JEEPNEY MODERNIZATION:
N INDOT ning programang “jeepney modernization” aron maayo usab ang kaluwasan sa atong mga pasahero. Apan kini makaapekto sa liboan natong mga drayber ug yanong mga operator. Lisod ang pagkuhag bag-ong dyip ilabi na karong panahona nga nagmahal ang tanang palaliton. Kining tagsulat sa nagtungha pa ang tanan niyang kabataan sa Siyudad sa Sugbo misulod pagka “operator”. Nangutang sa mga kompaniya nga namaligyag dyip.
Miabot og lima ka dyip nga gipadagan sa Siyudad sa Sugbo. Matag tuig god bisag di pa maimpas ang unang giutang mikuha na sag lain kay kaluoy sa Diyos, mabayran man ang datahan kay wa man saligi ang mga agi niini. Mga magtutudlo man god sa mga tunghaang publiko kaming magtiayon. Ang mga drayber pod nga gigamit pulos taga Bogo ug sa silingang mga lungsod sama sa Medellin ug San Remigio kay nasuhetohan man ning tagsulat nga mga maayong drayber ang nagbiyahean sa Bogo ug silingang mga lungsod. Ug gusto sab silang mosuway pagbiyahe sa Sugbo kay nanotisyahan man nila nga dagkog kitaon ang mga drayber nga tua magbiyahean sa maong siyudad.
Sa una ug ikaduhang tuig sa bag-ong mga dyip nga gipadagan walay dakong problema nga nasinati gawas lang sa pag-ilis og bag-ong mga ligid ug interyor. Maong makabayad gyod sa ‘ installment’ matag bulan ang maong dyip nga maimpas sa duha ka tuig.
Apan human sa duha ka tuig sa matag dyip, magsugod na usab pagsinati sa dagkong mga problema sama sa pagpaayo pananglit sa makina nga madaot ug nagkinahanglan nang ipatan-aw sa mekaniko. Dinhing tungora, kon unsay madaot sa maong dyip, kinahanglang ihunong gayod sa pagpadagan ug gawas nga way abang nga madawat, dako pa gayod ang gastohon sa pagpaayo o pagpalit sa ihulip nga mga piyesa ug sa serbisyo sa mekaniko.
Kon gikinahanglang ipasulod sa shop kay ayohon ang kaha gawas sa makina, makahimba gayod sa hiniposan. Hinuon, kining tagsulat kay lagi wala man magsalig sa kinitaan sa maong mga dyip, maong kaluoy sa Dios, wala maglisod pagmentenar sa maong mga sakyanan.
Ug kon wala lay disgrasya nga moabot sa sakyanan, ang mga gastohon alang sa maintenance dili kaayo problema. Apan kon madisgrasya, ilabi nag dili mabayran sa ‘ insurance’ tungod kay nahasupak sa ilang ‘ policy’, anha diha mahurot ang tinipigan. Magamit pa nato ang laing tinubdan kon demalason gyod.
Kining tagsulat kay sa Bogo man nagpuyo ug ang mga sakyanan atua sa Siyudad sa Cebu magdagan, ang mga anak lang nga pulos nag-eskuyla sa Sugbo maoy silbing nagdumala niini. Ug sa dihang usa ka sayong gabii samtang nanan-awg sine ang tagsulat ug ang asawa sa G & O, nakabasag pahibalo diha sa telon nga giapil sa ‘ extra’ nga nagpahibalo ning tagsulat nga gikinahanglang paadtoon sa Sugbo kay may nadisgrasyang dyip. Nadawat kini pinaagi sa telepono sa kauban sa balay sa tagsulat ug gipalihog ang management sa sinehan nga mapahibawo ko.
Diha masinati ang dakong problema sa sakyanan. Nahibaw-an ning tagsulat pagkaugma sa paghiabot didto sa Sugbo nga ang usa ka dyip sa pagdagan niini ngadto dapit sa Siyudad sa Mandaue kay gipakyaw og mga pasahero para sa “Mactan Cebu International Airport” sa Lapulapu City, Cebu nabangga sa gikasugat nga usa ka trak de karga. Maayong pagkapiyapi sa dulong niini ug ang drayber gihatod sa ospital sa nakakita sa maong disgrasya kay ang nakabangga mibiya lang dayon ug wala magtagad kay kuno dili iyang sala. Diha agi ang dyip sa left lane kay mi- overtake sa gikasunod nga laing de karga. Maong gikabangga ang kasugat nga trak. Pagtan-aw sa permit kay sa Siyudad sa Sugbo ra man ang ruta. Di sab mobayad ang gikabangga kay sayop sa among drayber kay diha lagi sa left lane miagi.
Apan kon walay disgrasya madala ra sa matag ‘ operator’ ang pagmaintain. Kana kon anaay laing gisaligang kita para sa pag-abag sa pagbuhi sa pamilya. Kon wala, makawot gyod ang dili katol kon anaay dakong problemang moabot sa pagpadagan sa maong sakyanan. Kakhatuka kining pangitaa, tungod sa maintenance.
Kining “modernization”, ang nakalisod niini kay dako-dako man kinig gasto. May kausaban man kini sa unang mga estilo sa dyip. Monang madala ba kaha sa yanong mga operator? Ug pila kaha sa atong mga drayber ang mawad-an og trabaho, kay ang pagpalit og modernong dyip dili man makaya sa tanang yanong operator nga way laing gisaligan sa panginabuhi? Pipila ra kaha unya ang makadagan nga modernong dyip? Ug kon daghan man, malagmit pod nga kini gipanag-iya na lang sa pipila ka kompaniya o indibidwal nga may igong puhunan.
Ingon niini ang mahitabo kay seguradong daghan man unya ang dili na makasugakod pagpalit og bag-o maong daghan sang drayber ang mawad-an og trabaho. Unta dili ipahunong ang pagpadagan sa atong karaang mga dyip. Hatagag igong dugang higayon ang gagmayng mga opereytor hangtod nga mahimo na nila ang pagpadagan og modernong dyip.
Ang phase-out dili unta himoon dayon. Kon wagtangon dayon ang maong karaang mga dyip, daghang malunsan, daghang way trabaho, ug magdugang lang sa problema inay pagsulbad sa mga suliran nga giatubang sa atong kagamhanan.
Mao nga atong hangyoon ang taga LTFRB nga dili lang una himoon ang phase-out sa karaang mga dyip. Ang seguroon lang nga kining karaang mga dyip anaa kanunay sa maayong ‘ operating conditions’ aron dili makahatag og dugang problema sa atong mga sumasakay. Unta ang franchises sa maong karaang mga dyip hatagan pag lugway hangtod nga kini dili na makahatag og maayong serbisyo sa mga pasahero. O hangtod nga ang maong operator makahatag nag ikapuli nga modernong dyip aron dili mabakante ang ilang drayber.
Hinaot pa unta nga magkasinabtanay ang atong kagamhanan ug ang mga opereytor, ilabi na ang mga drayber nga walay laing gisaligan sa pagpanginabuhi.—
Maayong pagkapiyapi sa dulong niini ug ang drayber gihatod sa ospital sa nakakita sa maong disgrasya kay ang nakabangga mibiya lang dayon ug wala magtagad kay kuno dili iyang sala.