o kang nakita sa imong imbestigasyon?”
Gikuha ni Douglas ang sulod sa brown envelope nga iyang dala ug gipakita sa doktora ang photo copy nga itom-ug-puti nga hulagway gikan sa The Caduceus. “Tan-awa pag-ayo ang hulagway, Day,” miingon siya. Hayag ang kan-anan ug ang ubang nangaon nga tapos na sad sa ilang paniudto, nagbasa-basa na lang sa inadlawng mantalaan ug magasin nga ilang dala. May mga tinun-an nga miukab sa ilang mga textbook ug banha kaayo sa ilang discussion.
“So, nakakita ka gayod og karaang mga kopya sa The Caduceus. Mao niy hinungdan sa imong pagtawag kanako kaganiha?”
“Ang hulagway maoy tan-awag maayo, Day. Gipa- photo copy nako ang pahina sa The Caduceus diin ko kana makuha.”
Gipahimutang pag-ayo ni Anna ang iyang glasses ug giusisa ang hulagway. Unya mikisdom ang iyang dagway. “My goodness, si Pastor Lazarus man ni!” Ug gitudlo niya kang Douglas ang habog nga tawo luyo sa hugpong sa mga batan-on. Ug kining naglingkod sa taliwala sa front row morag si… si Mommy man ni, Dogie?” “Mao nay gusto kong mahibaw-an gikan nimo, Day.” “Seguro kong si Mommy ni Dogie sa batan-on pa siya. Naa man miy album sa balay nga dunay hulagway ni Mommy sa nagtungha pa siya sa unibersidad. Ingon ini gyod ang iyang dagway.” “Diin man magtungha ang imong Mommy kaniadto?” “Sa University of St. Ignatius. Natapos niya ang iyang kursong nursing tapos na sa Second World War. Apan wala siya mokuhag board exams kay naminyo man siya kang Daddy. Sa batan-on pa si Mommy kanunay siyang aktibo sa mga social work…”
“I’ll see your Mommy this weekend, Day,” miingon si Douglas. “Please be around. Gusto kong naa ka inigsulti namo.”
“Imo siyang pangutan-on bahin ining imong nakit-ang hulagway?”
“Yeah, and other things, of course… Kining hulagway nagsuggest nga si Pastor Lazarus ug ang imong Mommy kaila na kaniadtong 1948 pa.”
Dugayng gitutokan ni Anna si Douglas. Unya, sa hinay apan gahing tingog, nangutana: “Imong iapil si Mommy sa imong imbestigasyon, Dogie?” Ang pangutana nakapaigking kang Douglas….
(PADAYONON)